Xương sườn: Vị trí, cấu tạo, chức năng và một số bệnh lý thường gặp

Bài viết này của Nhà thuốc Long Châu sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về xương sườn - một phần quan trọng của cấu trúc xương và hệ thống hô hấp của cơ thể. Bạn sẽ khám phá về cấu trúc và chức năng của xương sườn, cũng như các bệnh lý phổ biến mà có thể ảnh hưởng đến chúng.

Vị trí giải phẫu của xương sườn

Xương sườn trong cơ thể con người bao gồm các xương xuất phát từ cột sống, uốn cong quanh thân và kết nối với xương ức để hình thành lồng ngực. Chúng nhẹ nhàng, có khả năng phục hồi sau chấn thương và có nhiệm vụ quan trọng là bảo vệ các cơ quan trong lồng ngực.

Phần lớn mọi người đều có tổng cộng 24 xương sườn, tạo thành 12 cặp. Tuy nhiên, cũng có trường hợp một số người có nhiều hơn 24 xương sườn, các xương này được phân loại là xương sườn thừa. Ngược lại, có người lại thiếu số lượng 24 xương sườn, một tình trạng bẩm sinh.

Xương sườn trong cơ thể con người được phân thành ba loại như sau:

• Xương sườn thật: Bao gồm 7 đôi xương đầu tiên trong cấu trúc xương sườn của con người. Các xương này gắn liền với các đốt sống ngực tại phía sau và kết nối với xương ức qua sụn liên sườn ở phía trước.
• Xương sườn giả: Gồm các đôi xương từ số 8 đến số 10. Các xương này không nối trực tiếp vào xương ức mà được kết nối với các xương phía trên thông qua sụn sườn. Tuy nhiên, chúng vẫn kết nối với đốt sống ngực tại phía sau.
• Xương sườn cụt: Hai đôi xương sườn số 11 và số 12 được coi là xương sườn cụt, chúng liên kết với các đốt sống ngực ở phía sau.

Cấu tạo của xương sườn

Xương sườn được chia thành hai nhóm cấu trúc là xương sườn điển hình và không điển hình. Nhóm xương điển hình có cấu trúc tương đồng nhau, trong khi các xương không điển hình sẽ có một số khác biệt nhỏ.

Cấu tạo của xương sườn điển hình

Xương sườn điển hình bao gồm ba phần:

• Phần đầu: Phần này là một khớp cung nối với đốt sống, chịu trách nhiệm kết nối xương sườn với đốt sống.
• Phần cổ: Đây là phần giúp kết nối đầu xương với phần trục. Được gọi là cổ vì nó hơi thu hẹp và chứa các khớp cung tương ứng, được biết đến là khớp dịch chuyển ngang.
• Phần trục: Là phần xương phẳng và cong. Mỗi xương có một rãnh nhỏ phía trong để bảo vệ các động mạch, dây thần kinh chạy dọc theo các rãnh này.

Cấu tạo của xương sườn không điển hình

Cấu tạo của xương không điển hình trong xương sườn bao gồm các đôi xương số 1, 2, 10 và 12, được phân loại như vậy vì chúng có cấu trúc khác biệt so với các xương khác.

Đôi xương số 1 có kích thước to và ngắn. Phần đầu của xương chỉ có một khớp nối với đốt sống ngực thứ nhất. Bề mặt của xương có hai rãnh nhỏ, là nơi các động mạch, dây thần kinh và tĩnh mạch dưới đòn đi qua.

Đôi xương số 10 có phần đầu nối với đốt sống thứ 10 ở một mặt. Xương này bao quanh cơ thể theo hình vòng cung, kết nối với một dải sụn cùng với đôi xương số 8 và số 9 phía trên, nhưng không nối trực tiếp với xương ức.

Chức năng chính của xương sườn

Xương sườn của con người có các chức năng chính như sau:

• Duy trì khoảng không gian phù hợp trong khoang ngực để cho phổi có thể mở ra và co lại trong quá trình hô hấp. Sự di chuyển của xương sườn giúp lồng ngực mở ra, tạo ra sự chênh lệch áp suất giữa không khí bên trong và bên ngoài cơ thể. Khi đó, không khí bên ngoài có thể vào phổi để thực hiện trao đổi khí, đồng thời đẩy khí ra ngoài. Xương sườn cũng di chuyển xuống dưới sau khi lồng ngực mở ra, tăng áp lực trong khoang ngực.
• Bảo vệ các cơ quan nội tạng bên trong khoang ngực, bao gồm tim, phổi, thực quản, khí quản, một phần của lá lách và gan, cơ hoành, các dây thần kinh, cơ và mạch máu. Chức năng bảo vệ này được coi là quan trọng nhất của xương sườn.

