Giải phẫu thận và những điều cần biết

Thận là bộ phận quan trọng của hệ tiết niệu. Nó có nhiệm vụ lọc máu và chất thải thông qua việc sản xuất, bài tiết nước tiểu. Thận góp phần duy trì hoạt động sống ổn định của cơ thể, ngăn ngừa tích tụ chất độc để bảo vệ các cơ quan chức năng khác. Suy giảm chức năng của thận sẽ dẫn rất nhiều biến chứng, thậm chí gây tử vong. Dưới đây là chi tiết đặc điểm giải phẫu sinh lý thận.

Giải phẫu thận hình thể ngoài

Hình dáng và màu sắc: Thận có màu đỏ, hình hạt đậu, được bao bọc bởi một bao xơ. Bề mặt thận trơn láng, mặt trước lồi, mặt sau phẳng. Bờ ngoài thận lồi, bờ trong thận lồi ở phần trên và dưới, ở giữa lõm sâu xuống gọi là rốn thận.

Kích thước: Chiều dài 9 - 12cm, rộng 4 - 8cm, dày 3 - 5cm. Hai quả thận có thể chênh lệch nhau 1 - 1.5cm. Trọng lượng một quả thận nặng 150 - 170g. Nếu kích thước của thận lớn hơn bình thường thì gọi là tình trạng thận to. Nam giới có thận to hơn nữ giới.

Vị trí: Nằm phía sau phúc mạc, trước cơ thắt lưng ở góc được hợp bởi xương sườn 11 và đốt sống thắt lưng L3. Thận bên phải nằm thấp hơn thận bên trái 2cm. Vị trí thận của nữ giới thấp hơn nam, thận của trẻ nhỏ nằm thấp hơn thận của người trưởng thành.

Mạc thận: Thận và tuyến thượng thận được bao bọc bởi mạc thận và có trẽ ngang để ngăn cách chúng. Mạc thận gồm lá trước và lá sau. Ở giữa mạc thận và bao xơ của thận có lớp mỡ quanh thận ngăn cách.

Giải phẫu thận hình thể trong

Đại thể của thận

Bọc quanh thận là một bao sợi, phần rộng ở giữa gọi là xoang thận. Xoang thận được bao quanh bởi khối nhu mô thận có hình bán nguyệt.

Xoang thận chứa tĩnh mạch, động mạch, hạch bạch huyết, đài bể thận và thần kinh. Nó thông ra ngoài rốn thận. Trên thành xoang có các chỗ lồi lên 4 - 10mm hình nón gọi là nhú thận, các chỗ lõm gọi là đài thận. Các đài thận nhỏ sẽ hợp thành đài thận lớn và cấu tạo thành bể thận.

Nhu mô thận có cấu tạo gồm tủy thận và vỏ thận. Tủy thận được hình thành từ các khối hình nón gọi là tháp thận. Đỉnh tháp hướng về xoang thận tạo nên nhú thận, đáy tháp quay về phía bao thận. Vỏ thận gồm cột thận và tiểu thùy vỏ. Cột thận là phần nhu mô nằm ở giữa các tháp thận. Tiểu thùy vỏ là phần nhu mô nằm từ đáy tháp thận lên tới bao sợi.

Vi thể của thận

Thận được cấu thành từ các đơn vị thận. Mỗi một đơn vị thận đều gồm tiểu thể thận và hệ thống ống sinh niệu.

Tiểu thể thận có cuộn mao mạch bên trong và 1 bao ở ngoài. Hệ thống ống sinh niệu có các ống lượn gần, ống lượn xa, ống thu thập, quai Henle. Tiểu thể thận nằm trong phần lượng của vỏ thận cùng với ống lượn gần, ống lượn xa. Hệ thống ống thẳng, ống thu thập, ống Henle nằm ở phần tia của vỏ thận và tủy thận.

Các cơ quan xung quanh thận

Phía trước thận

Thận phải: Nằm gần hết ở tầng trên của rễ mạc treo kết tràng ngang (nếp phúc mạc nối đại tràng ngang với thành bụng sau). Đầu trên thận và phần trên bờ trong liên quan với tuyến thượng thận phải. Bờ trong và cuống của thận phải liên quan với phần xuống tá tràng. Mặt trước của thận phải liên quan với gan, góc kết tràng phải và ruột non.

Thận trái: Một nửa thận nằm ở tầng trên mạc treo kết tràng ngang, một nửa thận nằm ở dưới. Rễ mạc treo kết tràng ngang nằm bắt chéo phía trước thận. Đầu trên và bờ trong thận liên quan với tuyến thượng thận trái. Đầu dưới thận liên quan với dạ dày, ruột, lách, tụy tạng, phần góc và phần trên của kết tràng trái (một bộ phận của đại tràng).

Phía sau thận

Giải phẫu phía sau thận có xương sườn 12 nằm chắn ngang, chia thận thành tầng ngựa và tầng thắt lưng. Tầng ngực liên quan với xương sườn 11 và 12, cơ hoành và ngách cơ hoành của mặt phổi. Tầng thắt lưng liên quan đến cơ thắt lưng, cơ vuông thắt lưng và cơ ngang bụng.

Các chức năng quan trọng của thận

Hệ tiết niệu có cấu tạo gồm: Niệu đạo, bàng quang, tuyến tiền liệt, 2 quả thận và 2 niệu quản. Thận giữ vai trò chính trong việc lọc máu, loại bỏ chất lỏng dư thừa và bài tiết ra khỏi cơ thể.

Mỗi một ngày có khoảng 900 lít máu đi qua thận, tạo ra 180 lít nước tiểu nhưng sẽ được thận lọc lại và tái hấp thu 99%. Chỉ còn 1% tương đương 1.5 - 2 lít nước tiểu được đào thải ra ngoài. Các chất được thận tái hấp thu là: Nước, glucose, natri, axit amin... Các chất mà nó đào thải là: Axit uric, hydro, kali...

Chức năng bài tiết chất thải của thận sẽ đảm bảo cân bằng chất lỏng trong cơ thể, duy trì điện giải ở mức ổn định. Thận cũng giải phóng erythropoietin và renin để điều chỉnh huyết áp, cân bằng axit - bazơ - muối. Theo nghiên cứu khoa học, thận còn kích thích sản sinh erythropoietin để tăng sinh hồng cầu, thúc đẩy hydroxyl hóa tiền chất của vitamin D thành dạng calcitriol.

Trong quá trình hoạt động, thận có thể gặp một số vấn đề bệnh lý như: Hội chứng thận hư, viêm cầu thận, sỏi thận, suy thận,... Nếu không điều trị kịp thời, bệnh lý ở thận có nguy cơ biến chứng tăng huyết áp, tổn thương thần kinh, tai biến mạch máu não và tử vong.

Mong rằng qua các thông tin về giải phẫu thận đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cấu trúc của bộ phận này. Để phòng ngừa bệnh lý ở thận, bạn nên uống đủ nước mỗi ngày và duy trì thói quen ăn uống lành mạnh. Hạn chế các loại thuốc có tác dụng phụ làm tổn thương thận, chỉ dùng khi thực sự cần thiết. Để cải thiện sức khỏe của thận, bạn có thể dùng thực phẩm chức năng giúp bổ thận.

Thanh Hương

Nguồn tham khảo: Vinmec.com