HDL cholesterol là gì? Những cảnh báo sức khoẻ khi chỉ số HDL cholesterol giảm

Tình trạng rối loạn lipid máu nhất là cholesterol máu là bệnh lý thường gặp hiện nay. Khi bị tình trạng này dẫn đến nhiều bệnh lý nặng nề cho tim mạch như đột quỵ hay nhồi máu cơ tim. Khi chỉ số HDL cholesterol giảm sâu là dấu hiệu cảnh báo về tình trạng rối loạn cholesterol. Vậy chỉ số HDL cholesterol là gì, hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây.

HDL cholesterol là gì? 

Đây là cụm từ viết tắt của High Density Lipoprotein Cholesterol. Điều này có nghĩa là lượng cholesterol lipoprotein đang chiếm tỷ trọng cao. Đây cũng chính là một trong những loại lipoprotein được tổng hợp ở gan và có nhiệm vụ vận chuyển cholesterol trong máu.

HDL cholesterol có chức năng quan trọng khi vận chuyển các cholesterol dư thừa ở mô, mạch máu, các cơ quan khác về gan để xử lý. Tại đây chúng sẽ được chuyển hoá rồi đào thải ra khỏi cơ thể. HDL cholesterol làm giảm tích tụ cholesterol ở máu và các mô. Vì vậy nó còn được gọi là mỡ tốt. 

HDL cholesterol là một trong năm loại lipoprotein quan trọng trong cơ thể. Khoảng 25% lượng cholesterol trong máu được HDL vận chuyển, trong khi phần lớn còn lại nằm trong LDL (lipoprotein tỷ trọng thấp). HDL thường được gọi là "cholesterol tốt" do khả năng vận chuyển cholesterol dư thừa ra khỏi máu, từ đó làm giảm nguy cơ hình thành mảng bám trong lòng mạch. Nhờ vào cơ chế này, HDL góp phần bảo vệ tim mạch và phòng tránh nguy cơ đột quỵ. Đây cũng là chỉ số nên được duy trì ở mức cao trong kết quả xét nghiệm mỡ máu.

Tại sao HDL được coi là cholesterol tốt?

Khi nói đến cholesterol, nhiều người chỉ nghĩ đến các nguy cơ bệnh lý mà bỏ qua vai trò thiết yếu của một loại cholesterol tốt mang tên HDL cholesterol. HDL cholesterol là lipoprotein tỷ trọng cao. Đây là một trong các thành phần chính của cholesterol trong máu. Theo Mayo Clinic, HDL được gọi là cholesterol tốt vì nó giúp vận chuyển cholesterol dư thừa từ máu trở lại gan, nơi cholesterol được phân giải và đào thải ra ngoài cơ thể.

Trong khi LDL mang cholesterol đến các tế bào, có thể gây tích tụ và hình thành mảng xơ vữa động mạch, thì HDL cholesterol hoạt động ngược lại, giúp làm sạch lòng mạch và ngăn ngừa tổn thương nội mạc mạch máu. Vì lý do đó, mức HDL cao có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ thấp hơn.

Vai trò chính của chỉ số HDL cholesterol

Dưới đây là các vai trò chính của HDL cholesterol, cho thấy vì sao nó được xem là loại cholesterol tốt trong hệ thống tim mạch.

HDL loại bỏ LDL cholesterol dư thừa

Một trong những chức năng quan trọng nhất của HDL cholesterol là loại bỏ cholesterol xấu (LDL) ra khỏi máu. HDL hoạt động như một "máy hút" cholesterol dư thừa từ các tế bào và lòng mạch, đưa chúng trở lại gan để xử lý và đào thải. Quá trình này giúp ngăn ngừa tình trạng tắc nghẽn động mạch và hạn chế nguy cơ xơ vữa.

HDL giúp tái chế và sử dụng lại cholesterol

Không chỉ dừng lại ở việc loại bỏ, HDL cholesterol còn có khả năng vận chuyển LDL đến gan để tái sử dụng một cách hiệu quả. Điều này giúp cơ thể điều hòa lượng cholesterol cần thiết mà không gây tích tụ thừa, đồng thời giảm áp lực lên hệ tuần hoàn. Nhờ đó, HDL đóng vai trò điều phối, cân bằng lipid trong máu.

HDL bảo vệ thành mạch máu

Một tác dụng ít được biết đến nhưng vô cùng quan trọng của HDL cholesterol là khả năng duy trì sự ổn định của nội mạc, lớp tế bào lót bên trong mạch máu. Các tổn thương ở nội mạc là bước khởi đầu của quá trình xơ vữa động mạch. HDL có khả năng kháng viêm và chống oxy hóa, từ đó giúp làm sạch và bảo vệ thành mạch, làm chậm quá trình lão hóa mạch máu.

Chỉ số HDL cholesterol bao nhiêu là bình thường?

