Rối loạn nhân cách ranh giới là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn nhân cách ranh giới là gì?

Rối loạn nhân cách ranh giới là một bệnh tâm thần ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng quản lý cảm xúc của một người.

Những người mắc bệnh rối loạn nhân cách ranh giới có nỗi sợ bị bỏ rơi mãnh liệt và gặp khó khăn trong việc điều chỉnh cảm xúc, đặc biệt là sự tức giận. Họ cũng có xu hướng thể hiện những hành vi bốc đồng và nguy hiểm, chẳng hạn như lái xe liều lĩnh và đe dọa tự làm hại bản thân. Tất cả những hành vi này khiến họ khó duy trì mối quan hệ với mọi người xung quanh.

Rối loạn nhân cách ranh giới là một trong nhóm bệnh được gọi là rối loạn nhân cách “Nhóm B”, bao gồm các hành vi kích thích và thất thường. 

Những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn nhân cách ranh giới

Rối loạn nhân cách ranh giới ảnh hưởng đến cách bạn cảm nhận về bản thân, cách bạn liên hệ với người khác và cách bạn cư xử.

Những triệu chứng có thể bao gồm:

• Nỗi sợ bị bỏ rơi mãnh liệt, thậm chí áp dụng các biện pháp cực đoan để tránh sự chia ly hoặc từ chối;
• Lý tưởng hóa ai đó trong một khoảnh khắc và sau đó đột nhiên tin rằng người đó không đủ quan tâm hoặc tàn nhẫn vời mình;
• Giai đoạn hoang tưởng liên quan đến căng thẳng và mất liên lạc với thực tế, kéo dài từ vài phút đến vài giờ;
• Hành vi bốc đồng và nguy hiểm, chẳng hạn như cờ bạc, lái xe liều lĩnh, quan hệ tình dục không an toàn, chi tiêu hoang phí, ăn uống vô độ hoặc lạm dụng ma túy hoặc phá hoại thành công bằng cách đột ngột bỏ việc tốt hoặc chấm dứt một mối quan hệ tích cực;
• Đe dọa hoặc hành vi tự tử hoặc tự gây thương tích, thường là do sợ bị chia cắt hoặc bị từ chối;
• Tâm trạng thay đổi thất thường kéo dài từ vài giờ đến vài ngày, có thể bao gồm cảm giác hạnh phúc mãnh liệt, khó chịu, xấu hổ hoặc lo lắng;
• Cảm giác trống rỗng;
• Sự tức giận dữ dội và không phù hợp vời hoàn cảnh, chẳng hạn như thường xuyên mất bình tĩnh, hoặc đánh nhau.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng của rối loạn nhân cách ranh giới nào, đặc biệt là có ý định tự tử hay làm hại người khác, hãy liên hệ ngay với bác sĩ tâm lý để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn nhân cách ranh giới

Các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác gây ra rối loạn nhân cách ranh giới. Ngoài các yếu tố môi trường - chẳng hạn như tiền sử lạm dụng tình dục hoặc bị bỏ rơi, rối loạn nhân cách ranh giới có thể liên quan đến:

• Di truyền: Một số nghiên cứu về các cặp song sinh và gia đình cho thấy rối loạn nhân cách có thể được di truyền hoặc liên quan chặt chẽ với các rối loạn sức khỏe tâm thần khác giữa các thành viên trong gia đình.
• Bất thường về não: Một số nghiên cứu đã chỉ ra những thay đổi ở một số khu vực nhất định của não liên quan đến việc điều chỉnh cảm xúc, tính bốc đồng và hung hăng.

Những ai có nguy cơ mắc phải rối loạn nhân cách ranh giới?

Phụ nữ được chẩn đoán mắc bệnh nhiều gấp ba lần nam giới. Chứng rối loạn này dường như trở nên ít phổ biến hơn ở người lớn tuổi. Hầu hết các rối loạn nhân cách bắt đầu ở tuổi thiếu niên khi nhân cách phát triển và trưởng thành hơn. Kết quả là hầu hết những người được chẩn đoán mắc chứng rối loạn nhân cách ranh giới đều trên 18 tuổi.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải rối loạn nhân cách ranh giới

Một số yếu tố dường như làm tăng nguy cơ phát triển chứng rối loạn nhân cách ranh giới, bao gồm:

• Bạn có thể có nguy cơ cao hơn nếu người thân trong gia đình như mẹ, cha, anh chị em mắc chứng rối loạn tâm thần.
• Bị lạm dụng hoặc bị bỏ rơi về thể chất hoặc bị lạm dụng tình dục trong thời thơ ấu. Một số người đã mất hoặc bị tách khỏi cha mẹ khi họ còn nhỏ hoặc có cha mẹ hoặc người chăm sóc lạm dụng chất gây nghiện hoặc có các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. 

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm rối loạn nhân cách ranh giới

Chuyên gia sức khỏe tâm thần như bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học có thể chẩn đoán rối loạn nhân cách ranh giới dựa trên đánh giá kỹ lưỡng về các triệu chứng, trải nghiệm và tiền sử bệnh lý gia đình của người bệnh. Một cuộc kiểm tra y tế cẩn thận và kỹ lưỡng có thể giúp loại trừ các nguyên nhân có thể gây ra các triệu chứng khác.

Rối loạn nhân cách ranh giới thường hay được chẩn đoán ở tuổi vị thành niên hoặc tuổi trưởng thành. Trong một số trường hợp, những người dưới 18 tuổi có thể được chẩn đoán mắc chứng rối loạn nhân cách ranh giới nếu các triệu chứng của họ nghiêm trọng và kéo dài ít nhất 1 năm.

