Hiểu về bệnh nấm Coccidioidomycosis để phòng ngừa và điều trị đúng cách

Bệnh nấm Coccidioidomycosis là gì?

Bệnh nấm Coccidioidomycosis còn được gọi với cái tên khác là sốt thung lũng. Đây là bệnh lý nhiễm trùng do hít phải nấm Coccidioides. Nấm Coccidioides được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1982 và hiện nay thường phát hiện ở Tây Nam Hoa Kỳ, Washington, Trung và Nam Mỹ.

Nấm Coccidioides sống trong bụi và đất và bào tử của chúng sẽ tồn tại trong không khí sau khi đất và bụi bị ô nhiễm bị con người, động vật hoặc thời tiết làm xáo trộn. Sau khi hít phải, bào tử sẽ xâm nhập vào phổi nhiệt độ cơ thể con người sẽ làm bào tử thay đổi hình dạng và phát triển thành hình cầu. Khi các quả cầu đủ lớn, chúng sẽ vỡ ra và giải phóng các nội bào tử, đây là bào tử nấm có khả năng lây lan trong phổi và đến các cơ quan khác cũng như phát triển tiếp thành các quả cầu mới.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh nấm Coccidioidomycosis

Bệnh nấm Coccidioidomycosis cấp tính

Các triệu chứng ban đầu thường nhẹ, một số người không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào cả. Bạn có thể chỉ phát hiện bệnh do kết quả xét nghiệm dương tính. Đại học Arizona ước tính rằng hơn 60% người nhiễm bệnh không biểu hiện triệu chứng hoặc biểu hiện triệu chứng giống bệnh cúm.

Các dấu hiệu và triệu chứng thường xuất hiện sau khoảng 1 đến 3 tuần tiếp xúc bào tử nấm. Bao gồm:

• Đau ngực;
• Ớn lạnh;
• Ho;
• Mệt mỏi;
• Sốt;
• Đau đầu;
• Đau cơ hoặc đau khớp;
• Đổ mồ hôi về đêm;
• Hụt hơi;
• Phát ban da cũng có thể xảy ra, biểu hiện bằng những vết sưng đỏ ở cẳng chân có thể gây đau. Phát ban cũng có thể gặp ở lưng, cánh tay hoặc ngực.

Những người khỏe mạnh có thể hồi phục hoàn toàn trong vòng 6 tháng. Nếu bạn có triệu chứng nặng, quá trình hồi phục có thể kéo dài tới mất 1 năm. Tình trạng mệt mỏi và đau khớp có thể kéo dài lâu hơn.

Bệnh nấm Coccidioidomycosis mạn tính

Hiếm khi bệnh nhân bị bệnh cấp tính không hồi phục hoàn toàn và tiến triển thành tình trạng viêm phổi mạn tính. Thường xuất hiện ở người có hệ thống miễn dịch bị suy yếu. Các triệu chứng gồm:

• Sốt nhẹ;
• Sụt cân;
• Ho;
• Đau ngực;
• Ho đàm dính máu.

Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng có thể thay đổi tùy theo mỗi người và thời gian mắc bệnh.

Bệnh nấm Coccidioidomycosis lan rộng

Đây là tình trạng nghiêm trọng của bệnh nấm Coccidioidomycosis, xảy ra khi nấm từ phổi lây lan đến các cơ quan khác qua đường máu. Các cơ quan có thể bị ảnh hưởng gồm da, não, gan, xương, màng não và tim. Các triệu chứng khác nhau tùy vào cơ quan bị ảnh hưởng. Bao gồm:

• Tổn thương da;
• Tổng thương não, gây đau đầu;
• Tổn thương cột sống và các xương khác;
• Viêm màng não hoặc tủy sống;
• Đau cơ và cứng khớp;
• Đau đầu;
• Sốt;
• Cổ cứng hoặc cứng vai;
• Thay đổi tri giác như lú lẫn, mê sảng;
• Sợ ánh sáng hoặc tăng nhạy cảm với ánh sáng.

