Các phương pháp chẩn đoán tăng huyết áp cần biết

Huyết áp cao, hay tăng huyết áp, là một tình trạng bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Hiện nay, có 1,13 tỷ người mắc bệnh tăng huyết áp, con số này dự kiến ​​sẽ tăng lên 1,56 tỷ người vào năm 2025. Thường diễn biến âm thầm, tăng huyết áp có thể dẫn đến những biến chứng nặng đe dọa tính mạng hoặc dẫn đến tàn tật.

Tăng huyết áp là gì?

Huyết áp là áp lực của máu tác động lên thành động mạch, được đo bằng milimét thủy ngân (mmHg). Huyết áp được xác định bởi hai chỉ số chính:

• Huyết áp tâm thu: Thể hiện chỉ số trên, biểu thị áp lực khi tim co bóp.
• Huyết áp tâm trương: Chỉ số thấp hơn, biểu thị áp lực khi tim thư giãn.

Ví dụ, chỉ số 130/80 mmHg có nghĩa là huyết áp tâm thu là 130 và huyết áp tâm trương là 80.

Chẩn đoán tăng huyết áp khi chỉ số huyết áp tại phòng khám luôn bằng hoặc lớn hơn 140/90 mmHg. Theo Hiệp hội Tim mạch Quốc gia, huyết áp được phân loại như sau:

• Huyết áp bình thường: 120/80 mmHg.
• Tiền tăng huyết áp: Từ 130-139/80-89 mmHg.
• Tăng huyết áp: Bằng hoặc lớn hơn 140/90 mmHg.

Tăng huyết áp có thể dẫn đến:

• Bệnh tim: Tăng nguy cơ đau tim và suy tim.
• Đột quỵ: Áp lực tăng cao có thể gây xuất huyết não hoặc đông máu.
• Tổn thương thận: Huyết áp cao có thể làm suy giảm chức năng thận.
• Mất thị lực: Tổn thương các mạch máu trong mắt.

Các phương pháp chẩn đoán tăng huyết áp

Đo huyết áp

Cách duy nhất để chẩn đoán tăng huyết áp là đo huyết áp. Có ba phương pháp chính để đo lường chính xác:

• Đo tại phòng khám: Huyết áp ≥ 140/90 mmHg.
• Đo tại nhà: Huyết áp ≥ 135/85 mmHg.
• Theo dõi liên tục 24 giờ (Holter): Huyết áp ≥ 130/80 mmHg.

Cách đo huyết áp đúng cách

Để đảm bảo chỉ số huyết áp chính xác, hãy làm theo các hướng dẫn sau:

• Nghỉ ngơi: Ngồi và nghỉ ngơi trong 15 phút trước khi đo.
• Tránh chất kích thích: Không hút thuốc hoặc uống cà phê 2 giờ trước khi đo.
• Tư thế: Nằm trên giường hoặc ngồi tựa lưng, hai chân đặt trên sàn, không bắt chéo chân. Giữ cánh tay thẳng ngang tầm tim và giữ im lặng trong quá trình đo.
• Đo ban đầu: Đo huyết áp ở cả hai tay trong lần đầu tiên. Sử dụng cánh tay có số đọc cao hơn cho các phép đo trong tương lai.
• Nhiều phép đo: Thực hiện hai phép đo, cách nhau hai phút, sử dụng cùng một bàn tay. Nếu có chênh lệch huyết áp tâm thu >10 mmHg, hãy đo lần thứ ba sau 2 phút nữa. Tính trung bình hai lần đọc gần đây nhất.
• Thiết bị: Sử dụng máy đo tự động có vòng tay kích thước phù hợp.
• Thời điểm: Đo huyết áp vào buổi sáng hoặc buổi chiều, hoặc khi có triệu chứng cao huyết áp.

Xét nghiệm cho bệnh nhân tăng huyết áp

Bệnh nhân tăng huyết áp cần làm các xét nghiệm cụ thể để xác định nguyên nhân và đánh giá tác động của huyết áp cao lên cơ thể:

Các xét nghiệm để xác định nguyên nhân gây tăng huyết áp

• Siêu âm bụng: Phát hiện các bệnh về thận, tuyến thượng thận.
• Siêu âm động mạch thận: Xác định tình trạng hẹp động mạch thận.
• Siêu âm động mạch chủ: Kiểm tra tình trạng hẹp eo động mạch chủ.
• Xét nghiệm chức năng thận: Creatinin máu, albumin niệu, phân tích nước tiểu.
• Xét nghiệm nội tiết tố tuyến thượng thận: Aldosterone máu, renin huyết tương, metanephrine máu, phân tích nước tiểu.
• Xét nghiệm tuyến giáp: Hormon kích thích tuyến giáp (TSH).
• Xét nghiệm tuyến yên: Cortisol máu, hormone vỏ thượng thận (ACTH).
• CT bụng hoặc MRI: Phát hiện khối u tuyến thượng thận.
• Đo đa giấc ngủ: Kiểm tra chứng ngưng thở khi ngủ.

