Hạ huyết áp tư thế đứng: Nguyên nhân và cách điều trị

Hạ huyết áp tư thế đứng là một vấn đề phổ biến ở người cao tuổi, thường đi kèm với các triệu chứng như ngất thất thường ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Cơ chế bệnh lý của hạ huyết áp tư thế đứng liên quan đến sự rối loạn trong các cơ chế điều hoà huyết áp và thần kinh tự động.

Thế nào là hạ huyết áp tư thế đứng?

Hạ huyết áp tư thế đứng xảy ra khi chuyển đổi giữa các tư thế như: Đứng lên từ ngồi hoặc nằm, có thể gây ra cảm giác hoa mắt, chóng mặt và trong trường hợp nặng hơn là ngất xỉu. Hiện tượng này có thể xảy ra ở mọi đối tượng, nhưng phổ biến nhất là ở người cao tuổi. Thường chỉ kéo dài từ vài giây đến vài phút sau khi thay đổi tư thế. Nếu hiện tượng này kéo dài lâu hơn, cần đi khám và tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị thích hợp.

Những dấu hiệu thường gặp ở người bị hạ huyết áp tư thế đứng bao gồm cảm giác chóng mặt ngay sau khi thay đổi tư thế, cùng với các biểu hiện như:

• Tầm nhìn bị giảm sút, mờ đi xung quanh.
• Ngất xỉu;
• Đau đầu;
• Buồn nôn;
• Có thể kèm theo các triệu chứng khác như: Rối loạn kinh nguyệt, rụng tóc, giảm ham muốn tình dục,...

Nếu hạ huyết áp tư thế đứng chỉ xảy ra một vài lần và không thường xuyên, có thể không đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu hiện tượng này tái diễn nhiều lần, nên thăm khám bác sĩ để chẩn đoán và điều trị chính xác hơn.

Nguyên nhân hạ huyết áp tư thế đứng

Nguyên nhân gây hạ huyết áp tư thế đứng không chỉ do tác động của trọng lực, mà còn bao gồm một số nguyên nhân khác làm giảm lượng máu cung cấp cho não như sau:

• Mất nước do nôn mửa, tiêu chảy, sốt hoặc tiết mồ hôi nhiều, dẫn đến giảm thể tích máu và hạ huyết áp khi thay đổi tư thế đột ngột.
• Các vấn đề liên quan đến tim mạch như: Nhịp tim chậm, suy tim, bất thường về van tim... làm giảm khả năng bơm máu của tim.
• Các bệnh nội tiết như: Suy giáp, suy tuyến thượng thận, hạ đường huyết... đặc biệt là tiểu đường có thể gây tổn thương thần kinh phản xạ điều hòa huyết áp.
• Rối loạn thần kinh như: Bệnh Parkinson, suy giảm trí tuệ, rối loạn hệ thần kinh tự chủ... có thể làm giảm khả năng điều chỉnh huyết áp của cơ thể.

Xét nghiệm và chẩn đoán hạ huyết áp tư thế đứng

Để chẩn đoán hạ huyết áp tư thế đứng, các biện pháp sau được áp dụng nhằm tìm ra nguyên nhân cơ bản và xác định chính xác các vấn đề liên quan đến huyết áp thấp của cơ thể:

• Giám sát huyết áp: Đo huyết áp trong các tư thế khác nhau như tư thế đứng và ngồi để phân tích sự thay đổi của huyết áp.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra mức đường huyết thấp (hạ đường huyết) và đánh giá các chỉ số máu như lượng tế bào máu để xác định nguyên nhân hạ huyết áp.
• Điện tâm đồ (ECG): Phân tích nhịp tim và các bất thường trong cấu trúc và chức năng tim.
• Stress test: Đánh giá phản ứng của tim và hệ thần kinh tự chủ trong quá trình tập luyện hay hoạt động vật lý.
• Siêu âm tim: Tạo hình ảnh chi tiết về cấu trúc và hoạt động của tim để kiểm tra các vấn đề liên quan đến tim.
• Nghiệm pháp Valsalva: Phân tích nhịp tim và huyết áp trong quá trình thử thách hít thở sâu để đánh giá chức năng của hệ thần kinh tự trị.
• Ghi huyết áp và điện tâm đồ trong 24 giờ: Đeo thiết bị ghi huyết áp và điện tâm đồ trong suốt 24 giờ để ghi nhận liên tục các giá trị huyết áp và nhịp tim, từ đó phát hiện các biến đổi liên quan đến hạ huyết áp tư thế đứng.

Phương pháp điều trị và thuốc đối với hạ huyết áp tư thế đứng

Phương pháp điều trị và thuốc phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản của hạ huyết áp tư thế đứng. Bác sĩ sẽ tập trung vào giải quyết các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn như: Mất nước hoặc suy tim, thay vì chỉ tập trung vào việc điều trị hạ huyết áp thấp một cách đơn thuần. Đối với các trường hợp hạ huyết áp tư thế đứng nhẹ, một phương pháp đơn giản là ngồi hoặc nằm xuống ngay khi cảm thấy chóng mặt khi đứng. Triệu chứng thường sẽ giảm đi.

Khi hạ huyết áp thấp là do thuốc, điều trị thường bao gồm thay đổi liều thuốc hoặc ngừng sử dụng thuốc đó hoàn toàn. Các phương pháp điều trị hạ huyết áp tư thế đứng bao gồm:

• Uống đủ nước, hạn chế uống rượu, tránh đi bộ trong thời tiết nắng nóng và thay đổi tư thế từ từ có thể được bác sĩ khuyên dùng. Bác sĩ cũng có thể đề xuất các chương trình tập luyện tăng cường cơ bắp chân. Nếu không có vấn đề về cao huyết áp, bác sĩ có thể đề nghị tăng lượng muối trong chế độ ăn uống.
• Các loại vớ đàn hồi và leotards thường được sử dụng để giảm đau và sưng tĩnh mạch, giúp giảm các triệu chứng của hạ huyết áp tư thế đứng.
• Một số loại thuốc như: Fludrocortisone để tăng lượng máu và nâng cao huyết áp, hoặc midodrine để tăng huyết áp thường trực bằng cách hạn chế mạch máu để mở rộng, có thể được sử dụng để điều trị hạ huyết áp tư thế đứng. Các loại thuốc khác như: Pyridostigmine, NSAID, caffeine và epoetin đôi khi cũng được sử dụng, một mình hoặc kết hợp với nhau.

Hạ huyết áp tư thế đứng là tình trạng sức khỏe mà bạn không nên chủ quan, có tỷ lệ biến chứng và nguy cơ tử vong không phải thấp, đặc biệt là ở những người cao tuổi. Việc đánh giá kỹ lưỡng và điều trị kịp thời tình trạng này sẽ giúp duy trì sức khỏe ổn định và hạn chế những biến chứng nguy hiểm trong tương lai. Vì vậy, khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào về sức khỏe, hãy đến các cơ sở y tế đáng tin cậy để được các bác sĩ chuyên khoa khám và đưa ra phương án điều trị kịp thời.