Các bệnh lý thường gặp liên quan đến xương sườn

Xương sườn có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều vấn đề và tình trạng bệnh lý khác nhau. Bác sĩ chuyên khoa có thể chẩn đoán và xác định nguyên nhân bằng cách thực hiện kiểm tra sức khỏe và thường sử dụng phương pháp chụp X-quang. Dưới đây là một số vấn đề phổ biến ở khu vực xương sườn:

Chấn thương

Các chấn thương ở vùng ngực có thể do té ngã, tai nạn giao thông, tai nạn lao động, va chạm trong các hoạt động thể thao, và nhiều nguyên nhân khác. Những chấn thương này thường gây ra đau ngực và có thể dẫn đến nứt hoặc gãy xương sườn, hoặc căng cơ. Chẩn đoán thường được thực hiện thông qua việc chụp X-quang để xác định vị trí và mức độ gãy, cũng như sử dụng MRI để kiểm tra tổn thương của các mô mềm.

Gãy xương sườn

Gãy xương sườn là tình trạng phá hủy đột ngột các cấu trúc bên trong của xương sườn, gây ra tổn thương và làm gián đoạn khả năng truyền lực qua xương. Đơn giản, khi xảy ra gãy xương vùng ngực, xương sẽ mất tính liên tục và hoàn chỉnh do tác động của ngoại lực. Gãy xương hoàn toàn xảy ra khi xương bị phá hủy hoàn toàn, còn gãy xương không hoàn toàn xảy ra khi xương chỉ bị phá hủy một phần.

Các triệu chứng gãy xương sườn có thể gặp:

• Xương biến dạng tại vị trí tổn thương.
• Bầm tím da và phần mềm ở vùng chấn thương.
• Sưng đau xung quanh khu vực chấn thương, đau tăng lên khi vận động hoặc do tác động ngoại lực.
• Mất chức năng ở vùng xương bị gãy.
• Trong trường hợp gãy xương hở, xương có thể nhô lên khỏi da.

Trật khớp

Trật khớp tại xương sườn thường xảy ra sau các tai nạn hoặc chấn thương, và chúng có thể gây ra đau nhói, khó thở và khó cử động. Tuy nhiên, tình trạng này là khá hiếm. Dấu hiệu cho thấy xương sườn bị trật khớp bao gồm:

• Cảm giác mất vững hoặc trượt ở khu vực xương sườn.
• Đau nhói tăng lên ở vùng lưng và bụng trên.
• Khó thở.
• Đau tăng lên khi vươn vai, thở sâu, hắt hơi, cúi người, hoặc thay đổi tư thế nằm.

Loãng xương

Chứng loãng xương là tình trạng mà cấu trúc của xương bị suy giảm, mất khối lượng, làm cho xương trở nên giòn và dễ gãy. Bệnh này có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần xương nào trên cơ thể, bao gồm cả xương sườn.

Nếu bạn có các triệu chứng như khó thở, cảm giác co thắt cơ ở vùng thắt lưng, hoặc đau ở khu vực gần xương ức, có thể bạn đang gặp vấn đề với loãng xương sườn. Trong trường hợp này, việc tìm kiếm sự chẩn đoán và điều trị từ bác sĩ là rất quan trọng để có phản ứng kịp thời.

Viêm sụn sườn

Viêm sụn sườn là tình trạng phần sụn kết nối giữa xương sườn và xương ức bị viêm. Quá trình viêm này có thể gây ra những cơn đau tương tự như đau tim. Các dấu hiệu của viêm sụn sườn mà người bệnh có thể gặp phải bao gồm:

• Đau nhói ở vị trí cạnh bên xương ức.
• Cảm giác đau như lồng ngực bị nén lại hoặc áp lực lớn đè ép lên.
• Cơn đau trở nên dữ dội hơn khi người bệnh ho mạnh hoặc thực hiện hít thở sâu.

Ung thư xương

Ung thư xương là một loại ung thư phát triển từ ba loại tế bào: Tế bào tạo sụn, tế bào tạo xương và tế bào liên kết của mô xương. Bệnh thường xuất hiện ở các vị trí như xương đùi, xương chày, đầu trên xương cánh tay và đầu dưới xương quay. Ung thư xương có thể là nguyên phát hoặc là kết quả của sự di căn từ các bộ phận khác.

