Triệu chứng viêm phổi ở trẻ sơ sinh cha mẹ cần nhận biết sớm

Trong bối cảnh tỷ lệ mắc và tử vong do viêm phổi ở trẻ sơ sinh vẫn ở mức đáng báo động, nhất là tại các nước đang phát triển như Việt Nam, việc trang bị kiến thức về triệu chứng viêm phổi ở trẻ sơ sinh để phát hiện sớm và đưa trẻ đi điều trị kịp thời là điều vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ cung cấp đến bạn những thông tin bổ ích góp phần giúp cha mẹ bảo vệ sức khỏe con yêu.

Những triệu chứng viêm phổi ở trẻ sơ sinh

Việc nhận biết sớm các triệu chứng viêm phổi ở trẻ sơ sinh là bước đầu tiên để đảm bảo trẻ được điều trị kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu điển hình cha mẹ cần lưu ý.

Khó thở và nhịp thở nhanh

Khó thở là một trong những triệu chứng dễ nhận biết nhất của viêm phổi ở trẻ sơ sinh. Trẻ có thể biểu hiện thở nhanh, với nhịp thở vượt quá 60 lần/phút ở trẻ dưới 2 tháng tuổi, theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Bên cạnh đó, cha mẹ có thể quan sát thấy các dấu hiệu gắng sức hô hấp đặc trưng như:

• Thở rút lõm lồng ngực: Lồng ngực co rút rõ rệt khi hít vào, đặc biệt ở vùng dưới xương sườn, phản ánh nỗ lực hô hấp tăng lên do phổi gặp khó khăn trong trao đổi khí.
• Phập phồng cánh mũi: Cánh mũi phập phồng theo nhịp thở, biểu hiện nỗ lực hít thở sâu hơn của trẻ.

Những biểu hiện trên cho thấy phổi của trẻ đang gặp trở ngại trong việc trao đổi oxy, và trẻ cần được theo dõi sát sao cũng như đưa đến cơ sở y tế kịp thời để được thăm khám và can thiệp thích hợp.

Ho và khò khè

Ho là một trong những triệu chứng xuất hiện sớm của viêm phổi ở trẻ sơ sinh. Trẻ có thể biểu hiện ho khan hoặc ho có đờm, tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh và mức độ tổn thương đường hô hấp. Bên cạnh đó, cha mẹ cần lưu ý các dấu hiệu đi kèm như:

• Tiếng thở khò khè: Có thể nghe thấy âm rít hoặc khò khè khi trẻ hít vào hoặc thở ra, do đường thở bị viêm, phù nề hoặc tăng tiết dịch nhầy, gây tắc nghẽn luồng khí.
• Ho kéo dài: Ho không dứt, ho dai dẳng hoặc ho có xu hướng tăng dần theo thời gian là dấu hiệu cảnh báo cần đặc biệt quan tâm.

Sốt hoặc hạ thân nhiệt

Sốt là một trong những dấu hiệu thường gặp của viêm phổi ở trẻ sơ sinh, tuy nhiên không phải lúc nào cũng hiện diện, đặc biệt ở nhóm trẻ sinh non hoặc suy giảm miễn dịch. Các biểu hiện về thân nhiệt có thể bao gồm:

• Sốt cao: Nhiệt độ cơ thể trên 38°C, thường gặp ở trẻ sơ sinh đủ tháng và có tình trạng miễn dịch tương đối tốt, phản ánh đáp ứng viêm của cơ thể đối với nhiễm trùng.
• Hạ thân nhiệt: Thân nhiệt giảm dưới 36°C, thường xuất hiện ở trẻ sinh non, suy dinh dưỡng hoặc có hệ miễn dịch yếu. Đây là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm không kém sốt cao, do cơ thể trẻ không đủ khả năng phản ứng viêm điển hình.

Việc theo dõi thân nhiệt sát sao đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm viêm phổi sơ sinh và quyết định thời điểm cần can thiệp y tế kịp thời.

Các biểu hiện toàn thân

Ngoài các triệu chứng liên quan đến hô hấp, trẻ sơ sinh bị viêm phổi còn có thể xuất hiện các biểu hiện toàn thân đáng lưu ý, phản ánh tình trạng bệnh đã tiến triển nặng. Các dấu hiệu bao gồm:

• Bú kém hoặc bỏ bú: Trẻ không muốn bú, bú ít hơn bình thường, hoặc dễ bị nôn trớ sau khi bú.
• Rối loạn ý thức: Trẻ có thể lơ mơ, ngủ li bì, mệt mỏi bất thường, hoặc ngược lại, kích thích, dễ cáu gắt, phản ánh tình trạng thiếu oxy não hoặc nhiễm trùng nặng.
• Da tái, môi tím: Là biểu hiện của thiếu oxy nghiêm trọng, cần được xử trí cấp cứu ngay lập tức.

Những triệu chứng này cho thấy bệnh cảnh viêm phổi sơ sinh đã ở mức nặng và cần can thiệp y tế khẩn cấp tại cơ sở y tế có đủ phương tiện hồi sức.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây viêm phổi ở trẻ sơ sinh

Hiểu rõ nguyên nhân và yếu tố nguy cơ giúp cha mẹ chủ động phòng tránh viêm phổi cho trẻ. Dưới đây là các thông tin cần biết.

Nguồn lây nhiễm

Viêm phổi ở trẻ sơ sinh thường do nhiều tác nhân gây bệnh, trong đó phổ biến nhất là:

• Vi khuẩn: Các vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae là nguyên nhân thường gặp. Đặc biệt, trẻ sơ sinh có thể bị lây nhiễm từ mẹ trong quá trình sinh, với tác nhân điển hình là Streptococcus nhóm B (GBS).
• Virus: Các loại virus thường gặp gây viêm phổi ở trẻ sơ sinh bao gồm virus hợp bào hô hấp (RSV) và virus cúm, nhất là trong mùa dịch.

Con đường lây nhiễm chủ yếu là qua đường hô hấp, khi trẻ hít phải giọt bắn chứa mầm bệnh từ người nhiễm (khi ho, hắt hơi hoặc nói chuyện gần), hoặc do nhiễm khuẩn từ mẹ trong quá trình chuyển dạ.

Yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố nguy cơ làm gia tăng khả năng mắc viêm phổi ở trẻ sơ sinh bao gồm:

• Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân: Do hệ miễn dịch còn non yếu và phổi chưa phát triển hoàn thiện, trẻ dễ bị vi khuẩn, virus xâm nhập và gây nhiễm trùng.
• Môi trường sống ô nhiễm: Tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi bẩn, hoặc không khí ô nhiễm làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp và tăng nguy cơ viêm phổi.
• Không được tiêm chủng đầy đủ: Trẻ không được tiêm vắc xin phòng các bệnh như phế cầu, Haemophilus influenzae type b (Hib), hoặc cúm có nguy cơ mắc viêm phổi cao hơn.

Việc nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ này giúp cha mẹ chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, bảo vệ sức khỏe cho trẻ hiệu quả hơn.

Hướng dẫn khi nghi ngờ trẻ sơ sinh bị viêm phổi

Khi phát hiện trẻ có triệu chứng viêm phổi ở trẻ sơ sinh, cha mẹ cần hành động nhanh chóng và đúng cách để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Khi nào cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay?

Cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức nếu trẻ xuất hiện bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào sau đây:

• Thở nhanh hoặc rút lõm lồng ngực rõ rệt, cho thấy trẻ đang gặp khó khăn trong hô hấp.
• Tím tái ở môi, móng tay hoặc da, biểu hiện của tình trạng thiếu oxy nghiêm trọng.
• Bú kém, lừ đừ, li bì, hoặc không đáp ứng với kích thích, phản ánh khả năng tổn thương thần kinh hoặc suy hô hấp tiến triển.

Những triệu chứng này cho thấy tình trạng viêm phổi đã trở nên nghiêm trọng, cần được bác sĩ thăm khám và can thiệp y tế kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm.

Lưu ý chăm sóc ban đầu

Trong khi chờ đưa trẻ đến cơ sở y tế, cha mẹ có thể thực hiện một số biện pháp hỗ trợ ban đầu nhằm ổn định tình trạng của trẻ, bao gồm:

• Giữ ấm cho trẻ: Đảm bảo trẻ được đặt ở nơi ấm áp, tránh gió lùa hoặc nhiệt độ môi trường thấp, đặc biệt quan trọng đối với trẻ sinh non hoặc nhẹ cân.
• Không tự ý dùng thuốc: Tuyệt đối không cho trẻ sử dụng kháng sinh, thuốc hạ sốt hoặc bất kỳ loại thuốc nào khi chưa có chỉ định của bác sĩ, nhằm tránh che lấp triệu chứng hoặc gây tác dụng phụ không mong muốn.
• Theo dõi sát tình trạng của trẻ: Ghi nhận các triệu chứng như nhịp thở, thân nhiệt, mức độ tím tái, tình trạng bú... để cung cấp thông tin chính xác cho bác sĩ khi đến cơ sở y tế.

Viêm phổi ở trẻ sơ sinh là bệnh lý nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phát hiện sớm nếu cha mẹ nắm vững các triệu chứng viêm phổi ở trẻ sơ sinh như khó thở, ho, sốt, hoặc bú kém. Việc theo dõi sát sao, chăm sóc đúng cách và đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời sẽ giúp giảm thiểu những biến chứng nghiêm trọng. Ngoài ra, tiêm chủng đầy đủ, giữ môi trường sống sạch sẽ và nuôi con bằng sữa mẹ là những biện pháp phòng ngừa hiệu quả.