Điều trị rối loạn nhân cách ranh giới

Nội khoa

Tâm lý trị liệu (liệu pháp trò chuyện) là phương pháp điều trị được lựa chọn hàng đầu cho chứng rối loạn nhân cách ranh giới. Mục tiêu của việc điều trị là giúp bạn khám phá những động cơ và nỗi sợ hãi liên quan đến suy nghĩ và hành vi của bạn, đồng thời giúp bạn học cách liên hệ với người khác một cách tích cực hơn.

Các loại trị liệu có thể giúp điều trị bệnh rối loạn nhân cách ranh giới bao gồm:

• Liệu pháp hành vi biện chứng (DBT): DBT tập trung vào việc giúp bạn chấp nhận thực tế cuộc sống và hành vi của mình, cũng như giúp bạn học cách thay đổi cuộc sống, bao gồm cả những hành vi không có ích. Nó dạy các kỹ năng giúp bạn kiểm soát những cảm xúc mãnh liệt, giảm bớt những hành vi tự hủy hoại bản thân và cải thiện các mối quan hệ.
• Trị liệu hành vi nhận thức (CBT): Thông qua CBT, bạn có thể loại bỏ những suy nghĩ và hành vi tiêu cực, đồng thời học cách áp dụng các khuôn mẫu và thói quen suy nghĩ lành mạnh hơn.
• Trị liệu nhóm: Đây là một loại trị liệu tâm lý trong đó một nhóm người gặp nhau để mô tả và thảo luận về các vấn đề của họ cùng nhau dưới sự quan sát của nhà trị liệu hoặc nhà tâm lý học. Liệu pháp nhóm có thể giúp những người mắc chứng bệnh này tương tác với người khác một cách tích cực hơn và thể hiện bản thân một cách hiệu quả.

Nhưng trong một số trường hợp, bác sĩ tâm thần có thể đề nghị dùng thuốc để điều trị các triệu chứng cụ thể hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần xảy ra đồng thời. Thuốc có thể điều trị chứng lo âu và trầm cảm như Amitriptyline, Topiramate, Valproic Acid điều chỉnh sự thay đổi tâm trạng hoặc giúp kiểm soát hành vi bốc đồng. Axit béo omega-3 cũng có thể cải thiện tình trạng tự tử và cải thiện chứng trầm cảm.

Thuốc chống loạn thần (Olanzapine, Quetiapine) giúp ích cho một số người mắc bệnh rối loạn nhân cách ranh giới.

Ngoại khoa

Rối loạn nhân cách ranh giới thường không được điều trị ngoại khoa mà chỉ được điều trị nội khoa như thuốc và liệu pháp tâm lý. 

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của rối loạn nhân cách ranh giới

Chế độ sinh hoạt:

Để hạn chế diễn tiến của rối loạn nhân cách ranh giới, bạn có thể tham khảo các việc làm sau:

• Tập thể dục mỗi ngày ít nhất 15 phút;
• Quản lý căng thẳng trong cuộc sống và công việc bằng các bài tập thư giãn, chế độ nghỉ ngơi và làm việc hợp lý;
• Tuân thủ các chỉ định điều trị của bác sĩ;
• Liên hệ ngay với bác sĩ điều trị nếu có bất kỳ lo lắng gì về tình trạng của bản thân và gia đình.

Chế độ dinh dưỡng

Không có chế độ dinh dưỡng cụ thể nào cho tình trạng rối loạn nhân cách ranh giới, việc duy trì một chế độ dinh dưỡng cân bằng và đầy đủ là cần thiết cho sức khỏe chung của bạn.

Phòng ngừa rối loạn nhân cách ranh giới

Không có cách nào chắc chắn để giúp ngăn ngừa chứng rối loạn nhân cách ranh giới.

Các câu hỏi thường gặp về rối loạn nhân cách ranh giới

Rối loạn nhân cách ranh giới có di truyền không?

Có. Nếu người thân trong gia đình mắc rối loạn nhân cách hoặc các bệnh lý tâm thần khác thì bạn có nguy cơ mắc rối loạn nhân cách ranh giới.

Điều gì gây ra bệnh rối loạn nhân cách ranh giới?

Nguyên nhân của rối loạn nhân cách ranh giới vẫn chưa được biết rõ. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó có thể được di truyền trong gia đình. Môi trường sống của bạn cũng có thể đóng một phần. Mọi người có nguy cơ mắc chứng rối loạn nhân cách ranh giới cao hơn nếu họ bị lạm dụng hoặc bỏ bê. Sống chung với cha mẹ hoặc người giám hộ có tiền sử rối loạn sử dụng chất gây nghiện hoặc hoạt động tội phạm cũng có thể làm tăng nguy cơ.

Rối loạn nhân cách ranh giới có thể điều trị khỏi hoàn toàn không?

Với thuốc, liệu pháp nhận thức hành vi và thay đổi lối sống, bạn có thể kiểm soát rối loạn nhân cách ranh giới và cảm thấy tâm trạng tốt hơn. Nhưng một số người có triệu chứng trong suốt cuộc đời của họ.

Rối loạn nhân cách ranh giới được điều trị như thế nào?

Phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho rối loạn nhân cách ranh giới là kết hợp thuốc và liệu pháp tâm lý.

Rối loạn nhân cách ranh giới có thể phòng ngừa được không?

Không có cách nào để ngăn ngừa rối loạn nhân cách ranh giới do vẫn chưa tìm được nguyên nhân rõ ràng. Tuy nhiên, có thể giảm tình trạng này bằng các thực hiện lối sống lành mạnh, giảm căng thẳng và gặp bác sĩ tâm lý khi bạn có bất kỳ triệu chứng nào của rối loạn nhân cách ranh giới.