Khi mắc phải ung thư xương, bệnh nhân thường có các triệu chứng sau:

• Cảm giác mệt mỏi, gầy, sút cân không rõ nguyên nhân, có thể kèm theo sốt nhẹ.
• Đau xương tăng dần, xương trở nên yếu đi rõ rệt.
• Đau liên tục, không giảm bớt bằng thuốc giảm đau.
• Sưng to lên bất thường ở vị trí xương bị ung thư.
• Có thể gãy xương mặc dù không có chấn thương trước đó.
• Nổi hạch ở các vùng ngoại vi, có thể cảm nhận được sự cứng và hạch có thể di chuyển nhưng không rõ ràng.

Đa u tủy xương

Đa u tủy xương là một loại bệnh tăng sinh ác tính ở tủy xương và một số cơ quan khác. Bệnh này gây ra sự tăng sinh tương bào, dẫn đến sự gia tăng của các globulin miễn dịch trong máu và hình thành nhiều ổ u tủy xương, dẫn đến gãy xương, suy thận, thiếu máu, tăng canxi máu, giảm tiểu cầu, bạch cầu, và các triệu chứng thần kinh, cũng như nguy cơ nhiễm trùng tăng cao.

Nguyên nhân cụ thể của bệnh vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng nghiên cứu dịch tễ học đã chỉ ra rằng việc tiếp xúc với liều phóng xạ thấp có thể tăng nguy cơ mắc bệnh.

Khi mắc phải căn bệnh này, người bệnh thường gặp các triệu chứng như cảm giác mệt mỏi, suy nhược, sút cân, đau đầu, đau ở xương sườn, xương cột sống, và các khớp.

Viêm tủy xương

Viêm tủy xương, hay còn được gọi là cốt tủy viêm, là tình trạng nhiễm khuẩn ở xương, bao gồm cả tủy xương và các mô mềm xung quanh xương. Thường gây ra bởi tụ cầu vàng hoặc liên cầu trùng. Những vi khuẩn này thường xâm nhập vào máu trước tiên. Khi có gãy xương, vi khuẩn từ máu có thể xâm nhập vào bên trong xương.

Các triệu chứng nhiễm trùng toàn thân có thể bao gồm: Sốt cao, cảm giác rét run, và sưng nóng đỏ ở vùng tổn thương. Nếu da ở vùng xương bị viêm (ví dụ như vùng ngực) có sự xuất hiện của vùng da bị sưng đỏ và phồng, điều này có thể chỉ ra rằng mủ đã lan qua vỏ xương và màng xương, sau đó lan ra các mô mềm và các khớp lân cận.

Những thói quen xấu có thể làm xương sườn trở nên yếu hơn

Nhận biết và loại bỏ những thói quen sau để bảo vệ xương sườn của bạn:

• Hút thuốc lá: Người hút thuốc lá thường có mật độ xương thấp hơn bình thường do khói thuốc chứa các chất độc hại có thể tiêu hủy tế bào xương. Hút thuốc cũng có thể làm tăng sản xuất hormone căng thẳng cortisol, làm suy giảm xương và cản trở sản xuất hormone calcitonin giúp tăng sinh xương. Đối với những người đã từng gãy xương sườn, hút thuốc có thể làm chậm quá trình liền xương gãy bằng cách làm tổn thương mạch máu và giảm khả năng chuyển oxy của cơ thể.
• Ít vận động: Người ít tham gia hoạt động thể dục cũng có nguy cơ tiêu xương nhanh hơn. Hoạt động thể dục giúp tăng cường sức mạnh xương, thăng bằng, tư thế và sự linh hoạt, giảm nguy cơ ngã gãy xương.
• Ăn mặn: Việc tiêu thụ nhiều muối có thể làm tăng sự đào thải canxi qua nước tiểu và tăng nguy cơ loãng xương.
• Uống nhiều rượu: Rượu có thể làm tăng sản xuất cortisol, giảm lượng hormone estrogen và testosterone, làm cho xương trở nên yếu hơn. Uống rượu cũng có thể làm giảm mật độ xương và tăng nguy cơ ngã gãy xương.
• Ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời: Thiếu vitamin D có thể làm cho xương trở nên mỏng và dễ gãy hơn. Ánh nắng mặt trời là nguồn chính của vitamin D, vì vậy nếu ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, bạn có thể bị thiếu vitamin D và xương sẽ trở nên yếu hơn.
• Chế độ ăn nghèo canxi và vitamin D: Canxi và vitamin D là hai chất cần thiết cho sức khỏe của xương. Thiếu chúng có thể làm tăng nguy cơ loãng xương và yếu xương.

Chăm sóc sức khỏe xương sườn là quan trọng để duy trì một cuộc sống khỏe mạnh và linh hoạt. Tránh các thói quen có hại và thúc đẩy các thói quen lành mạnh như vận động thể chất và bổ sung dinh dưỡng cần thiết giúp bảo vệ hệ thống xương của chúng ta.