Phương pháp gây tê ngoài màng cứng là gì?

Kỹ thuật gây tê màng ngoài cứng giúp giảm đau cho các bệnh nhân phẫu thuật và thai phụ trong quá trình sinh nở. Nhưng bạn có biết gây tê ngoài màng là gì? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về phương pháp này và các ứng dụng của nó trong y học hiện đại.

Phương pháp gây tê ngoài màng cứng là gì?

Gây tê ngoài màng cứng là một kỹ thuật gây tê được chỉ định phổ biến trong nhiều lĩnh vực y tế, từ giảm đau cấp tính và các bệnh mãn tính đến hỗ trợ trong phẫu thuật. Gần đây, kỹ thuật này cũng được ứng dụng rộng rãi trong giảm đau trong quá trình chuyển dạ, thường được gọi là phương pháp “đẻ không đau.”

Khoang ngoài màng cứng là một khoang ảo, được bao quanh bởi các cấu trúc xương và dây chằng: phía trên là lỗ chẩm, phía dưới là khe cùng, phía sau là dây chằng vàng, và phía trước là dây chằng dọc sau. Khoang này chứa các rễ thần kinh từ tủy sống, hệ bạch huyết, tổ chức mỡ, tổ chức liên kết lỏng lẻo, và các đám rối tĩnh mạch Baston.

Kỹ thuật gây tê ngoài màng cứng thực hiện bằng cách tiêm thuốc tê vào khoang ngoài màng cứng, nhằm ức chế dẫn truyền thần kinh ở vùng nhất định do các rễ thần kinh chi phối. Thể tích khoang ngoài màng cứng ở người Việt Nam khoảng 120 - 140 ml, và 1 - 2 ml thuốc tê có thể tác động đến 1 khoang đốt sống. Kỹ thuật này hoạt động bằng cách ngăn chặn các tín hiệu thần kinh liên quan đến vận động, cảm giác, và các chức năng tự động của cơ thể tại các phân đoạn cụ thể. Từ đó, bác sĩ gây mê có thể đánh giá mức độ tê và dự đoán các biến chứng có thể xảy ra.

Gây tê ngoài màng cứng không chỉ giúp giảm đau hiệu quả mà còn cải thiện sự thoải mái và khả năng phục hồi của bệnh nhân trong quá trình điều trị và phục hồi sau phẫu thuật.

Phương pháp gây tê ngoài màng cứng có tác dụng gì?

Gây tê ngoài màng cứng hiện đang được áp dụng rộng rãi với nhiều chỉ định quan trọng:

Vô cảm trong phẫu thuật: Được sử dụng để gây tê cho các phẫu thuật ở chi dưới, vùng xương chậu và bụng dưới.

Giảm đau cấp tính: Hiệu quả trong việc giảm đau sau các phẫu thuật vùng ngực, bụng, chậu hông, chi dưới; đau cấp tính ở vùng cổ gáy; và trong các trường hợp đau cấp do zona thần kinh.

Điều trị đau mãn tính: Hữu ích trong việc giảm đau do các bệnh lý như thoái hóa cột sống, đau thần kinh tọa, xẹp thân đốt sống, viêm đa rễ thần kinh do đái tháo đường, và đau do ung thư.

Giảm đau sau mổ: Cung cấp sự giảm đau hiệu quả sau các phẫu thuật vùng ngực và bụng.

Ngoài các chỉ định trên, gây tê ngoài màng cứng còn được sử dụng phổ biến để giảm đau trong quá trình chuyển dạ, còn được biết đến với tên gọi "đẻ không đau". Thông thường, kỹ thuật này được thực hiện khi cổ tử cung mở từ 2-3 cm và sản phụ đang trong giai đoạn chuyển dạ tích cực. Thuốc tê, sau khi được đưa vào khoang ngoài màng cứng cạnh ống tủy, sẽ khuếch tán và làm tê các dây thần kinh điều khiển cảm giác đau trong quá trình sinh. Kết quả là sản phụ vẫn cảm nhận được các cơn gò tử cung nhưng không bị đau.

Gây tê ngoài màng cứng không chỉ hữu ích trong sinh thường mà còn có thể được áp dụng trong trường hợp sinh mổ. Nếu chuyển sang sinh mổ, bác sĩ gây mê có thể bổ sung thêm 10 - 15 ml thuốc tê qua ống thông để đảm bảo rằng vùng bụng hoàn toàn được tê liệt, giúp phẫu thuật diễn ra suôn sẻ mà không đau.

Gây tê ngoài màng cứng trong sinh nở được coi là phương pháp “đẻ không đau”, rất có ích trong các tình huống khó sinh như chuyển dạ kéo dài, thai ngược, thai đôi, tiền sản giật và chuyển dạ kéo dài. Phương pháp này giúp sản phụ giảm đau và hồi sức để tiếp tục sinh nở. Vì chỉ tê cục bộ, sản phụ vẫn có thể cảm nhận cơn gò tử cung và tự rặn đẻ. Trong trường hợp cần chuyển sang mổ đẻ, thuốc tê vẫn giữ tác dụng và giảm đau sau phẫu thuật. Gây tê ngoài màng cứng không làm tăng tỷ lệ mổ đẻ hoặc sử dụng dụng cụ hỗ trợ khi sinh, và còn giúp giảm tỷ lệ tử vong ở mẹ so với gây mê toàn thân.

Quy trình gây tê vùng cho thai phụ trong quá trình sinh nở

Khi thai phụ chọn sử dụng phương pháp gây tê vùng để giảm đau trong khi sinh, quy trình thường được thực hiện khi cổ tử cung giãn ra khoảng 4 - 5 cm. Dưới đây là các bước cụ thể trong quy trình gây tê ngoài màng cứng:

• Chuẩn bị: Thai phụ được hướng dẫn vào tư thế nằm nghiêng, cuộn tròn hoặc ngồi ở mép giường theo sự chỉ dẫn của bác sĩ.

• Sát trùng: Kỹ thuật viên sẽ tiến hành sát trùng vùng lưng dưới của thai phụ để đảm bảo vệ sinh và giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Tiêm thuốc tê: Bác sĩ gây tê sẽ tiêm thuốc tê vào vùng lưng dưới, gần cột sống.
• Đặt ống thông: Một ống thông được đưa qua kim tiêm, sau đó kim được rút ra và ống thông được cố định tại chỗ.
• Kiểm tra vị trí: Bác sĩ sẽ tiêm một lượng thuốc tê thử nghiệm để xác định chính xác vị trí trong khoang ngoài màng cứng.
• Tiêm thuốc tê chính: Sau khi xác định đúng vị trí, bác sĩ sẽ tiêm đầy đủ liều lượng thuốc tê cần thiết vào khoang ngoài màng cứng. Trong quá trình gây tê, cả thai phụ và thai nhi sẽ được theo dõi liên tục. Sau khi tiêm, thai phụ sẽ không còn cảm thấy đau ở vùng lưng chậu nhưng vẫn có thể cử động chân và phần thân trên, đồng thời giữ được ý thức tỉnh táo trong suốt quá trình sinh.
• Duy trì thuốc tê: Trong suốt quá trình sinh, thai phụ sẽ tiếp tục được truyền thuốc tê theo liều lượng được chỉ định để duy trì hiệu quả giảm đau.
• Kết thúc: Khi quá trình sinh kết thúc, ống truyền thuốc tê sẽ được tháo bỏ nhẹ nhàng mà không gây đau đớn. Nếu thai phụ sinh mổ, ống truyền có thể được giữ lại để tiếp tục kiểm soát cơn đau sau phẫu thuật.

Gây tê ngoài màng cứng là một trong những phương pháp tiên tiến nhất để kiểm soát cơn đau trong y học, từ việc giảm đau trong các ca phẫu thuật đến hỗ trợ sinh nở một cách nhẹ nhàng hơn. Bằng cách can thiệp vào hệ thần kinh ngoại biên, kỹ thuật này không chỉ mang lại sự thoải mái cho bệnh nhân mà còn giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình điều trị. Hiểu rõ về phương pháp gây tê ngoài màng cứng là gì sẽ giúp bạn đánh giá chính xác hơn những lợi ích mà nó mang lại, cũng như lựa chọn phương pháp giảm đau phù hợp nhất.

Xem thêm:

• Gây tê và gây mê: Nên chọn phương pháp nào?
• Thắc mắc: Gây mê/gây tê có tác dụng trong bao lâu?