Bệnh thường gặp ở trẻ sinh non: Những vấn đề cha mẹ cần biết sớm

Trẻ sinh non là nhóm đối tượng đặc biệt nhạy cảm và rất dễ mắc bệnh. Bệnh thường gặp ở trẻ sinh non chủ yếu liên quan đến hệ hô hấp, tiêu hóa, miễn dịch và phát triển thần kinh. Việc phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách có thể giúp trẻ vượt qua giai đoạn nguy hiểm và phát triển tốt hơn trong tương lai.

Các bệnh thường gặp ở trẻ sinh non

Do cơ thể chưa phát triển hoàn thiện, đặc biệt là hệ miễn dịch và hô hấp, trẻ sinh non dễ mắc nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Vậy trẻ sinh non thường mắc bệnh gì?

Dưới đây là các bệnh thường gặp ở trẻ sinh non mà cha mẹ cần đặc biệt lưu ý:

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới, bao gồm viêm phổi và viêm tiểu phế quản, là một trong những bệnh thường gặp ở trẻ sinh non và là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong.

• Biểu hiện: Trẻ sẽ có các triệu chứng như ho, thở nhanh, rút lõm lồng ngực, tím tái quanh môi hoặc đầu chi.
• Nguyên nhân: Nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở trẻ sinh non có thể do hệ miễn dịch yếu, thiếu surfactant (chất giúp phổi giãn nở) và lông chuyển phế quản hoạt động kém khiến trẻ dễ bị vi khuẩn, virus tấn công.
• Điều trị: Cha mẹ cần đưa trẻ nhập viện ngay, sử dụng kháng sinh hoặc hỗ trợ oxy tùy tình trạng. Cha mẹ cần theo dõi sát sao các dấu hiệu hô hấp bất thường để can thiệp kịp thời.

Loạn sản phế quản phổi (BPD)

Loạn sản phế quản phổi là bệnh lý mạn tính thường gặp ở trẻ sinh cực non (dưới 32 tuần tuổi thai) hoặc những trẻ cần thở máy kéo dài.

• Đặc điểm: Phổi bị tổn thương dẫn đến khó thở kéo dài, phải phụ thuộc vào oxy trong nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng.
• Hậu quả lâu dài: Có thể để lại di chứng hô hấp, khiến trẻ dễ mắc các bệnh phổi khi trưởng thành.
• Phòng ngừa: Hạn chế thời gian thở máy, chăm sóc hô hấp tích cực tại đơn vị hồi sức sơ sinh (NICU).

Vàng da tăng bilirubin

Vàng da là một trong các bệnh thường gặp ở trẻ sinh non do chức năng gan chưa hoàn thiện, khiến cơ thể không thể chuyển hóa bilirubin hiệu quả.

• Nguy cơ: Nếu không được điều trị, bilirubin tích tụ quá mức có thể gây vàng da nhân não dẫn đến tổn thương thần kinh vĩnh viễn.
• Biểu hiện: Da và mắt trẻ vàng, có thể kèm theo bú kém hoặc lừ đừ.
• Điều trị: Chiếu đèn quang trị liệu là phương pháp phổ biến, đôi khi cần truyền dịch hoặc thay máu trong trường hợp nghiêm trọng.

Nhiễm trùng huyết sơ sinh

Nhiễm trùng huyết là một bệnh lý nguy hiểm, tiến triển nhanh và khó phát hiện ở trẻ sinh non.

• Triệu chứng: Dấu hiệu thường mơ hồ như bú kém, thở nhanh, da tái, sốt hoặc hạ thân nhiệt.
• Nguy cơ: Do hệ miễn dịch yếu, trẻ dễ bị vi khuẩn từ môi trường hoặc trong quá trình chăm sóc xâm nhập.
• Can thiệp: Cần điều trị kháng sinh tích cực tại NICU ngay khi nghi ngờ. Việc chậm trễ có thể dẫn đến tử vong hoặc biến chứng nặng.

Xuất huyết não thất

Xuất huyết não thất là một trong các bệnh thường gặp ở trẻ sinh non, đặc biệt ở trẻ dưới 32 tuần tuổi hoặc cân nặng dưới 1500g.

• Nguyên nhân: Mao mạch não của trẻ sinh non rất mỏng manh, dễ vỡ khi có biến động huyết áp hoặc thiếu oxy.
• Hậu quả: Có thể ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ, vận động, thậm chí gây bại não.
• Chẩn đoán và điều trị: Siêu âm não giúp phát hiện sớm. Điều trị chủ yếu là hỗ trợ, theo dõi và giảm áp lực nội sọ nếu cần.

Rối loạn tiêu hóa – hoại tử ruột

Hoại tử ruột non là biến chứng tiêu hóa nghiêm trọng ở trẻ sinh non, đặc biệt khi trẻ được nuôi bằng sữa công thức hoặc gặp vấn đề tuần hoàn.

• Biểu hiện: Chướng bụng, nôn ói, máu trong phân hoặc trẻ ngừng bú đột ngột.
• Nguy cơ: Nếu không can thiệp kịp thời, hoại tử ruột có thể gây thủng ruột, nhiễm trùng ổ bụng.
• Điều trị: Ngừng nuôi ăn qua miệng, dùng kháng sinh và trong trường hợp nặng cần phẫu thuật.