Nếu không được điều trị ở giai đoạn này, bạn có thể sẽ tử vong.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh nấm Coccidioidomycosis

Các biến chứng của bệnh nấm Coccidioidomycosis rất hiếm gặp, chỉ có khoảng 1% các trường hợp mắc bệnh tiến triển nghiêm trọng. Các biến chứng nghiêm trọng gồm:

• Viêm phổi do nấm;
• Tràn dịch màng phổi;
• Tràn mủ màng phổi;
• Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS - Acute Respiratory Distress Syndrome);
• Tràn khí màng phổi;

Khi bệnh tiến triển nặng, nấm có thể lan ra khỏi ngoài phổi đến các cơ quan khác như da, xương, khớp, gan, tụy, thận và não. Đây là biến chứng nghiêm trọng như loét da, đau khớp, viêm tim, áp xe, viêm màng não,... Khi nấm lan đến não, bạn sẽ bị viêm màng não do nấm, một tình trạng đe dọa tính mạng. Các triệu chứng của viêm màng não do nấm gồm đau đầu, nhìn mờ, Tăng nhạy với ánh sáng, cứng cổ, giảm thính lực, lú lẫn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh nấm Coccidioidomycosis, hãy liên hệ với bác sĩ hoặc đến khoa cấp cứu gần nhất nếu có bất kỳ triệu chứng nào dưới đây:

• Khó thở;
• Thay đổi thị giác hoặc thính lực;
• Cổ cứng;
• Có máu trong nước bọt.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh nấm Coccidioidomycosis

Nguyên nhân bệnh nấm Coccidioidomycosis là do nấm Coccidioides immitis or Coccidioides posadasii gây ra. Nấm phát triển dưới đất và có thể tồn tại rất lâu trong điều kiện khắc nghiệt như hạn hán, nóng hoặc lạnh. 

Những ai có nguy cơ mắc bệnh nấm Coccidioidomycosis?

Bất kỳ ai hít phải bào tử nấm đều có thể nhiễm bệnh nhưng thường gặp nhất ở người lớn trên 60 tuổi. Một số người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:

• Những người bị suy giảm hệ thống miễn dịch do thuốc như steroid, thuốc ức chế miễn dịch hoặc do bệnh như HIV/AIDS gây ra.
• Phụ nữ có thai đang trong tam cá nguyệt thứ ba.
• Những người mắc bệnh đái tháo đường.
• Người da đen.
• Những người làm công việc thường xuyên tiếp xúc với đất như khai quật, xây dựng, nông nghiệp.
• Những người đi du lịch hoặc sinh sống ở những nơi có nấm sinh sôi.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh nấm Coccidioidomycosis

Vị trí địa lý: Nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu bạn sinh sống ở Arizona, New Mexico, Texas, Utah, Nevada, and Tây Bắc Mexico.

Dân tộc: Người Philippines, người Mỹ gốc Tây Ban Nha, người Mỹ bản địa và người châu Á có nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng có triệu chứng cao hơn so với người da trắng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh nấm Coccidioidomycosis

Không thể chỉ dựa vào triệu chứng bệnh mà chẩn đoán được do các triệu chứng của bệnh giống nhiều bệnh khác như cúm. Bác sĩ sẽ dựa vào tiền sử bệnh lý và du lịch của bạn, các triệu chứng, khám thực thể và các xét nghiệm để chẩn đoán bệnh nấm Coccidioidomycosis.

Xét nghiệm máu

Các xét nghiệm huyết thanh được chỉ định nhằm phát hiện các kháng thể IgM và IgG để chẩn đoán bệnh nấm Coccidioidomycosis. Các phương pháp khác gồm nuôi cấy và soi dưới kính hiển vi.

• Xét nghiệm ELISA: Là phương pháp thường được sử dụng trong việc chẩn đoán với độ nhạy cao.
• Nuôi cấy: Bằng cách lấy bệnh phẩm từ đường hô hấp của người bệnh, tuy nhiên khó thực hiện vì bệnh nhân thường ho không có đàm.
• Kính hiển vi: Xét nghiệm này có độ nhạy thấp nhằm phát hiện quả cầu trong mô hoặc dịch tiết đường hô hấp.
• Phản ứng chuỗi polymerase (PCR): Nhằm phát hiện trực tiếp bào tử Coccidioides từ các mẫu bệnh phẩm đường hô hấp.
• Công thức máu toàn phần: Tăng bạch cầu ái toan.
• Tốc độ máu lắng (ESR).

Hình ảnh học

• X-quang ngực hoặc CT-scan ngực để đánh giá tình trạng viêm phổi.
• CT-scan hoặc MRI não: Nếu có triệu chứng nghi ngờ tổn thương não.

Phương pháp điều trị bệnh nấm Coccidioidomycosis

Tùy mức độ nghiêm trọng mà bạn đang mắc phải, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Kháng nấm

Việc điều trị bệnh nấm Coccidioidomycosis sẽ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh. Nếu bạn có tình trạng nhiễm trùng hoặc có yếu tố nguy cơ mắc tiến triển nặng như mắc bệnh phổi mạn tính, bác sĩ sẽ kê thuốc kháng nấm như Fluconazol, Itraconazol hoặc Amphotericin B. Các tác dụng phụ của thuốc kháng nấm gồm buồn nôn và nôn, tiêu chảy, đau bụng.

