Vai trò của các axit béo thiết yếu đối với cơ thể người

Axit béo thiết yếu đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sức khỏe toàn diện, tham gia vào cấu trúc của màng tế bào, hỗ trợ chức năng của hệ thần kinh và miễn dịch, cũng như điều chỉnh các quá trình viêm nhiễm. Hiểu rõ về axit béo thiết yếu là bước quan trọng để duy trì một cơ thể khỏe mạnh và cân bằng.

Vai trò của các axit béo thiết yếu

Với người trưởng thành

Axit béo thiết yếu (EFA) đóng vai trò quan trọng trong nhiều khía cạnh của sức khỏe người trưởng thành:

• Tăng cường hoạt động trí não: EFA chiếm 1/4 lượng chất béo trong hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là trong chất xám và võng mạc, giúp tăng cường chức năng não bộ.
• Bảo vệ tim mạch: EFA giúp giảm cholesterol và triglycerid trong máu, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Ở liều cao, EFA còn có khả năng ức chế và tiêu diệt các tế bào ung thư thực nghiệm.
• Thanh lọc máu: EFA được ví như "thuốc thanh lọc máu" nhờ khả năng ức chế sự đông vón tiểu cầu, giảm và phòng ngừa hình thành huyết khối, giúp máu lưu thông tốt hơn và giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, tăng huyết áp.
• Dầu cá omega-3: Hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh tim mạch, giảm sưng đau đối với bệnh viêm khớp, vảy nến và hen suyễn.
• Omega-6: Giúp cải thiện các bệnh thần kinh, tiểu đường, thấp khớp, hội chứng tiền kinh nguyệt, các bệnh về da và hỗ trợ điều trị ung thư.
• Omega-9: Mặc dù không được xếp vào nhóm axit béo thiết yếu, omega-9 vẫn có hiệu quả trong việc giảm nguy cơ đau tim và củng cố động mạch, góp phần bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Với trẻ nhỏ

Axit béo thiết yếu (EFA) đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tế bào, điều hòa hệ thần kinh, tăng cường hệ tim mạch, hỗ trợ hệ miễn dịch và giúp cơ thể hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả. Ngoài ra, EFA cũng rất cần thiết cho sức khỏe của mắt và não bộ. 

Việc cung cấp đầy đủ EFA đặc biệt quan trọng đối với quá trình tăng trưởng và phát triển của trẻ em, với tác dụng bắt đầu ngay từ giai đoạn bào thai. Trẻ cần được cung cấp EPA và DHA từ trong bụng mẹ và sau khi sinh, qua nguồn sữa mẹ là tốt nhất, để hỗ trợ phát triển não bộ và thể chất một cách tối ưu.

Với phụ nữ mang thai

Axit béo thiết yếu (EFA), đặc biệt là EPA và DHA, đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức khỏe sinh sản, hạn chế nguy cơ sinh non và tăng cường hệ miễn dịch. Chúng cũng giúp phòng chống các bệnh thường gặp ở phụ nữ mang thai như tiền sản giật, huyết áp cao, tiểu đường thai kỳ, trầm cảm sau sinh và các bệnh lý miễn dịch khác.

Điều gì sẽ xảy ra khi cơ thể thiếu hụt axit béo thiết yếu?

Khi thiếu hụt axit béo thiết yếu, cơ thể sẽ gặp phải nhiều vấn đề về sức khỏe. Axit béo thiết yếu bao gồm axit linoleic (omega-6) và axit alpha-linolenic (omega-3) là các loại chất béo không thể tổng hợp được bởi cơ thể và phải được cung cấp từ nguồn thực phẩm. Thiếu hụt các axit béo này có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng:

• Viêm: Axit béo thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất prostaglandin và các hợp chất khác điều chỉnh phản ứng viêm. Thiếu hụt axit béo thiết yếu có thể làm tăng nguy cơ viêm nhiễm trong cơ thể.
• Sức khỏe tim mạch: Axit béo omega-3 có khả năng giảm mức triglyceride và cholesterol trong máu, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như đau thắt ngực và đột quỵ. Thiếu hụt omega-3 có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh này.

• Tổn thương tế bào: Axit béo thiết yếu cần thiết cho việc hình thành màng tế bào. Thiếu hụt chúng có thể dẫn đến suy giảm tính linh hoạt và chức năng của màng tế bào, khiến các tế bào và các cơ quan trong cơ thể bị tổn thương.
• Ảnh hưởng đến não bộ: Axit béo omega-3 là một thành phần chính của màng tế bào não và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và hoạt động của não. Thiếu hụt axit béo thiết yếu có thể gây ra các vấn đề liên quan đến tâm trí, tinh thần và trí tuệ.

Việc bổ sung đầy đủ axit béo thiết yếu thông qua chế độ ăn uống là cần thiết để duy trì sức khỏe toàn diện và ngăn ngừa các vấn đề trên.

Nạp quá nhiều axit béo thiết yếu có sao không?

Con bạn có thể không nhận đủ một trong hai loại axit béo thiết yếu, nhưng có thể tiêu thụ quá nhiều chất béo tổng thể trong chế độ ăn uống. Để duy trì sức khỏe, hãy ưu tiên chọn chất béo giàu omega-3 và tránh chất béo chuyển hóa (trans fat) và chất béo bão hòa (saturated fat).

Chất béo chuyển hóa, được ghi nhãn là "dầu hydro hóa một phần," xuất hiện trong nhiều thực phẩm chiên (như khoai tây chiên), bánh nướng (như bánh quy, bánh ngọt), bơ thực vật và các món ăn nhanh. Quá trình hydro hóa chuyển đổi chất béo không bão hòa thành chất béo bão hòa, tạo ra axit béo nhân tạo gây hại cho cơ thể bằng cách can thiệp vào sự trao đổi chất của các axit béo thiết yếu. Chất béo chuyển hóa làm tăng cholesterol LDL và giảm cholesterol HDL, đồng thời tăng nguy cơ bệnh tim mạch, đột quỵ và tiểu đường type 2.

Chất béo bão hòa chủ yếu đến từ nguồn động vật như thịt, mỡ lợn, kem, bơ và pho mát, cũng như một số thực phẩm thực vật như dầu cọ và dầu dừa. Khi sử dụng đúng cách với liều lượng vừa phải, chất béo bão hòa giúp hấp thụ chất dinh dưỡng, thúc đẩy quá trình trao đổi chất và giảm cảm giác thèm ăn. Chất béo này cũng chịu nhiệt tốt, ít sản sinh chất độc trong quá trình nấu nướng.

Axit béo thiết yếu góp phần duy trì sức khỏe tim mạch, hỗ trợ phát triển não bộ, tăng cường hệ miễn dịch và điều chỉnh quá trình viêm nhiễm. Việc bổ sung đầy đủ các axit béo cần thiết như omega-3 và omega-6 thông qua chế độ ăn uống cân bằng là vô cùng quan trọng. Đồng thời, cần tránh xa các chất béo có hại như chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa để đảm bảo cơ thể luôn trong trạng thái khỏe mạnh và hoạt động hiệu quả.