Cách phân biệt rắn độc và rắn không độc như thế nào?

Tại Việt Nam, mỗi năm có nhiều trường hợp bị rắn cắn do không biết cách phân biệt rắn độc và rắn không độc. Vì vậy, việc nhận diện đúng các loài rắn trở nên rất quan trọng, đặc biệt đối với những người sống trong môi trường có sự đa dạng về loài rắn như ở Việt Nam.

Cách phân biệt rắn độc và rắn không độc

Cách phân biệt rắn độc và rắn không độc sẽ dựa vào các đặc điểm sau:

Hình dạng đồng tử (con ngươi)

Một cách đơn giản và nhanh để phân biệt rắn độc với rắn không độc là quan sát đồng tử của chúng. Rắn độc thường có đồng tử dạng elip giống mắt mèo hoặc cá sấu, trong khi đồng tử của rắn không độc thường là hình tròn như mắt người. Tuy nhiên, một số loài rắn độc như taipan của Úc, rắn hổ (Trung Đông, châu Á, châu Phi) và mamba đen (châu Phi) lại có đồng tử hình tròn. Một số rắn không độc cũng có thể thay đổi hình dạng đồng tử tùy theo tình huống. Do đó, nếu gặp rắn với đồng tử tròn, bạn cần quan sát thêm các đặc điểm khác.

Mũi rắn

Rắn độc thường có một hốc nhỏ (Pit) là bộ phận cảm biến nhiệt giữa mắt và lỗ mũi dùng để phát hiện vị trí của con mồi. Rắn không độc thường không có hốc này.

Đuôi rắn

Rắn độc thường có đuôi ngắn với vảy sắp xếp theo kiểu kép. Ngược lại, rắn không độc thường có đuôi dài và thon dần với vảy sắp xếp theo kiểu đơn.

Hình dạng đầu

Rắn độc thường có đầu lớn, hình tam giác và cổ hẹp. Ngược lại, rắn không độc thường có đầu nhỏ hơn và dạng tròn. Tuy nhiên, có một số loài rắn độc như rắn biển, cạp nong và cạp nia có đầu giống như rắn không độc.

Màu sắc và hoa văn trên da

Cách phân biệt rắn độc và rắn không độc đơn giản là dựa vào màu sắc và hoa văn của chúng. Rắn độc thường có màu sắc tươi sáng và có thể phát ra âm thanh cảnh báo đặc trưng như tiếng rít của rắn đuôi chuông. Những rắn có hoa văn kim cương hoặc từ ba màu trở lên có khả năng là rắn độc. Tuy nhiên, một số rắn không độc cũng có thể bắt chước hoa văn của rắn độc để lừa kẻ thù.

Tư thế và hành vi

Khi gặp nguy hiểm, rắn không độc thường bỏ chạy, trong khi rắn độc có thể di chuyển chậm và chuẩn bị tấn công. Chúng có thể cuộn tròn cơ thể, ngóc cao đầu, nhe răng và phát ra tiếng kêu đe dọa. Rắn hổ mang sẽ phồng mang để cảnh báo. Đối với rắn nước, rắn không độc thường chỉ nổi đầu, trong khi rắn độc nổi toàn thân khi bơi.

Răng và vết cắn

Khi cảm thấy bị đe dọa, rắn có thể há miệng và cố gắng cắn. Nếu bị cắn, vết cắn của rắn độc thường có dấu vết răng nanh lớn hơn, trong khi vết cắn của rắn không độc chỉ có hai hàng răng nhỏ.

Phải làm gì khi bị rắn cắn?

Khi bị rắn độc cắn, vết thương sẽ nhanh chóng sưng lên, kèm theo cơn đau dữ dội, khó thở, buồn nôn, huyết áp tăng, cơ bắp yếu đi và có thể sốt. Vì vậy, hãy lưu ý những điều sau đây khi bị rắn cắn:

• Di chuyển nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời.
• Mang theo con rắn hoặc ảnh của nó nếu có thể vì điều này giúp bác sĩ xác định chính xác loại nọc độc và phương pháp điều trị.
• Hạn chế vận động để nọc độc không lan rộng trong cơ thể.
• Cần lưu ý, không nên cố gắng hút độc ra vì điều này có thể làm tổn thương mô xung quanh nhiều hơn.

Những lợi ích từ rắn đối với sức khỏe

Rắn là loài bò sát di chuyển nhanh với hệ cơ săn chắc và khớp xương dẻo dai. Trong y học dân gian, các bộ phận của rắn đã được sử dụng để chữa trị nhiều bệnh lý như xương khớp và suy giảm sinh lý.

Nọc rắn

Nọc độc của rắn được chứa trong hai răng cửa nhọn ở hàm trên. Khi cắn, nọc sẽ được tiết ra từ tuyến nọc vào vết thương. Nọc rắn chứa các độc tố như phytotoxin, crotelotoxin, alkaloid, protein và enzym, có tính kiềm và hoạt tính sinh học mạnh. Trong Tây y, nọc rắn được dùng để bôi, xoa giảm đau, chống viêm và sản xuất huyết thanh kháng độc. Nọc rắn còn có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư và giảm đau trong giai đoạn cuối của bệnh.

Huyết rắn (huyết xà)

Huyết rắn có tác dụng tăng cường sinh lực, bổ thận và làm mạnh gân cốt. Nó được dùng để hỗ trợ điều trị lưng đau, gối mỏi và sinh lý yếu, thường được pha rượu để uống.

Da rắn (xà thoái)

Da rắn có chứa kẽm oxide và titan oxide, có vị ngọt, mặn và tính bình. Trong y học cổ truyền, nó được dùng để khu phong, chỉ kinh, tiêu sưng, sát trùng và hỗ trợ điều trị các chứng co giật, phong ngứa ngoài da, mắt màng nội chướng. Dùng ngoài (sao cháy) trị lở loét, đinh nhọt, trĩ rò, ung sưng, lở ngứa, loa lịch.

Mật rắn (đởm xà)

Mật rắn được chế biến bằng cách tẩm với trần bì và sấy khô hoặc tẩm rượu và phơi khô. Mật rắn có vị ngọt, cay, không đắng và được dùng để hạ sốt, giảm đau, tiêu đờm, giảm ho, đặc biệt là hỗ trợ điều trị hen suyễn ở trẻ em.

Thịt rắn

Thịt rắn giàu đạm và chứa nhiều vitamin, khoáng chất. Theo Đông y, thịt rắn có vị ngọt, tính ấm, có tác dụng bổ dưỡng, trừ phong thấp, tê mỏi, giảm đau nhức xương khớp và chứng ngứa ngoài da như bệnh chàm.

Việc biết cách phân biệt rắn độc và rắn không độc là rất quan trọng để bảo đảm an toàn cho bản thân và người xung quanh. Nhờ hiểu rõ các đặc điểm nhận diện như màu sắc, hình dáng và cấu trúc cơ thể của loài rắn, chúng ta có thể tránh được những rủi ro không đáng có.