Rụng tóc từng mảng: Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Rụng tóc từng mảng là một trong những bệnh lý da liễu thường gặp, có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi và giới tính nào. Dù không nguy hiểm đến tính mạng, bệnh lại gây ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và sự tự tin của người mắc. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, cách điều trị và phòng ngừa rụng tóc từng mảng một cách khoa học, hiệu quả.

Nguyên nhân gây rụng tóc từng mảng

Rụng tóc từng mảng là một bệnh lý da liễu có cơ chế phức tạp, trong đó hệ miễn dịch của cơ thể đóng vai trò trung tâm. Đây là rối loạn tự miễn khiến hệ miễn dịch nhầm lẫn các nang tóc khỏe mạnh là tác nhân gây hại, từ đó tấn công và gây viêm quanh nang tóc. Quá trình viêm này làm gián đoạn chu kỳ phát triển của tóc, khiến tóc bị rụng đột ngột thành từng mảng, đồng thời cản trở sự mọc lại của tóc mới. Mặc dù nang tóc không bị phá hủy vĩnh viễn, phản ứng viêm vẫn có thể kéo dài và tái phát nhiều lần, dẫn đến rụng tóc dai dẳng.

Bên cạnh yếu tố tự miễn, nhiều nghiên cứu cũng ghi nhận sự liên quan giữa bệnh này và yếu tố di truyền. Người có người thân từng mắc rụng tóc từng mảng hoặc các bệnh tự miễn khác như đái tháo đường type 1, bệnh tuyến giáp, bạch biến, lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp có nguy cơ cao hơn phát triển bệnh. Yếu tố di truyền này thường biểu hiện qua sự nhạy cảm của hệ miễn dịch, dễ bị kích hoạt quá mức trước các tác nhân kích thích.

Ngoài ra, nhiều yếu tố nội tiết và môi trường cũng có thể góp phần làm khởi phát hoặc làm nặng thêm tình trạng bệnh. Ở nam giới, sự mất cân bằng giữa Dihydrotestosterone (DHT) và Testosterone có thể khiến nang tóc yếu dần, trong khi ở nữ giới, sự suy giảm Estrogen làm giảm khả năng nuôi dưỡng tóc. Căng thẳng kéo dài, sang chấn tâm lý, thiếu ngủ, dinh dưỡng kém (thiếu sắt, kẽm, biotin, protein, vitamin nhóm B) và tiếp xúc với hóa chất, ô nhiễm môi trường cũng là các yếu tố nguy cơ làm rối loạn hoạt động của nang tóc và thúc đẩy tiến triển bệnh.

Dấu hiệu nhận biết và các thể rụng tóc từng mảng

Rụng tóc từng mảng thường tiến triển đột ngột, ban đầu biểu hiện bằng những vùng tóc rụng khu trú rõ rệt, có thể dễ dàng nhận thấy khi chải tóc hoặc soi gương. Đặc trưng nhất là sự xuất hiện của một hoặc nhiều mảng rụng tóc hình tròn hoặc oval, kích thước từ vài milimet đến vài centimet, bề mặt da đầu nhẵn bóng, không có vảy, không viêm đỏ và không để lại sẹo. Ở rìa vùng rụng tóc, có thể quan sát thấy các sợi tóc ngắn, mảnh, gốc phình to - gọi là tóc hình “dấu chấm than”, là dấu hiệu đặc hiệu cho tình trạng bệnh.

Một số người bệnh có thể cảm giác châm chích nhẹ, ngứa hoặc hơi nóng rát trước khi tóc rụng. Trong nhiều trường hợp, tóc ở các vị trí khác ngoài da đầu cũng có thể bị ảnh hưởng, như lông mày, lông mi, râu, lông nách hoặc lông vùng sinh dục. Bên cạnh tổn thương tóc, khoảng 10 - 20% người bệnh còn gặp bất thường ở móng tay và móng chân như móng rỗ, sần sùi, mỏng giòn, dễ gãy, xuất hiện các đường kẻ ngang hoặc mất độ bóng bề mặt móng.

Về mặt lâm sàng, rụng tóc từng mảng được phân loại thành nhiều thể khác nhau dựa vào phạm vi và đặc điểm rụng tóc, bao gồm:

• Rụng tóc từng mảng loang lổ: Là thể phổ biến nhất, đặc trưng bởi một hoặc nhiều mảng tóc rụng khu trú, kích thước bằng đồng xu, phân bố rải rác trên da đầu.
• Rụng tóc toàn phần (Alopecia totalis): Là tình trạng rụng toàn bộ tóc trên da đầu, không còn sót lại vùng tóc khỏe.
• Rụng tóc toàn bộ (Alopecia universalis): Là thể nặng nhất, gây mất hoàn toàn tóc da đầu kèm theo rụng toàn bộ lông trên cơ thể, bao gồm lông mày, lông mi, râu và lông thân.
• Rụng tóc thể rắn bò (Alopecia ophiasis): Thường gặp ở trẻ em, biểu hiện bằng dải tóc rụng liên tục ở vùng gáy, xương chẩm và lan sang hai bên sau tai, tạo hình vòng cung; thể này có tiên lượng mọc lại tóc kém hơn các thể khác.

Các phương pháp điều trị rụng tóc từng mảng hiệu quả hiện nay

Việc điều trị rụng tóc từng mảng cần được cá thể hóa dựa trên mức độ tổn thương, tốc độ tiến triển và tình trạng sức khỏe toàn thân của người bệnh. Mục tiêu điều trị là kiểm soát phản ứng tự miễn, hạn chế quá trình viêm quanh nang tóc, đồng thời kích thích sự phát triển của tóc mới và phòng ngừa tái phát. Hiện nay, y học áp dụng nhiều phương pháp điều trị đã được nghiên cứu lâm sàng, có hiệu quả và độ an toàn tương đối cao nếu được chỉ định đúng cách.

