Bệnh giả dại ở lợn: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý bệnh

Bệnh giả dại ở lợn là do virus thuộc nhóm herpes gây ra. Chúng sẽ tấn công vào hệ thần kinh trung ương và các cơ quan của hệ hô hấp và hệ sinh sản của lợn. Ngoài làm lây nhiễm ở lợn, virus này còn tấn công chó mèo, trâu bò gây triệu chứng thần kinh trầm trọng và chết.

Thế nào là bệnh giả dại ở lợn?

Bệnh giả dại (Aujeszky Disease – AD) là bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng và xuất hiện ở nhiều loại vật. Trong đó, lợn là loài vật chủ tự nhiên có đặc trưng với các triệu chứng thần kinh và tỷ lệ tử vong cao hơn đối với lợn sơ sinh. Tình trạng rối loạn hô hấp ở lợn mới lớn và gây giảm khả năng sinh sản ở lợn nái. Khi lợn mắc bệnh này, chúng gây thiệt hại kinh tế lớn cho ngành chăn nuôi trên toàn thế giới.

Bệnh giả dại làm cho lợn con dưới 3 tuần tuổi đi loạng choạng, đi vòng quanh, bỏ ăn, ủ rũ, nôn mửa hoặc tiêu chảy. Một số con bị lên cơn co giật và chết trong ổ. Lợn lớn sẽ bị sốt, biếng ăn, sổ mũi, ho và viêm phổi. Còn lợn đang chửa có nguy cơ sảy thai, thai chết lưu hoặc con chết non sau khi sinh ra.

Nguyên nhân nào gây ra bệnh giả dại ở lợn?

Suid alphaherpesvirus 1 còn được gọi là Pseudorabies Virus (PRV) chính là tác nhân gây ra bệnh giả dại ở lợn. Chúng thuộc chi Varicellovirus, phân họ Alphaherpesvirinae và họ Herpesviridae. Hiểu đơn giản, PRV là loại virus DNA sợi kép được bao bọc với bộ gen dài khoảng 145kb và dùng để mã hóa cho hơn 70 loại protein khác nhau.

Gen PRV sẽ được chia thành 3 loại dựa trên chức năng là gen cấu trúc, gen độc lực và gen điều hòa. Bộ gen của PRV sẽ gồm một vùng dài (UL) duy nhất, các trình tự lặp lại ở bên trong (IRS), một vùng ngắn (US) duy nhất và các trình tự lặp lại ở đầu cuối (TRS). Trình tự của gen gB tương đối bảo thủ. Đây là loại protein có cấu trúc quan trọng của vỏ virus để thúc đẩy quá trình hợp nhất của màng tế bào và vỏ virus khi virus xâm nhập tế bào. Vì vậy, việc chẩn đoán PRV sẽ được thực hiện thông qua sự phát hiện gen gB hoặc kháng thể kháng gB.

Gen gE chính là yếu tố để quyết định độc lực chính của PRV. Tuy nhiên, chúng không cần thiết cho sự nhân lên của virus và không tác dụng nhiều đối với khả năng sinh miễn dịch của virus. gE glycoprotein dùng để thúc đẩy sự hợp nhất của PRV và các tế bào khác. Đây còn là trung gian của sự lây lan virus giữa các tế bào. Việc phát hiện ra các chủng bị loại bỏ của gE đã dẫn đến sự phát triển của vacxin xóa gen gE hiệu quả cao và xét nghiệm DIVA. Từ đó, việc kiểm soát PRV được tốt hơn.

Con đường và cơ chế lây nhiễm bệnh giả dại ở lợn

PRV có thể lây lan chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết ở miệng và mũi. Ngoài ra, nó còn có thể lây truyền qua không khí, các vật liệu bị ô nhiễm (nước, thức ăn, dụng cụ…), qua niêm mạc âm đạo hoặc tinh dịch. Virus này có thể lây truyền theo chiều dọc qua nhau thai hoặc lây lan qua sữa non từ lợn nái đang bị nhiễm bệnh sang lợn con.

Sự lây nhiễm của PRV bắt đầu bằng sự nhân lên ở tế bào biểu mô của đường hô hấp trên. Sau đó, chúng được vận chuyển đến amidan và các hạch bạch huyết nhánh rồi lây nhiễm vào nhiều cơ quan khác.

Các dấu hiệu lâm sàng nhận biết bệnh giả dại ở lợn

Đối với lợn con hoặc lợn đang cai sữa, tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong cao hơn. Nguyên nhân chủ yếu gây ra có liên quan đến các dấu hiệu về thần kinh của lợn. Ngoài ra, rối loạn hô hấp hoặc rối loạn sinh sản thường thấy ở các con trưởng thành.

Nếu mắc bệnh này, trong tuần đầu tiên khi mới sinh, lợn có thể chết tự nhiên mà không xuất hiện dấu hiệu lâm sàng cụ thể nào của AD. Điều này có thể do lợn con đã bị nhiễm bệnh trước khi sinh trong tử cung lợn mẹ. Sau khi được sinh ra, chúng sẽ chết trong vòng 2 ngày và đôi khi có kèm theo biểu hiện run rẩy dữ dội. Lợn con mắc bệnh này sau khi sinh sẽ có biểu hiện lâm sàng trong vòng 2 ngày đầu và chết trước 5 ngày tuổi.

Đối với lợn đã lớn hơn, các dấu hiệu lâm sàng không đặc hiệu như sốt, chán ăn, thờ ơ hoặc suy nhược sẽ ít xuất hiện. Hầu hết các dấu hiệu về thần kinh sẽ chiếm ưu thế hơn như đi lang thang, thiếu khả năng phối hợp, co giật, liệt, run cơ, rung giật nhãn cầu hoặc opisthotonus. Một số con có thể xảy ra tình trạng nôn mửa, táo bón, tiêu chảy hoặc ngứa liên tục.

Đối với lợn trưởng thành, chúng sẽ có những dấu hiệu về hô hấp như chảy nước mũi, hắt hơi, ho hoặc bị sụt cân rõ rệt. Tuy nhiên, cường độ của các dấu hiệu lâm sàng sẽ suy giảm dần theo tuổi tác. Đối với lợn nái bị nhiễm bệnh trong ba tháng đầu của thai kỳ, chúng có thể xảy ra hiện tượng tiêu bào thai. Nếu nhiễm PRV trong giai đoạn giữa hoặc cuối thai kỳ, lợn nái có thể dẫn đến sảy thai hoặc chết non.

Còn ở lợn đực, virus có thể nhân lên nhiều lần ở trung bì. Điều này dẫn đến tình trạng viêm quanh tinh hoàn gây tiết dịch, tăng dịch bìu và khiến vùng bìu bị sưng tấy nghiêm trọng. Thêm vào đó, lợn có thể bị thay đổi về hình thái và giảm nồng độ tế bào tinh trùng dẫn đến vô sinh.

Bệnh tích và phòng ngừa bệnh giả dại ở lợn

Bệnh tích xuất hiện chủ yếu ở lợn con. Các ổ hoại tử có thể gặp ở những cơ quan khác nhau như amidan, thanh quản, thực quản, khí quản, gan, lá lách, tuyến thượng thận, thận và ruột.

Hiện tại, không có biện pháp nào hiệu quả để có thể loại bỏ PRV trong quần thể lợn. Vì lý do này, việc chẩn đoán, phòng chống và kiểm soát PR là điều cần thiết và quan trọng. Giải pháp then chốt để chống đẩy lùi mầm bệnh là tiên hành tiêm phòng bằng vaccine và đảm bảo an toàn sinh học trong chăn nuôi. Bên cạnh đó, việc nâng cao sức đề kháng, hạn chế tình trạng mất nước hoặc mất cân bằng điện giải cho đàn lợn cần được lưu ý hơn.

Tóm lại, chẩn đoán bệnh giả dại ở lợn sẽ dựa vào phương pháp huyết thanh học và phương pháp sinh học phân tử để phát hiện PRV. Đây là các cách chẩn đoán phổ biến. Nếu dựa vào triệu chứng lâm sàng hoặc bệnh tích truyền thống sẽ không thể chẩn đoán chính xác bệnh. Hy vọng bài viết này sẽ mang đến giá trị tham khảo đối với độc giả.