Các xét nghiệm định kỳ để đánh giá tác động của huyết áp

• Điện tâm đồ (ECG): Phát hiện buồng tim dày lên, giãn nở, rối loạn nhịp tim hoặc thiếu máu cục bộ cơ tim.
• Siêu âm tim: Đánh giá chức năng tim, độ dày buồng tim, độ giãn nở và hở van tim.
• Xét nghiệm máu: Công thức máu toàn phần, lượng đường trong máu lúc đói, HbA1c, chức năng thận, điện giải, axit uric, chức năng tuyến giáp (TSH), hồ sơ lipid, men gan.
• Phân tích nước tiểu: Phân tích tổng lượng nước tiểu, tỷ lệ microalbumin/creatinine trong nước tiểu để đánh giá chức năng thận và phát hiện protein niệu, bệnh cầu thận và ống thận, nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc tiểu đường.
• Đo vận tốc sóng xung: Đánh giá độ cứng của mạch máu.
• Chỉ số mắt cá chân/cánh tay (ABI): Xác định tình trạng hẹp hoặc tắc động mạch ngoại biên ở chân.
• Quét võng mạc: Phát hiện tổn thương mạch máu ở mắt do huyết áp cao kéo dài.

Để chẩn đoán tăng huyết áp chính xác đòi hỏi phải đo huyết áp cẩn thận và thực hiện một loạt các xét nghiệm để xác định nguyên nhân cơ bản và đánh giá tác động lên cơ thể. Bệnh nhân tuân theo các kỹ thuật đo lường thích hợp và thực hiện các xét nghiệm được khuyến nghị sẽ có thể kiểm soát tình trạng tăng huyết áp một cách hiệu quả và giảm nguy cơ biến chứng.

Làm gì để phòng ngừa bệnh tăng huyết áp?

Để giảm nguy cơ cao huyết áp, điều cần thiết là phải nuôi dưỡng lối sống lành mạnh ngay từ khi còn nhỏ. Dưới đây là những chiến lược chính giúp ngăn ngừa tăng huyết áp:

Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh

Một chế độ ăn uống cân bằng đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát huyết áp. Hãy cân nhắc việc kết hợp các thói quen ăn kiêng sau đây:

• Thực phẩm ít chất béo: Giảm lượng chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
• Trái cây và rau quả: Ăn nhiều loại trái cây và rau quả nhiều màu sắc để cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu và chất chống oxy hóa.
• Các loại hạt và hạt: Bao gồm một lượng vừa phải các loại hạt và hạt để cung cấp chất béo và chất xơ lành mạnh.
• Các sản phẩm sữa ít béo: Lựa chọn các lựa chọn sữa ít béo hoặc không béo.
• Protein nạc: Chọn cá và thịt gia cầm không da làm nguồn protein chính.

Tập thể dục thường xuyên

Tham gia vào hoạt động thể chất là rất quan trọng để duy trì mức huyết áp khỏe mạnh. Cụ thể:

• Tập thể dục hàng ngày: Tập thể dục vừa phải ít nhất 30 phút hầu hết các ngày trong tuần.
• Tăng cường hoạt động thể chất: Kết hợp các hoạt động như đi bộ, đạp xe, bơi lội hoặc thể thao vào thói quen của bạn.
• Giảm căng thẳng: Tập thể dục cũng có thể giúp giảm căng thẳng, một yếu tố góp phần gây ra huyết áp cao.

Quản lý cân nặng

Kiểm soát cân nặng của bạn là điều cần thiết để ngăn ngừa tăng huyết áp. Các bước chính bao gồm:

• Cân nặng khỏe mạnh: Cố gắng duy trì cân nặng lý tưởng thông qua chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục thường xuyên.
• Giảm cân: Nếu thừa cân, hãy tập trung vào việc giảm cân dần dần và bền vững.

Hạn chế uống rượu

Uống rượu có thể ảnh hưởng đến huyết áp. Hạn chế uống rượu ở mức vừa phải theo lời khuyên của các bác sĩ chuyên khoa.

Tránh hút thuốc

Hút thuốc và tiếp xúc với khói thuốc lá làm tăng đáng kể nguy cơ tăng huyết áp. Điều quan trọng là phải bỏ thuốc lá nếu bạn là người hút thuốc. Ngoài ra, tránh hút thuốc thụ động bằng việc tránh xa môi trường có hút thuốc.

Quản lý căng thẳng

Căng thẳng mãn tính có thể góp phần gây ra huyết áp cao. Quản lý căng thẳng hiệu quả bao gồm:

• Cân bằng cuộc sống: Tìm sự cân bằng giữa công việc, nghỉ ngơi và hoạt động giải trí.
• Kỹ thuật thư giãn: Thực hành các kỹ thuật như thiền, thở sâu hoặc yoga.

Khám sức khỏe định kỳ

Kiểm tra sức khỏe định kỳ là rất quan trọng để phát hiện sớm và quản lý các nguy cơ tăng huyết áp tiềm ẩn. Đảm bảo bạn:

• Theo dõi huyết áp: Thường xuyên kiểm tra huyết áp tại nhà hoặc với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn.
• Can thiệp sớm: Giải quyết kịp thời mọi yếu tố rủi ro được xác định.

Ngăn ngừa huyết áp cao đòi hỏi một cách tiếp cận chủ động đối với các lựa chọn về sức khỏe và lối sống. Áp dụng chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, kiểm soát cân nặng và tránh những thói quen có hại như hút thuốc và uống quá nhiều rượu, bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp. Kiểm tra sức khỏe thường xuyên và kiểm soát căng thẳng cũng rất quan trọng trong việc duy trì mức huyết áp tối ưu và sức khỏe tổng thể. Khi phát hiện có dấu hiệu tăng huyết áp, việc chẩn đoán tăng huyết áp và xử lý sớm là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa biến chứng nặng hơn.