Để đánh giá mức độ bảo vệ tim mạch, việc xét nghiệm mỡ máu tổng quát thường bao gồm chỉ số HDL cholesterol. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ và các khuyến cáo quốc tế hiện hành đưa ra mức tham chiếu như sau:

Khi HDL ở mức thấp và LDL lại cao, nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch sẽ tăng lên đáng kể. Trong các trường hợp này, ưu tiên ban đầu là giảm LDL thông qua thay đổi lối sống hoặc điều trị bằng thuốc (theo chỉ định của bác sĩ). Sau đó, người bệnh sẽ được hướng dẫn điều chỉnh lối sống để tăng dần mức HDL nhằm đạt hiệu quả bảo vệ toàn diện.

Phương pháp xác định chỉ số HDL cholesterol

Việc xác định nồng độ HDL cholesterol trong máu thường được thực hiện thông qua xét nghiệm lipid máu (lipid profile) - một xét nghiệm máu cơ bản và phổ biến. Người bệnh thường được yêu cầu:

• Nhịn ăn từ 9 - 12 tiếng trước khi lấy máu để đảm bảo kết quả chính xác.
• Xét nghiệm có thể được thực hiện định kỳ hằng năm hoặc theo chỉ định nếu có yếu tố nguy cơ như béo phì, hút thuốc, đái tháo đường, tiền sử bệnh tim mạch...

Kết quả sẽ trả về các chỉ số như tổng cholesterol, LDL, HDL và triglyceride. Việc phân tích đồng thời nhiều chỉ số giúp bác sĩ đánh giá toàn diện tình trạng rối loạn lipid máu và nguy cơ biến chứng tim mạch.

Nguyên nhân khiến HDL cholesterol thấp

Chỉ số HDL cholesterol thấp do nhiều nguyên nhân gây ra. Nhưng chủ yếu là do lối sống và chế độ ăn uống gây nên. Ngoài ra có thể do liên quan đến một số vấn đề sức khỏe khác. Một số nguyên nhân phổ biến khiến chỉ số HDL cholesterol thấp là do: 

• Tình trạng thừa cân, béo phì.
• Chế độ ăn thừa nhiều carbohydrate và chất béo.
• Do hậu quả của hút thuốc lá.
• Lối sống ít vận động, chây lỳ.
• Tác dụng phụ của bệnh đái tháo đường mất kiểm soát.
• Các bệnh lý về gan hoặc thận.
• Do di truyền từ người thân mắc bệnh tim mạch trong gia đình.
• HDL cholesterol bị giảm ở các bệnh nhân sử dụng thuốc chẹn kênh beta, lợi tiểu thiazid, testosterone tổng hợp,… 

Để có thể xác định chính xác nguyên nhân thiếu hụt HDL cholesterol, bạn nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán đầy đủ.

Chỉ số HDL cholesterol bất thường liên quan đến bệnh lý nào?

Khi HDL cholesterol xuống thấp dưới mức khuyến nghị, cơ thể không thể loại bỏ cholesterol dư hiệu quả, dẫn đến nhiều hệ lụy về tim mạch và chuyển hóa. Dưới đây là một số bệnh lý thường liên quan đến tình trạng này:

Bệnh tim mạch

HDL thấp làm giảm khả năng loại bỏ cholesterol xấu ra khỏi máu, từ đó tạo điều kiện cho LDL tích tụ trong lòng mạch. Mảng bám hình thành có thể dẫn đến hẹp hoặc tắc nghẽn mạch vành, gây đau thắt ngực hoặc nhồi máu cơ tim.

Đột quỵ

Tương tự với cơ chế gây bệnh tim, HDL cholesterol thấp cũng làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối trong các mạch máu não. Nếu dòng máu bị tắc nghẽn hoặc vỡ, có thể dẫn đến đột quỵ thiếu máu hoặc xuất huyết não.

Hội chứng chuyển hóa

HDL thấp là một trong những tiêu chí chẩn đoán hội chứng chuyển hóa - một nhóm các rối loạn liên quan đến béo bụng, tăng đường huyết, tăng triglyceride và huyết áp cao. Hội chứng này làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường và bệnh tim mạch.

Tiểu đường type 2

Người mắc tiểu đường thường có HDL thấp và triglyceride cao. Sự kết hợp này tạo ra nguy cơ lớn hơn trong việc phát triển các biến chứng mạch máu nhỏ (võng mạc, thận) và lớn (tim, não).

Cách cải thiện chỉ số HDL cholesterol

Để tăng chỉ số HDL cholesterol, bạn nên áp dụng chế độ ăn uống, sinh hoạt hàng ngày lành mạnh. Từ đó cải thiện và giữ các chỉ số ở mức bình thường giúp cơ thể phòng tránh nguy cơ mắc bệnh tim mạch: 

Thăm khám sức khỏe định kỳ

Đây là bước quan trọng để theo dõi các chỉ số mỡ máu, trong đó có HDL. Việc phát hiện sớm bất thường sẽ giúp bạn điều chỉnh lối sống hoặc điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Giảm cân

Cân năng chính là nguyên nhân hàng đầu khiến chỉ số HDL cholesterol trong cơ thể giảm. Do đó hãy xem xét lại thói quen ăn uống và sinh hoạt của bản thân. Từ đó tìm phương pháp giảm cân phù hợp để tăng nồng độ HDL cholesterol lên dần dần. 

Ăn các thực phẩm tốt cho tim mạch

Một trong những cách giúp giảm lượng cholesterol xấu chính là chế độ ăn uống lành mạnh giàu chất xơ. Hãy sử dụng các chất béo lành mạnh và không đưa vào cơ thể quá 10% calo một ngày chất béo bão hoà. Vì điều đó sẽ làm tăng lượng cholesterol LDL - chất béo xấu không tốt cho sức khỏe. Thay vào đó hãy nạp chất béo từ đậu phộng, dầu hạt cải, ô liu, hạnh nhân hoặc quả óc chó. Đây là chất béo không bão hoà được một lựa chọn lành mạnh và tốt cho tim mạch. 

Lưu ý tránh xa chất béo từ bơ thực vật, bánh quy hoặc snack. Vì chúng không chỉ làm tăng lượng cholesterol LDL mà còn hạ thấp HDL cholesterol. Bạn cũng không nên nạp quá 300 mg cholesterol một ngày. Nếu đang mắc bệnh lý tim mạch thì nên hạn chế ít hơn 200 mg.

Danh sách thực phẩm giàu cholesterol gồm: Thịt nội tạng, sữa nguyên chất, lòng đỏ trứng,… Do vậy cần xem xét lượng cholesterol cân nhắc kỹ khi sử dụng những thực phẩm đó. Bạn có thể thay thế chúng bằng thịt nạc, sữa tách kem. 

Các chất dinh dưỡng trong ngũ cốc giúp tăng cường sức khỏe tim mạch. Bao gồm bánh mì nguyên hạt, gạo lứt, mì ống, bột mì, bột và cám yến mạch,… Hãy gia tăng chúng trong khẩu phần ăn của gia đình. 

Trái cây và rau quả giàu chất xơ cũng có hiệu quả rất tốt trong việc giảm cholesterol. Bạn cũng có thể đa dạng việc chế biến chúng với các món hầm, súp, xào,… Các loại cá như cá tuyết, cá ngừ, cá bơn, cá hồi, cá thu, cá trích là những loại cá rất tốt cho tim mạch vì giàu omega-3, bạn nên sử dụng nhiều hơn. 

Sử dụng rượu bia có chừng mực

Bạn không nghe nhầm đâu, không nhất định phải tránh xa rượu bia 100%. Việc sử dụng chúng ở một mức hợp lý có thể giúp làm tăng mức HDL cholesterol. Nhưng lưu ý là sử dụng có chừng mực, tránh lạm dụng.

Đối với phụ nữ bạn không nên uống quá 1 ly rượu một ngày. Đối với nam giới cũng không nên quá 2 ly trên ngày. Nhưng sử dụng rượu bia không phải là một biện pháp cải thiện chỉ số HDL cholesterol được bác sĩ khuyến khích sử dụng. 

Tập thể dục thường xuyên

Việc tập thể dục thường xuyên cũng có thể cải thiện nồng độ cholesterol trong máu. Hãy đi bộ mỗi ngày kết hợp đạp xe, bơi lội và giữ tinh thần sảng khoái. Đây chính là những bài tập có hiệu quả cao trong việc gia tăng lượng cholesterol HDL trong máu.

Tránh hút thuốc

Dừng lại thói quen hút thuốc lá có thể cải thiện chỉ số cholesterol HDL trong máu. Vì khi không hút thuốc nữa sẽ làm giảm áp suất máu. Từ đó giảm dần nguy cơ các cơn đau tim và bệnh lý tim mạch khác. 

Sử dụng thuốc tăng HDL cholesterol

Hiện nay, y học đã nghiên cứu ra một số loại thuốc có khả năng cải thiện nồng độ HDL cholesterol. Trong đó gồm 2 loại chính sau đây: 

• Statin: Thuốc này có khả năng giảm LDL và tăng HDL. Tùy vào nhu cầu từng người bác sĩ sẽ kê đơn liều cao, trung bình hoặc thấp cho phù hợp. 
• Ezetimibe: Có tác dụng ức chế hấp thụ cholesterol nên giảm một lượng không nhỏ cholesterol LDL và tăng lượng HDL. 

Hy vọng rằng qua bài viết trên, bạn đã hiểu rõ hơn về HDL cholesterol là gì, cũng như vai trò quan trọng của nó trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch. HDL cholesterol không chỉ giúp loại bỏ cholesterol dư thừa khỏi máu mà còn góp phần ngăn ngừa hình thành mảng xơ vữa trong động mạch, từ đó làm giảm nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay xơ vữa động mạch.