Bệnh thận do HIV là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV) là một loại virus tiến hóa nhanh chóng, có liên quan đến bệnh thận kể từ những ngày đầu của đại dịch HIV. Những người nhiễm HIV có nguy cơ cao mắc nhiều rối loạn về thận, bao gồm:

• Tổn thương thận cấp (AKI);
• Bệnh thận do HIV (HIVAN);
• Bệnh thận mạn tính (CKD);
• Bệnh vi mạch huyết khối;
• Nhiễm độc thận liên quan điều trị.

Bệnh thận do HIV (HIVAN) là bệnh thận liên quan đến nhiễm HIV, lần đầu tiên mô tả vào những năm 1984 như một biến chứng của AIDS, mặc dù HIVAN cũng có thể xảy ra ở những người nhiễm HIV giai đoạn sớm hơn. Về mặt kinh điển, HVIAN có liên quan đến tình trạng xơ hóa cầu thận khu trú từng vùng (FSGS).

Ngày nay, bệnh thận do HIV đã trở nên ít phổ biến hơn khi sử dụng rộng rãi liệu pháp kháng virus (ARV), tuy nhiên tỷ lệ các bệnh thận khác cũng tăng lên. Ví dụ như các rối loạn liên quan đến độc tính trên thận của liệu pháp điều trị HIV, sự gia tăng của các bệnh đi kèm không nhiễm trùng như đái tháo đường, tăng huyết áp là nguyên nhân gây ra bệnh thận ở người bệnh HIV.

Bệnh thận vẫn là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong ở người bệnh nhiễm HIV, với tỷ lệ tử vong gấp 6 lần đối với tổn thương thận cấp (AKI) và bệnh thận mạn (CKD).

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh thận do HIV

Ở những người bệnh mắc bệnh thận do HIV cổ điển, các đặc điểm thường xuất hiện bao gồm:

• Bệnh HIV tiến triển: Người bệnh mắc bệnh thận do HIV (HIVAN) thường có số lượng CD4 dưới 200 tế bào/microL. Một nghiên cứu cho thấy rằng người bệnh HIVAN có số lượng tế bào CD4 dưới 200 tế bào, HIVAN cũng được báo cáo ở người bệnh nhiễm HIV cấp tính.
• Protein niệu ở ngưỡng thận hư (tiểu đạm ngưỡng thận hư): Nghiên cứu trên 71 trẻ mắc HIVAN, tại thời điểm chẩn đoán có 72% trẻ tiểu đạm ở ngưỡng thận hư, các nghiên cứu ở người lớn cũng có kết quả tương tự.
• Suy giảm chức năng thận nhanh chóng: Tại thời điểm chẩn đoán HIVAN, người bệnh thường có suy giảm chức năng thận nghiêm trọng, nguyên nhân là do quá trình bệnh tiến triển nhanh chóng.

Các biểu hiện khác như tiểu máu, tăng huyết áp và phù cũng có thể xuất hiện với tần suất thấp hơn. Ở các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tỷ lệ gặp phải các triệu chứng là:

• Tiểu máu từ 45% đến 75%;
• Tăng huyết áp từ 12% đến 26%;
• Phù từ 22% đến 59%.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh thận do HIV

Biến chứng chính của bệnh thận do HIV (HIVAN) là tiến triển thành bệnh thận mạn (CKD) sau đó là bệnh thận mạn giai đoạn cuối (ESRD) cần điều trị thay thế thận. Các biến chứng khác ít gặp hơn gồm tăng huyết áp và phù chân.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bệnh thận do HIV (HIVAN) là một bệnh nguy hiểm, sẽ dẫn đến bệnh thận giai đoạn cuối nếu không được điều trị. Do đó, bạn nên tuân thủ việc điều trị thuốc kháng virus và đến gặp bác sĩ tái khám thường xuyên để kiểm soát, xét nghiệm đánh giá tình trạng điều trị HIV.

Bên cạnh đó, theo dõi sát các triệu chứng của bạn và đến gặp bác sĩ nếu có tiểu đạm, tiểu máu, tiểu ít, phù, tăng huyết áp.

Có nhiều loại bệnh lý thận khác nhau ở người bệnh HIV, chẳng hạn như các tổn thương trực tiếp do biểu hiện gen HIV tại thận. Hay các tổn thương thứ phát do bệnh đi kèm, nhiễm độc thận do thuốc, rối loạn điều hòa miễn dịch và các bệnh lý khác.

Bệnh thận do HIV (HIVAN) chủ yếu là bệnh lý tại cầu thận, được phân thành hai loại chính gồm bệnh lý tế bào chân giả (podocyte) và bệnh qua trung gian phức hợp miễn dịch. Cơ chế bệnh sinh của HIVAN được đưa ra giả thuyết liên quan đến một số yếu tố như:

• Nhiễm HIV ở tế bào biểu mô thận;
• Biểu hiện gen HIV trong tế bào thận bị nhiễm bệnh;
• Các yếu tố vật chủ, bao gồm cả tính nhạy cảm di truyền.