Cá muối chua: Món ăn truyền thống và những nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe

Cá muối chua là món ăn dân dã, phổ biến ở nhiều địa phương bởi hương vị đậm đà độc đáo và khả năng bảo quản lâu. Tuy nhiên, nhiều người e ngại rủi ro liên quan đến vi khuẩn, ký sinh trùng và hàm lượng muối khi thưởng thức món ăn này. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ có nên ăn cá muối chua hay không?

Dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe của cá muối chua

Cá muối chua hay còn gọi là cá thính, là món ăn truyền thống được chế biến từ cá tươi, ướp cùng muối, thính gạo và một số loại gia vị khác, sau đó để lên men trong một khoảng thời gian nhất định. Quá trình lên men tạo ra hương vị đặc trưng chua nhẹ, mặn đậm và thơm mùi men tự nhiên, mang đến trải nghiệm ẩm thực độc đáo cho người thưởng thức. Thông thường, cá đồng, cá mè, cá trắm, cá trôi là những loại cá phổ biến được sử dụng để làm món cá muối chua.

Cá muối chua, dù trải qua quá trình lên men, vẫn giữ được một phần dưỡng chất từ cá tươi. Thành phần dinh dưỡng chủ yếu bao gồm protein, một số khoáng chất như sắt và một ít chất béo. Những chất này góp phần tạo nên chế độ ăn uống cân bằng, đầy đủ dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe tổng thể.

Một số sản phẩm cá muối chua lên men đúng kỹ thuật có thể chứa vi khuẩn lactic, tuy nhiên hiện chưa đủ bằng chứng để xem cá muối chua là thực phẩm probiotic có lợi cho tiêu hóa. Giá trị dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe của cá muối chua chỉ phát huy tối ưu khi cá được chế biến và bảo quản đúng cách, tránh ăn sống hoặc quá nhiều.

Nguy cơ tiềm ẩn khi ăn cá muối chua

Dù món ăn này vẫn có hàm lượng dưỡng chất nhất định, nhưng việc ăn cá muối chua không phải lúc nào cũng an toàn. Một số nguy cơ tiềm ẩn khi thưởng thức món ăn này gồm:

Nguy cơ nhiễm khuẩn và ký sinh trùng

Cá muối chua bảo quản kém có thể tạo điều kiện cho Clostridium botulinum (vi khuẩn kỵ khí nguy hiểm gây ngộ độc botulinum) phát triển nếu độ mặn và độ chua không đạt tiêu chuẩn an toàn. Ngoài ra, nếu ủ hoặc bảo quản không đảm bảo vệ sinh có thể chứa vi khuẩn Salmonella, E.coli, gây ngộ độc thực phẩm, tiêu chảy, nôn mửa và mệt mỏi.

Hàm lượng muối cao

Cá muối chua chứa lượng muối lớn, nếu tiêu thụ quá nhiều dễ dẫn đến tăng huyết áp, ảnh hưởng tim mạch và gây áp lực lên thận. Tác hại của thực phẩm chứa nhiều muối với người cao huyết áp, bệnh thận hoặc tim mạch là có thể gây biến chứng phù nề, tăng huyết áp đột ngột hoặc suy thận mãn tính. Hàm lượng muối cao cũng có thể làm mất cân bằng điện giải trong cơ thể nếu ăn thường xuyên.

Nguy cơ hình thành nitrosamine

Một số thực phẩm ướp muối có sử dụng nitrit được ghi nhận có nguy cơ hình thành nitrosamine. Tuy nhiên, hiện chưa có đủ bằng chứng khoa học để khẳng định cá muối chua truyền thống làm tăng nguy cơ ung thư nếu được chế biến đúng cách và tiêu thụ với lượng hợp lý.

Nguy cơ dị ứng

Protein trong cá có thể gây dị ứng ở người nhạy cảm. Các vi sinh vật lên men ít khi là nguyên nhân chính gây phản ứng dị ứng, trừ trường hợp nhiễm tạp khuẩn. Biểu hiện bao gồm mẩn đỏ, ngứa, sưng môi, khó thở hoặc sốc phản vệ. Nguyên nhân là cơ thể nhận diện protein lạ hoặc vi sinh vật lên men như kháng nguyên, kích hoạt phản ứng miễn dịch quá mức, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không xử lý kịp thời.

