Biểu hiện viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang và cách xử lý

Thời tiết thay đổi, mưa liên tục,... là thời điểm mà kiến ba khoang xuất hiện và tìm kiếm nơi trú ẩn. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ bị viêm da do tiếp xúc với nọc độc của kiến ba khoang. Việc áp dụng biện pháp điều trị sớm là cần thiết để tránh gây đau và viêm nhiễm cho bệnh nhân.

Đôi nét về kiến ba khoang

Kiến ba khoang, được biết đến với tên khoa học là Paederus fuscipes curtis, thuộc bộ Coleoptera và họ Staphylinidae (bọ cánh cứng). Đây là một loài côn trùng có hình dáng thon dài giống hạt thóc, dài khoảng 1 - 1.2cm và rộng khoảng 2 - 3mm, với màu sắc chủ yếu là đen và đỏ, rất giống với con kiến. Loài này còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như kiến lác, kiến kim, kiến gạo, kiến cong, kiến nhốt, cằm cặp,...

Kiến ba khoang có 3 đôi chân, bụng có đốt, có khả năng bay và di chuyển nhanh chóng. Chúng thường được tìm thấy ở các khu vực như ruộng lúa, vườn cây, dưới tán cây trong bìa rừng, ven bờ suối hoặc bãi rác thải, và cả trong các công trình xây dựng. Loài này thường xuất hiện và hoạt động nhiều vào đầu mùa mưa khi độ ẩm cao. Chúng thích ánh sáng từ đèn ban đêm nên thường bay vào nhà khi có ánh sáng.

Độc tố của kiến ba khoang có thể gây viêm da tiếp xúc?

Trong cơ thể của kiến ba khoang chứa độc tố pederin (hay còn được gọi là cantharidin, thuộc loại alkaloid), có tác dụng bảo vệ trứng của chúng không bị tấn công và ăn mất bởi các sinh vật khác. Thường thì kiến ba khoang bay vào nhà và đậu lên quần áo, khăn mặt, giường chiếu, chăn màn,... Khi da của con người tiếp xúc với chất tiết của chúng thông qua các vật dụng này hoặc do vô tình đập chết kiến ba khoang, độc tố pederin sẽ tiết ra và dính vào da, gây viêm da và kích ứng. Nếu không rửa sạch tay kỹ sau khi tiếp xúc, có thể độc tố pederin sẽ lan rộng và gây viêm da trên nhiều vị trí khác trên cơ thể.

Biểu hiện viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang

Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang gây ra có thể nhẹ đến nặng tùy thuộc vào lượng độc chất pederin có trên cơ thể kiến xâm nhập vào da. Vùng da bị viêm thường ở cổ, mặt, lưng hoặc tay, chân,... Các triệu chứng cụ thể bao gồm:

• Vùng da bị viêm thường có một vệt đỏ, với nền hơi cộm theo chiều của vết đỏ, có độ dài khoảng 1 - 5cm và chiều rộng khoảng 3 - 10mm. Trên vùng da này có thể xuất hiện mụn nước và phỏng nước ở giữa, và vùng da có thể có hình dạng lõm như một vật hình tròn hoặc bầu dục áp vào, kèm theo cảm giác bỏng rát tại chỗ.
• Một số người có thể gặp phải các triệu chứng khác như sốt, khó chịu, mệt mỏi và nổi hạch ở vùng tương ứng với khu vực bị tổn thương.
• Nếu chất độc pederin dính vào tay và sau đó tiếp xúc với mắt, có thể gây sưng mí mắt, phỏng mắt, viêm kết mạc, giác mạc hoặc võng mạc,...
• Trường hợp tổn thương diện rộng có thể gây sốt, đau dây thần kinh, đau khớp và nôn ói.
• Một số người có thể bị tổn thương đối xứng ở cả hai bên cơ thể như bên bẹn.

Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm nhiễm có thể tiến triển thành dạng loét với nhiều hình dạng khác nhau. Sau đó, các vết loét và phỏng nước sẽ khô và đóng vảy dần. Khi vảy rụng, có thể để lại các vết sẫm màu trên da.

Các biện pháp xử lý sau khi tiếp xúc với kiến ba khoang

Dưới đây là một số biện pháp xử lý ngay khi tiếp xúc với kiến ba khoang mà bạn cần biết:

• Tránh sử dụng tay trần để bắt, giết hoặc miết kiến ba khoang. Thay vào đó, bạn nên thổi hoặc sử dụng găng tay/tờ giấy để loại bỏ chúng.
• Rửa kỹ vùng tiếp xúc bằng nước sạch và xà phòng hoặc bằngnước muối sinh lý. Sau đó, sử dụng thuốc sát trùng nhẹ như povidone iodine để giúp ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Không tự ý bôi đắp các liệu pháp tự chế như nhai gạo nếp, đậu xanh, kem đánh răng hoặc các loại lá cây,... Điều này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và làm tình trạng bệnh nặng hơn.
• Nếu vùng tổn thương có mủ nhiều và gây đau đớn, bệnh nhân có thể sử dụng kháng sinh, thuốc kháng histamin tổng hợp, thuốc giảm đau hoặc corticoid bôi toàn thân.

Nếu được điều trị đúng, bệnh thường khỏi sau 5 - 7 ngày. Trong các trường hợp nhẹ, bệnh nhân có thể tự khỏi mà không cần điều trị đặc biệt.

Đề xuất các biện pháp phòng tránh bệnh Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang

Nhận biết và hiểu biết về kiến ba khoang để tránh tiếp xúc trực tiếp hoặc biết cách xử lý khi tiếp xúc với chúng:

• Hạn chế kiến ba khoang bay vào nhà bằng cách giảm mở cửa nhiều, đặc biệt là ở những nơi gần cánh đồng, có nhiều cây cối hoặc gần đèn cao áp.
• Tránh đứng dưới ánh đèn sáng nơi công cộng và hạn chế sử dụng ánh sáng không cần thiết.
• Giặt quần áo và khăn mặt kỹ trước khi sử dụng.Không nên sử dụng tay trần để bắt hoặc giết kiến ba khoang.
• Vào mùa mưa, sử dụng thuốc diệt côn trùng không gây hại để ngăn côn trùng bay vào nhà.

• Khi cảm thấy rát ngứa ở một vùng da, rửa ngay bằng nước sạch và xà phòng hoặc dung dịch nước muối loãng để tránh nổi phỏng nước hoặc phỏng mủ.
• Dọn dẹp các đống vật liệu xây dựng, bụi cỏ và rác thải xung quanh nhà để giảm nguy cơ côn trùng.
• Khi làm việc dưới ánh đèn, tránh phản xạ quệt tay nếu cảm thấy có côn trùng rơi vào mặt, cổ,...
• Mặc quần áo dài tay khi ra ngoài, đặc biệt là ở những khu vực gần đồng ruộng, công trình xây dựng hoặc nơi có nhiều ánh đèn.
• Nếu phát hiện côn trùng, hãy tránh tiếp xúc trực tiếp và cố gắng xua chúng đi để không tiếp xúc với da.

Chăm sóc trẻ bị viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang

Cho trẻ tắm gội hàng ngày, nhưng tránh quệt từ vùng tổn thương sang vùng da lành của trẻ hoặc của người chăm sóc. Đồng thời, nên chọn quần áo dài mỏng, có chất liệu thấm và thoáng mát cho trẻ.

Đảm bảo trẻ có chế độ ăn uống bình thường, không cần kiêng bất kỳ loại thức ăn nào.

Nếu vùng tiếp xúc với kiến ba khoang bị lan rộng và nghiêm trọng, hãy cho trẻ nghỉ học để kiểm soát bệnh và tránh lây nhiễm cho các trẻ khác.

Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang là một dạng viêm da phổ biến, tuy không gây nguy hiểm đối với sức khỏe, nhưng lại gây ra cảm giác không thoải mái và lo lắng cho bệnh nhân. Vì vậy, việc phòng ngừa kiến ba khoang là rất quan trọng để tránh phải đối diện với nguy cơ bị viêm da.