Tại sao trẻ sinh non dễ mắc bệnh? Cơ chế sinh lý cần biết

Trẻ sinh non dễ mắc bệnh do các cơ quan và hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ. Dưới đây là các cơ chế sinh lý chính giải thích tại sao các bệnh thường gặp ở trẻ sinh non xảy ra:

Phổi chưa trưởng thành

Phổi của trẻ sinh non thường thiếu surfactant - một chất giúp phế nang giãn nở và ngăn xẹp phổi.

• Hậu quả: Dễ dẫn đến suy hô hấp cấp, đặc biệt ở trẻ sinh dưới 34 tuần.
• Can thiệp y tế: Tiêm surfactant tổng hợp và hỗ trợ hô hấp sớm có thể cải thiện tình trạng.

Hệ miễn dịch yếu

Trẻ sinh non nhận được ít kháng thể IgG từ mẹ do sinh sớm đồng thời tế bào miễn dịch hoạt động kém hiệu quả.

• Hệ quả: Trẻ dễ bị nhiễm trùng, từ nhiễm trùng hô hấp đến nhiễm trùng huyết.
• Phòng ngừa: Giữ vệ sinh nghiêm ngặt, hạn chế tiếp xúc với nguồn bệnh trong những tháng đầu đời.

Cơ quan chưa hoàn thiện

• Gan: Chưa chuyển hóa bilirubin tốt, dẫn đến vàng da kéo dài.
• Não: Mao mạch yếu, dễ tổn thương, gây xuất huyết não hoặc các vấn đề thần kinh khác.
• Ruột: Chưa phát triển hoàn thiện, dễ bị tổn thương khi tuần hoàn kém, gây hoại tử ruột.

Những đặc điểm sinh lý này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh thường gặp ở trẻ sinh non, đòi hỏi sự chăm sóc đặc biệt từ cả gia đình và y tế.

Chăm sóc trẻ sinh non để phòng bệnh

Việc chăm sóc trẻ sinh non đúng cách không chỉ giúp phòng ngừa bệnh mà còn hỗ trợ trẻ phát triển khỏe mạnh hơn. Dưới đây là các hướng dẫn chi tiết:

Chăm sóc tại bệnh viện

• Ủ ấm: Trẻ sinh non dễ hạ thân nhiệt do thiếu mỡ dưới da. Sử dụng lồng ấp hoặc chăm sóc da kề da theo phương pháp Kangaroo để ổn định nhiệt độ.
• Theo dõi hô hấp: Đảm bảo trẻ được hỗ trợ oxy hoặc thở máy nếu cần đồng thời theo dõi sát các dấu hiệu suy hô hấp.
• Dinh dưỡng: Trẻ yếu, không bú được cần được nuôi qua sonde hoặc truyền tĩnh mạch để đảm bảo năng lượng.

Phương pháp Kangaroo, với việc đặt trẻ tiếp xúc trực tiếp da kề da với mẹ hoặc cha, không chỉ giúp ổn định nhiệt độ mà còn tăng cường miễn dịch, cải thiện nhịp thở và thúc đẩy sự phát triển thần kinh.

Chăm sóc tại nhà

Sau khi xuất viện, cha mẹ cần tiếp tục chăm sóc trẻ sinh non cẩn thận:

• Da kề da: Tiếp tục thực hiện phương pháp Kangaroo tại nhà, mỗi ngày 1 - 2 giờ để tăng cường liên kết và ổn định sức khỏe trẻ.
• Theo dõi dấu hiệu bất thường: Quan sát nhịp thở, màu da, khả năng bú và chất lượng phân. Bất kỳ thay đổi nào như thở nhanh, tím môi hoặc bú kém đều cần được báo ngay cho bác sĩ.
• Khám định kỳ: Tuân thủ lịch khám để theo dõi sự phát triển của trẻ, đặc biệt là các mốc về vận động, thị lực và thính giác.

Khi nào cần đưa trẻ sinh non đi khám ngay?

Cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu trẻ có một trong các dấu hiệu sau:

• Bú kém, bỏ bú hoặc lừ đừ kéo dài.
• Sốt (nhiệt độ trên 38°C) hoặc hạ thân nhiệt (dưới 36°C).
• Thở nhanh, khó thở, tím môi hoặc rút lõm lồng ngực.
• Nôn ói liên tục, tiêu phân bất thường (máu trong phân, phân lỏng nhiều).
• Bất kỳ thay đổi bất thường nào về hành vi, sắc mặt hoặc phản xạ.

Việc phát hiện và can thiệp sớm các dấu hiệu này có thể cứu sống trẻ và giảm nguy cơ biến chứng.

Các bệnh thường gặp ở trẻ sinh non như nhiễm trùng hô hấp, vàng da, xuất huyết não hay hoại tử ruột đều tiềm ẩn nguy cơ nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, với sự chăm sóc đúng cách và theo dõi chặt chẽ, trẻ sinh non hoàn toàn có khả năng vượt qua giai đoạn khó khăn và phát triển bình thường. Hiểu biết về các bệnh lý này giúp cha mẹ chủ động phòng ngừa, nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường và phối hợp với bác sĩ để đảm bảo sức khỏe cho trẻ.