Xơ gan cổ trướng là bệnh gì? Triệu chứng và cách điều trị

Xơ gan cổ trướng là gì?

Xơ gan cổ trướng, còn được biết đến là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan, diễn ra khi chức năng gan giải độc bị suy giảm trầm trọng và khả năng phục hồi của gan gần như bị mất hoàn toàn. Điều này thường chỉ được phát hiện ở giai đoạn người bệnh đã rất yếu và có nguy cơ cao chuyển biến thành ung thư gan, đánh dấu giai đoạn nặng nhất của bệnh.

Cổ trướng là tình trạng tích tụ dịch trong bụng của bạn do gan không thực hiện được chức năng của mình. Xơ gan cổ trướng là biến chứng thường gặp nhất của bệnh xơ gan, là một dấu hiệu báo động tình trạng xơ gan mất bù. Khoảng một nửa số người mắc bệnh xơ gan mất bù sẽ xuất hiện tình trạng cổ trướng.

Xơ gan cổ trướng xuất hiện ở khoảng 60 phần trăm trường hợp bị xơ gan trong vòng 10 năm và tỷ lệ sống sót sau 2 năm là 50 phần trăm. Điều này cho thấy khi bạn mắc bệnh xơ gan cổ trướng sẽ gây tổn hại to lớn đến sức khỏe và tính mạng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của xơ gan cổ trướng

Tùy vào nguyên nhân gây xơ gan cổ trướng mà thời gian biểu hiện triệu chứng của bạn sẽ khác nhau. Mức độ biểu hiện các triệu chứng của xơ gan cổ trướng cũng sẽ khác nhau ở mỗi người và phụ thuộc vào lượng dịch ít hay nhiều. 

Nếu dịch trong bụng lượng ít, bạn có thể không phát hiện và không biểu hiện triệu chứng bất thường nào. Lúc này chỉ có thể phát hiện trên hình ảnh siêu âm. Nhưng nếu lượng dịch trong bụng của bạn nhiều sẽ gây ra nhiều triệu chứng kèm theo như cảm giác đầy bụng, đau bụng, khó thở.

Một số triệu chứng có thể gặp của xơ gan cổ trướng:

• Bụng to dần, không gây đau;
• Tăng cân nhanh chóng có thể do nguyên nhân khác hoặc do cổ trướng nhiều, phù chân;
• Phù chân và mắt cá chân;
• Da dễ bị bầm và chảy máu hơn người khác;
• Vàng da, vàng mắt;
• Lòng bàn tay son;
• Hụt hơi, mệt mỏi;
• Đầy hơi, khó tiêu, hoặc táo bón;
• Chán ăn, ăn nhanh no;
• Gặp khó khăn khi ngồi;
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa gây xuất huyết tiêu hóa như tiêu phân đen, nôn ra máu;
• Khó thở khi áp lực trong bụng tăng lên khiến cơ hoành bị đẩy lên và làm phổi không giãn nở được.

Nếu xơ gan cổ trướng gây biến chứng như viêm phúc mạc nhiễm khuẩn nguyên phát, hội chứng gan thận, bệnh não gan bạn sẽ có thể kèm theo các triệu chứng:

• Sốt;
• Đau bụng;
• Lú lẫn;
• Lách to;
• Giãn mạch máu ở vùng ngực và cổ hay tĩnh mạch mạng nhện;
• Nặng hơn là hôn mê.

Xem thêm: Xơ gan cổ trướng giai đoạn cuối có những triệu chứng gì?

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh xơ gan cổ trướng

Xơ gan cổ trướng có thể gây các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tổng trạng sức khỏe và giảm khả năng miễn dịch của người mắc bệnh. Khi gan bạn càng tiến triển đến giai đoạn cuối, gan gần như không thực hiện được các chức năng của mình. Nếu không được điều trị sớm và tích cực, bạn có thể phải đối mặt với việc tiến triển thành ung thư gan.

Một số biến chứng khác của bệnh bạn có thể gặp:

• Tích tụ nhiều dịch trong bụng có thể gây đau, khó chịu, khó thở làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày như đi lại, ăn uống.
• Nhiễm trùng: Dịch bên trong ổ bụng có thể bị nhiễm trùng, hay còn gọi là viêm phúc mạc nhiễm khuẩn nguyên phát. Bạn có thể có triệu chứng sốt, đau bụng.
• Tràn dịch màng phổi: Dịch lấp đầy phổi và thường là phổi phải. Bạn sẽ có triệu chứng ho, khó thở, tức ngực và giảm oxy trong máu.
• Suy thận: Nếu tình trạng xơ gan cổ trướng nặng hơn có thể dẫn đến suy thận (hội chứng gan thận).
• Thoát vị: Việc tích tụ dịch trong ổ bụng sẽ khiến tăng áp lực trong ổ bụng từ đó sẽ dẫn đến thoát vị, thường gặp nhất là thoát vị rốn và thoát vị bẹn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bệnh xơ gan cổ trướng có thể biểu hiện triệu chứng chậm, hầu hết bệnh nhân được chẩn đoán khi bệnh đã vào giai đoạn cuối, lúc này gan đã gần như không còn thực hiện được chức năng của mình. Do đó khi có bất kỳ triệu chứng nào được kể trên hãy tầm soát các bệnh lý về gan để phát hiện sớm bệnh và được điều trị ngăn tiến triển bệnh xấu đi. 

Nguyên nhân dẫn đến xơ gan cổ trướng

Khi gan bị xơ, gan không thể hoạt động như bình thường. Sự suy giảm chức năng gan kết hợp với tăng áp lực tĩnh mạch cửa gây ra tình trạng cổ trướng. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa là tình trạng áp lực tăng cao trong tĩnh mạch cửa, tĩnh mạch đưa máu về gan. Áp lực cao khiến dịch rò rỉ ra khỏi tĩnh mạch để vào bụng và tích tụ ở đây.

Các nguyên nhân xơ gan cổ trướng thường gặp:

• Phổ biến nhất là viêm gan siêu vi B hoặc viêm gan siêu vi C;
• Bia rượu cũng là nguyên nhân thường gặp gây xơ gan cổ trướng đặc biệt những người đang mắc viêm gan siêu vi;
• Bệnh di truyền như bệnh hemochromatosis, bệnh Wilson và thiếu hụt alpha-1-antitrypsin;
• Mắc viêm đường mật nguyên phát, viêm xơ đường mật tiên phát hoặc nguyên nhân gây tắc nghẽn đường mật khác.

Những ai có nguy cơ mắc xơ gan cổ trướng?

Khi bạn có một trong những tình trạng bệnh lý sau đây, bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh xơ gan cổ trướng cao hơn bao gồm:

• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu;
• Viêm gan siêu vi B, viêm gan siêu vi C;
• Viêm gan tự miễn;
• Rối loạn sử dụng rượu;
• Bệnh di truyền như bệnh hemochromatosis, bệnh Wilson và thiếu hụt alpha-1-antitrypsin.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải xơ gan cổ trướng

Một số yếu tố cho thấy làm tăng nguy cơ xuất hiện của xơ gan cổ trướng, tuy nhiên không phải khi bạn có yếu tố nguy cơ này thì bạn sẽ mắc bệnh:

• Béo phì hoặc thừa cân;
• Tiền sử uống nhiều rượu trong thời gian dài;
• Sử dụng một số thuốc trong thời gian dài như methotrexate.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán xơ gan cổ trướng

Khi bạn xuất hiện tình trạng cổ trướng, đầu tiên bác sĩ sẽ đánh giá mức độ cổ trướng của bạn và khám bụng. Xơ gan cổ trướng sẽ được chẩn đoán chủ yếu dựa vào các xét nghiệm thay vì chỉ chẩn đoán dựa vào biểu hiện triệu chứng của bạn. 

Một số các xét nghiệm để đánh giá nguyên nhân và phân mức độ nặng của bệnh xơ gan cổ trướng:

• Siêu âm bụng hoặc CT-scan bụng: Giúp nhìn rõ được bên trong bụng hơn.
• Chọc dịch màng bụng để xét nghiệm: Sử dụng một cây kim đâm vào bụng để lấy dịch đi xét nghiệm nhằm chẩn đoán nguyên nhân khác có thể gây cổ trướng như ung thư, nhiễm trùng,...
• Xét nghiệm máu: Đánh giá tình trạng nhiễm trùng, xét nghiệm chức năng gan, thận.
• Sinh thiết gan: Là một phương pháp tầm soát và đánh giá mức độ tổn thương gan, giúp tiên lượng cho bệnh nhân chính xác hơn.

Phương pháp điều trị xơ gan cổ trướng

Việc lựa chọn phương pháp điều trị xơ gan cổ trướng sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra xơ gan cũng như mức độ nặng của bệnh.

Thuốc

Thuốc lợi tiểu thường được sử dụng để điều trị xơ gan cổ trướng và được thấy có hiệu quả đối với hầu hết người mắc bệnh. Thuốc được chỉ định nhằm giảm lượng dịch trong ổ bụng qua đường tiểu bằng cách thải nước và natri ra ngoài qua nước tiểu. 

Khi sử dụng thuốc lợi tiểu bác sĩ sẽ theo dõi sát nồng độ kali trong máu bạn để vì thuốc thường gây hạ kali máu. Hai loại thuốc lợi tiểu thường được sử dụng hiện nay gồm furosemid và spironolacton.

Kháng sinh được chỉ định khi bạn có tình trạng viêm phúc mạc nhiễm khuẩn nguyên phát.

Phẫu thuật hoặc thủ thuật

Nếu bạn không đáp ứng với thuốc lợi tiểu và chế độ ăn ít muối, bác sĩ có thể đề nghị phương pháp điều trị khác. Chọc dịch cổ trướng là phương pháp đâm kim xuyên qua thành bụng nhằm lấy bớt dịch bên trong ra ngoài. 

Phương pháp này thường được chỉ định khi bạn có tình trạng xơ gan cổ trướng mức độ nặng hoặc hay tái phát và không đáp ứng khi điều trị bằng thuốc lợi tiểu.

Nếu bạn vẫn không đáp ứng với phương pháp điều trị trên thì bạn có thể sẽ cần phải đặt shunt trong gan hoặc ghép gan. Các phương pháp này khác tốn kém và các tác dụng phụ nhiều.

Tham khảo thêm: Phương pháp chữa bệnh xơ gan cổ trướng giai đoạn cuối

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của xơ gan cổ trướng

Chế độ sinh hoạt:

• Kiểm tra cân nặng thường xuyên và ghi chép lại để đánh giá đáp ứng điều trị của bạn.
• Hạn chế sử dụng rượu và đồ uống có cồn.
• Hạn chế sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như Ibuprofen, những thuốc gây độc thận vì chúng sẽ khiến cơ thể bạn tăng giữ muối và nước khiến tình trạng cổ trướng và phù nặng hơn.
• Tự theo dõi tình trạng sức khỏe của mình, nếu có bất kỳ thay đổi nào bất thường hãy liên hệ với bác sĩ điều trị.
• Không hút thuốc lá, môi trường sống trong lành không khói bụi.
• Tập thể dục vừa phải, phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình, tránh tình trạng ngồi hay nằm quá nhiều.

Chế độ dinh dưỡng:

• Hạn chế muối trong bữa ăn bằng cách giảm lượng muối nêm nếm thức ăn, hạn chế chấm mắm tương chao, hạn chế sử dụng thức ăn đóng hộp;
• Bổ sung đạm, vitamin và chất xơ trong bữa ăn;
• Bổ sung thêm thực phẩm chứa Omega-3, beta-carotene.

Phương pháp phòng ngừa xơ gan cổ trướng hiệu quả

Xơ gan cổ trướng là một bệnh lý mạn tính, bạn có thể chủ động phòng ngừa các yếu tố nguy cơ gây xơ gan. Những cách giúp phòng ngừa xơ gan cổ trướng gồm:

• Điều trị viêm gan siêu vi B hoặc siêu vi C nếu có;
• Sống lành mạnh, tập thể dục vừa phải tránh lối sống tĩnh tại;
• Không hút thuốc lá, không uống rượu bia;
• Tiêm ngừa viêm gan siêu vi B;
• Giữ tinh thần vui vẻ, tránh căng thẳng, lo lắng;
• Không tự ý sử dụng thuốc gây tổn thương gan nếu không có chỉ định của bác sĩ.