Nhiễm trùng hô hấp

Khi bạn mắc nhiễm trùng hô hấp nặng bạn cần được điều trị. Các biểu hiện triệu chứng gợi ý bạn đang mắc bệnh nặng:

• Sụt cân trên 10% trong lượng ban đầu;
• Đổ mồ hôi về đêm dữ dội kéo dài hơn 3 tuần;
• Hình ảnh thâm nhiễm phổi với hơn một nửa phổi hoặc ở cả 2 bên phổi;
• Không thể sinh hoạt bình thường do các triệu chứng bệnh;
• Các triệu chứng tồn tại trong hơn 12 tháng;
• Tuổi lớn hơn 55.

Điều trị nhiễm trùng hô hấp trong vòng 3 tháng với thuốc kháng nấm như fluconazole được khuyến cáo. Nếu đáp ứng, bạn nên được điều trị tiếp tục trong một năm để tránh bùng phát bệnh lại.

Ở những bệnh nhân bị viêm phổi lan tỏa, chẳng hạn như thâm nhiễm nốt lưới lan tỏa hai bên hoặc thâm nhiễm phổi, có thể sử dụng Amphotericin B.

Viêm màng não do nấm

Viêm màng não do nấm Coccidioides không đáp ứng với Amphotericin B tiêm tĩnh mạch (IV) do thuốc kém hấp thu qua hàng rào máu não. Não úng thủy là bệnh thường gặp, có thể xuất hiện sớm hoặc muộn trong thời gian mắc bệnh và là một biến chứng thường gặp. Biến chứng đe dọa tính mạng chính của bệnh viêm màng não do nấm là viêm mạch máu thần kinh trung ương dẫn đến thiếu máu não, nhồi máu và xuất huyết.

Fluconazol đã được chứng minh có hiệu quả trong điều trị bệnh với liều 800mg đến 1200mg mỗi ngày. Sau khi cải thiện, bạn cần tiếp tục theo dõi bệnh mỗi 3 tháng một lần trong suốt cuộc đời. Việc điều trị có thể phải kéo dài suốt đời ở những người mắc bệnh này.

Tiên lượng

Trong hầu hết các trường hợp, người mắc bệnh nấm Coccidioidomycosis sẽ hồi phục mà không ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. Một số ít trường hợp có thể bị nhiễm trùng đường hô hấp sẽ cần thời gian lâu hơn có khi đến vài năm mới khỏi. Hiếm gặp hơn, nấm có thể di chuyển đến các bộ phận khác trên cơ thể. Nếu không được điều trị viêm màng não do nấm có thể gây tử vong.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh nấm Coccidioidomycosis

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ điều trị, uống đủ thuốc, đủ thời gian;
• Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động quá sức;
• Uống nhiều nước;
• Giữ phòng ngủ sạch sẽ, có thể dùng máy lọc không khí, phòng thông thoáng, tránh ẩm mốc;
• Tránh đến những nơi ô nhiễm, đeo khẩu trang khi ra ngoài;
• Không hút thuốc lá;
• Không sử dụng chất kích thích.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn đầy đủ các chất, tránh thiếu chất;
• Bổ sung trái cây giàu vitamin C tăng sức đề kháng cơ thể như ổi, cam, quýt, táo…
• Không ăn thực phẩm đóng hộp.

Phương pháp phòng ngừa bệnh nấm Coccidioidomycosis hiệu quả

Nếu bạn sống ở khu vực sinh sống của nấm Coccidioides thì bạn khó phòng ngừa việc hít phải bà tử nấm. Tuy không thể phòng ngừa hoàn toàn, bạn có thể tham khảo những chú ý dưới đây để giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Tránh đến những nơi có nhiều bụi bẩn, sử dụng khẩu trang để tránh bào tử nấm;
• Đóng cửa sổ và ở trong nhà trong những ngày bụi ô nhiễm cao;
• Tránh các hoạt động như làm vườn, đào bới hoặc công việc ở ngoài sân vườn để giảm nguy cơ tiếp xúc với bào tử nấm;
• Sử dụng máy lọc không khí trong nhà;
• Tránh nhiễm trùng da, làm sạch vết thương hoặc vết xước bằng xà phòng và nước.