Điều trị bằng thuốc chống viêm và ức chế miễn dịch

Corticosteroid là nhóm thuốc hàng đầu trong điều trị rụng tóc từng mảng thể nhẹ đến trung bình. Thuốc có thể được sử dụng theo nhiều dạng khác nhau:

• Tiêm: Bác sĩ tiêm trực tiếp corticosteroid vào vùng da đầu bị rụng tóc, thường lặp lại mỗi 4 - 6 tuần; đây là phương pháp mang lại tỷ lệ mọc tóc cao nhất, nhưng cần theo dõi tác dụng phụ như teo da tại chỗ hoặc đỏ da.
• Bôi tại chỗ: Dùng cho người không phù hợp với tiêm, có thể phối hợp với thuốc kích thích mọc tóc.
• Uống: Chỉ định trong các trường hợp rụng tóc lan rộng hoặc tiến triển nhanh, thường dùng trong thời gian ngắn để hạn chế nguy cơ tác dụng phụ toàn thân.

Trong các thể nặng hoặc kháng trị, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch như Methotrexate hoặc Cyclosporin. Các thuốc này giúp ức chế hoạt động quá mức của hệ miễn dịch nhưng đòi hỏi theo dõi sát vì có thể gây tăng huyết áp, độc tính gan thận và nguy cơ nhiễm trùng.

Thuốc kích thích mọc tóc và liệu pháp hỗ trợ

Các thuốc kích thích mọc tóc thường được dùng phối hợp để tăng hiệu quả điều trị:

• Minoxidil dạng xịt có thể thúc đẩy sự phát triển của nang tóc, thường được dùng song song với corticosteroid để rút ngắn thời gian mọc lại tóc.
• Liệu pháp PRP (huyết tương giàu tiểu cầu): Sử dụng máu của chính người bệnh để tách lấy phần huyết tương giàu tiểu cầu rồi tiêm vào vùng rụng tóc, cung cấp các yếu tố tăng trưởng giúp phục hồi nang tóc và kích thích mọc tóc mới.
• Liệu pháp laser công suất thấp: Sử dụng ánh sáng laser bước sóng phù hợp để cải thiện tuần hoàn máu dưới da đầu, kích thích sự phát triển của nang tóc.

Các liệu pháp này có thể áp dụng lâu dài, ít tác dụng phụ, phù hợp hỗ trợ trong điều trị duy trì hoặc khi không thể dùng thuốc đường toàn thân.

Điều trị kết hợp và chăm sóc toàn diện

Trong một số trường hợp, rụng tóc từng mảng có thể đi kèm các bệnh lý tự miễn khác như bạch biến, lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp hoặc viêm loét đại tràng. Khi đó, việc điều trị cần được phối hợp song song giữa bác sĩ da liễu và các chuyên khoa liên quan để kiểm soát bệnh nền, giảm nguy cơ tái phát rụng tóc. Bên cạnh điều trị bằng thuốc, bác sĩ cũng khuyến khích người bệnh duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ (bổ sung sắt, kẽm, biotin, protein, vitamin nhóm B), giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc và hạn chế hóa chất, nhiệt độ cao tác động lên tóc.

Chăm sóc và phòng ngừa tình trạng rụng tóc từng mảng

Rụng tóc từng mảng là bệnh lý có thể tái phát, nên việc chăm sóc đúng cách đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ điều trị và hạn chế nguy cơ tiến triển nặng hơn. Dù không thể phòng ngừa hoàn toàn, một số biện pháp sau giúp bảo vệ nang tóc và duy trì mái tóc khỏe mạnh:

• Duy trì dinh dưỡng hợp lý: Ăn đa dạng thực phẩm giàu protein, sắt, kẽm, biotin và vitamin A, C, E, B để nuôi dưỡng nang tóc và hỗ trợ chu kỳ mọc tóc ổn định. Uống đủ nước mỗi ngày để giữ ẩm cho da đầu.
• Giảm căng thẳng: Ngủ đủ giấc, cân bằng thời gian làm việc - nghỉ ngơi, duy trì hoạt động thể chất nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hoặc thiền để giảm stress - yếu tố có thể kích hoạt bệnh.
• Chăm sóc tóc nhẹ nhàng: Tránh buộc tóc quá chặt, hạn chế tạo kiểu bằng nhiệt và hóa chất mạnh. Không gội đầu quá thường xuyên, chọn dầu gội dịu nhẹ, không chứa sulfate, và tránh chải mạnh gây tổn thương da đầu.
• Bảo vệ tóc khỏi tác nhân môi trường: Đội mũ rộng vành khi ra nắng, tránh tiếp xúc trực tiếp lâu với ánh nắng và khói bụi ô nhiễm để bảo vệ nang tóc.

Rụng tóc từng mảng tuy không đe dọa tính mạng nhưng lại ảnh hưởng lớn đến ngoại hình và tâm lý, khiến người bệnh tự ti và lo lắng. Việc nhận biết sớm triệu chứng, thăm khám kịp thời và áp dụng đúng phương pháp điều trị sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, đồng thời tạo điều kiện để tóc mọc lại khỏe mạnh. Hãy chủ động chăm sóc mái tóc và sức khỏe toàn thân để phòng ngừa và giảm thiểu nguy cơ tái phát rụng tóc từng mảng.