Bạch cầu ái kiềm: Chức năng, cấu tạo, vai trò và tình trạng sức khỏe liên quan

Bạch cầu ái kiềm là một loại tế bào quan trọng đối với hệ thống miễn dịch của cơ thể. Mặc dù chỉ chiếm một tỉ lệ nhỏ trong tổng số bạch cầu, nhưng mức độ bạch cầu ái kiềm có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về bạch cầu ái kiềm, chức năng và cấu tạo của nó, cũng như các tình trạng liên quan đến sự bất thường trong số lượng bạch cầu ái kiềm.

Bạch cầu ái kiềm là gì?

Bạch cầu ái kiềm hay bạch cầu ưa kiềm (basophils) là một loại bạch cầu hạt, được sinh ra từ tủy xương và tham gia vào quá trình bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại như vi khuẩn, virus, nấm, chất gây dị ứng và ký sinh trùng. 

Đặc điểm của bạch cầu ái kiềm là chúng giải phóng các enzyme quan trọng, giúp cải thiện lưu thông máu và ngăn ngừa cục máu đông. Mặc dù có kích thước tế bào lớn nhất trong số các loại bạch cầu hạt, nhưng bạch cầu ái kiềm lại có vòng đời khá ngắn, chỉ từ 1 - 2 ngày.

Chức năng của bạch cầu ái kiềm

Bạch cầu ái kiềm đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây nhiễm trùng, dị ứng và cục máu đông. Khác với các loại bạch cầu khác, bạch cầu ái kiềm không nhận diện được những mầm bệnh mà cơ thể đã tiếp xúc trước đó. Thay vào đó, chúng sẽ tấn công vào bất kỳ sinh vật nào mà chúng cho là lạ, bằng cách bao quanh và thực bào các sinh vật này.

Trong các phản ứng dị ứng, bạch cầu ái kiềm giải phóng hai enzyme chính là histamine và heparin:

• Histamine: Enzyme này có tác dụng làm giãn mạch máu, giúp tăng cường lưu lượng máu đến vùng bị tổn thương, từ đó hỗ trợ quá trình chữa lành. Khi histamine được giải phóng, cơ thể sẽ biểu hiện các triệu chứng dị ứng như sổ mũi, mẩn ngứa da và chảy nước mắt.
• Heparin: Đây là một loại enzyme giúp ngăn ngừa tình trạng đông máu.

Các hạt trong bạch cầu ái kiềm chứa cả histamine và heparin, được kích hoạt khi có sinh vật lạ xâm nhập vào cơ thể. Ngoài việc tự tấn công các tác nhân lạ, bạch cầu ái kiềm còn gián tiếp kích hoạt tế bào lympho B để giải phóng kháng thể IgE vào máu, giúp chống lại các loại nọc độc và ký sinh trùng.

Cấu tạo và giải phẫu học của bạch cầu ái kiềm

Bạch cầu ái kiềm có đường kính khoảng 12 - 15 micromet và có nhân hai thùy. Dưới kính hiển vi, chúng ta có thể quan sát thấy các hạt nhỏ màu xanh hoặc tím gần như che khuất nhân của bạch cầu. Các hạt này có đường kính chỉ khoảng 0,5 μm.

Về mặt giải phẫu, bạch cầu ái kiềm được hình thành trong tủy xương, sau đó di chuyển qua hệ thống mạch máu đến các mô bị tổn thương để thực hiện chức năng bảo vệ. Khi các tế bào này được nhuộm màu trong phòng thí nghiệm, chúng sẽ hiện ra dưới dạng những chấm bi màu đen hoặc tím nhỏ trôi nổi trong tế bào chất.

Tỷ lệ bạch cầu ái kiềm trong cơ thể

Bạch cầu ái kiềm là một loại bạch cầu hiếm, chỉ chiếm khoảng 0,5 - 1% trên tổng số bạch cầu trong cơ thể. Ở người trưởng thành khỏe mạnh, số lượng bạch cầu ái kiềm dao động từ 0 - 300 tế bào trên mỗi microlit máu. Khi số lượng bạch cầu ái kiềm vượt quá hoặc giảm dưới mức bình thường, điều này có thể chỉ ra các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.

Vai trò của bạch cầu ái kiềm trong hệ thống miễn dịch

Bạch cầu ái kiềm đóng vai trò "giám sát miễn dịch", giúp phát hiện và tiêu diệt một số loại tế bào ung thư ở giai đoạn đầu. Chúng cũng là yếu tố quan trọng trong các phản ứng dị ứng, chẳng hạn như lên cơn hen hoặc khi cơ thể gặp phải các chất gây dị ứng.

Ngoài ra, bạch cầu ái kiềm còn hỗ trợ bảo vệ cơ thể khỏi mầm bệnh như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, cũng như các chất độc từ các loài động vật như rắn, bọ cạp và ong mật. Chức năng này giúp bạch cầu ái kiềm trở thành một phần quan trọng trong hệ thống miễn dịch tự nhiên của cơ thể.

Những tình trạng ảnh hưởng đến bạch cầu ái kiềm

Bất kỳ sự thay đổi nào trong số lượng bạch cầu ái kiềm đều có thể là dấu hiệu cảnh báo về các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Nhìn chung, có hai tình trạng chính liên quan đến sự thay đổi số lượng bạch cầu ái kiềm:

• Tình trạng bạch cầu ái kiềm tăng (Basophilia): Tăng số lượng bạch cầu ái kiềm có thể là dấu hiệu của các bệnh lý tiềm ẩn như bệnh bạch cầu, xơ tủy, đa hồng cầu nguyên phát, suy giáp, viêm ruột, thủy đậu, viêm khớp dạng thấp, bệnh vảy nến, dị ứng, ung thư hạch, rối loạn tăng sinh tủy và tăng tiểu cầu. Tình trạng này cần được theo dõi và điều trị tùy theo nguyên nhân gây ra.
• Tình trạng bạch cầu ái kiềm giảm (Basopenia): Bạch cầu ái kiềm giảm thường không phải là một vấn đề lớn. Tuy nhiên, nếu mức bạch cầu ái kiềm quá thấp, điều này có thể do các nguyên nhân như cơ thể đang phản ứng với tình trạng nhiễm trùng cấp tính, phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc người bệnh mắc chứng cường giáp. Các yếu tố khác như căng thẳng, liệu pháp steroid dài hạn, xạ trị và hóa trị cũng có thể góp phần làm giảm số lượng bạch cầu ái kiềm.

Bạch cầu ái kiềm là một thành phần nhỏ nhưng rất quan trọng của hệ thống miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiều tác nhân gây hại và thực hiện các phản ứng miễn dịch. Mặc dù số lượng bạch cầu ái kiềm trong cơ thể là rất thấp, nhưng sự thay đổi trong số lượng của chúng có thể là dấu hiệu cảnh báo về tình trạng sức khỏe cần được quan tâm. Việc hiểu rõ vai trò của bạch cầu ái kiềm sẽ giúp bạn nhận thức được tầm quan trọng của loại tế bào này và các vấn đề sức khỏe liên quan đến chúng.