Ống Wirsung giữ vai trò gì? Các biến thể giải phẫu của ống Wirsung

Ở người, tuyến tụy nằm ở phần bụng trên có hình dạng giống quả lê với phần đầu nằm ngay cạnh tá tràng (phần trên của ruột non) và phần thân và đuôi kéo dài qua đường giữa gần đến lá lách, nặng khoảng 80 gram. Hầu hết mô tụy được dành cho chức năng ngoại tiết, trong đó các enzyme tiêu hóa được tiết ra qua các ống tụy vào tá tràng. Ống Wirsung là một cấu trúc vô cùng quan trọng trong chức năng ngoại tiết.

Tổng quan về ống Wirsung

Là một ống dẫn chính lớn, ống Wirsung là ống thu thập dịch tụy và đổ vào tá tràng. Ở nhiều cá nhân có những ống dẫn nhỏ hơn (ống dẫn của Santorini) cũng đổ vào tá tràng. Các enzyme hoạt động trong quá trình tiêu hóa carbohydrate, chất béo và protein liên tục chảy từ tuyến tụy qua các ống dẫn này. Dòng chảy các enzyme trong ống Wirsung được chi phối bởi dây thần kinh phế vị và bởi hormone secretin cholecystokinin, được niêm mạc ruột sản xuất.

Khi thức ăn đi vào tá tràng, secretin và cholecystokinin được giải phóng vào máu bởi các tế bào tiết của tá tràng. Khi các hormone này đến tuyến tụy, các tế bào tuyến tụy được kích thích để sản xuất và giải phóng một lượng lớn nước, bicarbonate và các enzyme tiêu hóa, sau đó chảy vào ruột.

Sự phát triển của tuyến tụy và ống Wirsung

Đến tuần thứ 4 của quá trình phát triển phôi thai, ống tụy phát triển từ các chồi bụng và chồi lưng riêng biệt có nguồn gốc từ lớp lót nội bì của tá tràng. Túi mật, ống mật ngoài gan, ống mật trung tâm trong gan và tụy bụng với mạng lưới ống dẫn của nó có nguồn gốc từ chồi bụng hoặc túi ngoài. Chồi lưng là tiền thân của tụy lưng và hệ thống ống dẫn của nó. Vào tuần thứ 7 của thai kỳ, tụy bụng xoay theo chiều kim đồng hồ về phía sau tá tràng và tiếp xúc với tụy lưng để phát triển thành cổ tụy trong tương lai.

Chồi tụy lưng và chồi tụy bụng phát triển thành một cặp hệ thống ống phân nhánh, mỗi hệ thống có ống trung tâm hoặc ống chính riêng. Cùng với tá tràng hai mầm tụy hợp nhất với nhau và hợp nhất với thành bụng. Sau khi hợp nhất, ống Wirsung (ống tụy chính) được tạo thành bởi một ống mới nối phần xa của ống tụy lưng với ống ngắn hơn của tụy bụng, sau đó đổ vào nhú tá lớn. Phần còn lại của ống tụy lưng tạo thành ống Santorini, đổ vào nhú tá nhỏ. Quá trình hợp nhất tụy rất phức tạp và có thể xảy ra nhiều biến thể giải phẫu trong quá trình phát triển tụy và ống tụy chính Wirsung.

Các biến thể của ống tụy và ống Wirsung

Các dị tật giải phẫu của tuyến tụy được phân loại thành dị tật hợp nhất (tuyến tụy chia đôi), dị tật di trú (tuyến tụy hình khuyên, tuyến tụy lạc chỗ) hoặc dị tật nhân đôi (biến thể về số lượng hoặc hình dạng). Các dị tật trên có thể dẫn đến xuất hiện các biến thể giải phẫu, gây ra các bệnh lý cụ thể ở tuyến tụy, ống Wirsung hoặc quanh tuyến tụy.

Tuỵ chia đôi

Tụy chia đôi là biến thể giải phẫu thường gặp nhất của các kiểu ống tụy. Trong khi tần suất của tụy chia đôi cổ điển được đánh giá là từ 5 đến 10%. Tụy chia đôi có thể liên quan đến đau bụng và viêm tụy vô căn. Trong phần lớn các trường hợp, đặc điểm của nó là ống tụy lưng (tức là ống tụy chính và ống tụy Santorini) đi trực tiếp vào nhú phụ mà không thông với ống tụy bụng (hay còn gọi là ống Wirsung) và do đó là nhú chính.

Hầu hết những người bị tụy chia đôi đều không có triệu chứng, nhưng biến thể này được tìm thấy thường xuyên hơn ở những bệnh nhân bị đau bụng mãn tính và viêm tụy vô căn so với dân số nói chung. Trong số những người bị viêm tụy vô căn tái phát, khoảng 20% bệnh nhân được cho là bị tụy chia đôi trong khi tỉ lệ thấp hơn chỉ khoảng 5% trong dân số chung.

Sự thay đổi trong quá trình hình thành ống Wirsung

Hệ thống ống tụy có thể biểu hiện các biến thể dựa trên mối quan hệ không gian của các ống Wirsung và santorini và mối quan hệ của chúng với ống mật chủ và tá tràng. Biến thể ansa đã biết của ống tụy (ansa pancreatica) được thấy khi có sự tắc nghẽn của ống tụy lưng tại điểm nối với ống tụy bụng. Phần gần của ống tụy lưng sẽ thay thế để kết nối thông qua một ống dẫn bên hình chữ S với một nhánh bên dưới của ống tụy bụng. Sự hợp nhất bất thường của ống tụy và ống mật chủ được nhìn thấy khi chỗ nối của ống tụy và ống mật chủ nằm ngoài thành tá tràng, tạo thành một kênh kết hợp dẫn đến nhú tá tràng lớn có chiều dài hơn 1,5 cm. Do đó, sự co thắt của cơ thắt Oddi không ảnh hưởng đến chỗ nối tụy - mật và gây ra trào ngược tụy - mật, có thể dẫn đến nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau như viêm tụy.

Ống tuỵ uốn khúc

Ống tụy chính uốn khúc là một biến thể giải phẫu của ống tụy chính, đặc trưng bởi cấu hình bất thường của ống ở vùng đầu tụy. Ống tụy uốn khúc có thể là nguyên nhân tiềm ẩn gây viêm tụy tái phát. Bằng phương tiện chẩn đoán hình ảnh, có thể dễ dàng phát hiện ra các biến thể trên, đặc biệt là chụp mật tụy cộng hưởng từ. Mặc dù nguyên nhân gây ra ống Wirsung uốn khúc chưa được biết chính xác, nhưng nhiều giả thuyết cho rằng nó tương tự như các biến thể phát triển của tuyến tụy. Cơ chế viêm tụy trong ống Wirsung uốn khúc cũng không rõ ràng. Ống Wirsung uốn khúc có thể dễ dàng được chẩn đoán trên hình ảnh của MRCP.

Tóm lại, ống Wirsung hay còn được gọi là ống tụy chính đảm nhiệm chức năng ngoại tiết cho tuyến tụy, giúp thức ăn trong tá tràng được tiếp xúc với dịch tụy, từ đó thúc đẩy các quá trình tiêu hóa tiếp theo của ruột.