Nguy cơ từ nguồn cá không đảm bảo

Cá muối chua khai thác từ vùng nước ô nhiễm hoặc cá nuôi không đảm bảo an toàn có thể chứa kim loại nặng, hóa chất độc hại hoặc tồn dư thuốc trừ sâu. Khi ủ muối chua mà không kiểm soát quy trình, các chất này vẫn tồn tại và tăng nguy cơ ngộ độc hoặc tích tụ lâu dài trong cơ thể, gây hại cho gan, thận và hệ tiêu hóa.

Ai nên hạn chế hoặc tránh ăn cá muối chua?

Dù là món ăn dân dã và quen thuộc, cá muối chua không phù hợp với tất cả mọi người. Một số nhóm đối tượng dưới đây cần hạn chế hoặc tránh dùng cá muối chua để bảo đảm an toàn sức khỏe:

• Người cao huyết áp: Cá muối chua chứa lượng muối cao, có thể làm tăng huyết áp đột ngột và áp lực lên tim.
• Người bệnh tim mạch: Muối dư thừa gây giữ nước, tăng huyết áp và áp lực tim, nguy cơ suy tim hoặc biến chứng tim mạch.
• Người bệnh thận: Hàm lượng muối cao trong cá muối chua có thể làm tăng gánh nặng cho thận nếu tiêu thụ nhiều.
• Người mắc gout hoặc acid uric cao: Người gout nên hạn chế cá muối chua chủ yếu do hàm lượng muối cao, có thể gây giữ nước và tăng huyết áp. Purine trong cá có thể góp phần làm tăng acid uric, nhưng không cao hơn cá tươi.
• Người dễ dị ứng cá: Protein cá và vi sinh vật lên men có thể gây mẩn đỏ, ngứa, sưng hoặc khó thở.
• Trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai: Nhóm đối tượng này có hệ tiêu hóa non yếu và nhạy cảm với muối, vi khuẩn hoặc nitrosamine nên dễ bị rối loạn tiêu hóa khi ăn cá muối chua.

Cách ăn cá muối chua hạn chế ảnh hưởng sức khỏe

Để tận hưởng hương vị đặc trưng của cá muối chua mà vẫn đảm bảo sức khỏe, bạn nên lưu ý cách lựa chọn, chế biến và cách ăn hợp lý. Dưới đây là những lưu ý quan trọng bạn cần nhớ khi có ý định thưởng thức món cá muối chua:

Lựa chọn sản phẩm chất lượng

Chọn mua cá muối chua từ cơ sở uy tín, có nhãn mác và tem xuất xứ rõ ràng để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Trước khi dùng cần kiểm tra kỹ để đảm bảo cá tươi mới, không có mùi hôi, không có dấu hiệu chảy nước, mềm nhũn hay đổi màu.

Chế biến kỹ trước khi ăn

Quá trình muối chua không đủ mạnh để tiêu diệt hoàn toàn các loại vi khuẩn gây bệnh. Các loại ký sinh trùng trong cá (giun, sán, ấu trùng…) vẫn có thể tồn tại dù cá đã được muối hoặc lên men. Nếu ăn sống hoặc tái, nguy cơ nhiễm trùng đường ruột, tiêu chảy, đau quặn bụng, ngộ độc thực phẩm… tăng lên đáng kể.

Ăn cá muối chua với khẩu phần hợp lý

Người tiêu dùng nên ăn cá muối chua với lượng vừa phải, không nên dùng thường xuyên để hạn chế dư thừa muối và nguy cơ rối loạn tiêu hóa. Việc kiểm soát khẩu phần giúp hạn chế nạp quá nhiều muối, nitrit và chất béo, từ đó giảm nguy cơ ảnh hưởng đến tim mạch và hệ tiêu hóa.

Kết hợp với thực phẩm lành mạnh

Khi ăn cá muối chua, nên kết hợp cùng các thực phẩm lành mạnh để cân bằng dinh dưỡng. Việc ăn kèm rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và các món ít muối giúp giảm độ mặn tổng thể của bữa ăn, hạn chế nguy cơ tăng huyết áp. Cách kết hợp này cũng giúp giảm gánh nặng cho thận và tim mạch, đồng thời hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.

Cá muối chua được xem là món ngon dân dã nhưng chứa nhiều muối và có thể sinh vi khuẩn nếu chế biến, bảo quản không đúng cách. Việc tiêu thụ thường xuyên hoặc quá nhiều có thể ảnh hưởng đến tim mạch, thận và đường tiêu hóa, khiến người ăn dễ gặp các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Để tận hưởng món ăn này mà không ảnh hưởng sức khỏe, bạn nên chọn sản phẩm chất lượng, chế biến kỹ, ăn điều độ và kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh.