Các triệu chứng dị ứng thường gặp và cách xử lý

Bệnh dị ứng là bệnh xảy ra khi có phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 20 - 30% dân số thế giới mắc một hoặc nhiều loại dị ứng. Tại Việt Nam, tỷ lệ dị ứng cũng đang có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây, đặc biệt là ở trẻ em. Dị ứng có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Hiểu rõ các triệu chứng dị ứng sẽ giúp bạn nhận biết và xử lý kịp thời, bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình.

Dị ứng là gì?

Về bản chất, dị ứng là một phản ứng viêm xảy ra khi hệ miễn dịch nhầm lẫn các chất vô hại trong môi trường (được gọi là dị nguyên) là "kẻ thù" và tấn công chúng. Các dị nguyên phổ biến bao gồm phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, thực phẩm (như hải sản, đậu phộng...), thuốc (như penicillin, aspirin...) và nọc độc côn trùng.

Phản ứng dị ứng xảy ra thế nào? Khi chúng ta tiếp xúc với dị nguyên, hệ miễn dịch sẽ sản xuất ra một loại kháng thể đặc biệt gọi là IgE. Các kháng thể IgE này sẽ gắn vào bề mặt của một loại tế bào miễn dịch gọi là tế bào mast. Khi tiếp xúc lại với cùng một dị nguyên, dị nguyên sẽ liên kết với IgE trên bề mặt tế bào mast, kích hoạt tế bào mast giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác.

Histamine là một chất gây viêm mạnh, gây ra các triệu chứng dị ứng điển hình như ngứa, mẩn đỏ, sưng tấy, chảy nước mắt, nước mũi, hắt hơi, ho, khó thở... Trong trường hợp nặng, histamine có thể gây ra phản ứng sốc phản vệ, một tình trạng nguy hiểm tính mạng đòi hỏi cấp cứu khẩn cấp.

Các loại dị ứng và triệu chứng dị ứng đặc trưng

Dị ứng có nhiều loại, triệu chứng biểu hiện đa dạng, tùy thuộc vào loại dị nguyên và cơ địa của mỗi người. Các kiểu dị ứng phổ biến có thể kể đến như:

Dị ứng da

Dị ứng da xảy ra do người bệnh tiếp xúc với dị nguyên qua da và có thể gây ra các triệu chứng dị ứng như: Nổi mề đay (nổi mẩn ngứa, sưng phù), chàm (eczema) với biểu hiện da khô, ngứa, nứt nẻ, viêm da tiếp xúc dị ứng với các triệu chứng mẩn đỏ, ngứa, rát ở vùng da tiếp xúc hay dị ứng da mặt nổi mụn…

Dị ứng đường hô hấp

Loại dị ứng này xảy ra khi các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật... xâm nhập vào đường hô hấp, chúng có thể gây ra viêm mũi dị ứng với các triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi, nghẹt mũi. 

Ở những người có cơ địa nhạy cảm, dị ứng đường hô hấp có thể tiến triển thành hen suyễn dị ứng, gây khó thở, khò khè và tức ngực. Ngoài ra, dị ứng cũng có thể ảnh hưởng đến mắt, gây viêm kết mạc dị ứng với các biểu hiện như ngứa mắt, đỏ mắt và chảy nước mắt.

Dị ứng thuốc

Một số loại thuốc như penicillin, aspirin, thuốc gây tê... có thể gây dị ứng ở một số người. Các triệu chứng dị ứng thường gặp bao gồm nổi mẩn ngứa, phát ban, sốt, đau đầu, mệt mỏi. Trong trường hợp nặng, dị ứng thuốc cũng có thể gây sốc phản vệ.

Dị ứng côn trùng đốt

Nọc độc của ong, kiến, muỗi... có thể gây ra phản ứng dị ứng tại chỗ như sưng đau, ngứa, hoặc phản ứng toàn thân như nổi mề đay, phát ban, thậm chí sốc phản vệ.

Dị ứng thực phẩm

Dấu hiệu của bệnh dị ứng trong trường hợp dị ứng thực phẩm gồm: Ngứa miệng, sưng môi, lưỡi, cổ họng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi. Trong trường hợp nặng, dị ứng thực phẩm có thể dẫn đến sốc phản vệ, một tình trạng nguy hiểm tính mạng, cần cấp cứu ngay lập tức. Một số loại thực phẩm như hải sản, đậu phộng, sữa, trứng, nhộng tằm... có thể gây ra phản ứng dị ứng ở những người có cơ địa mẫn cảm.

Xuất hiện triệu chứng dị ứng khi nào cần đi khám bác sĩ?

Dị ứng có thể biểu hiện với nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng, thậm chí đe dọa tính mạng người bệnh. Vì vậy, việc nhận biết khi nào cần đến gặp bác sĩ là vô cùng quan trọng để đảm bảo an toàn và điều trị kịp thời. Một số trường hợp người bị dị ứng cần đến gặp bác sĩ ngay như:

• Triệu chứng dị ứng nghiêm trọng hoặc kéo dài: Nếu các triệu chứng dị ứng như ngứa, mẩn đỏ, sổ mũi, hắt hơi... kéo dài hơn một tuần và không thuyên giảm sau khi sử dụng thuốc không kê đơn, bạn nên đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị.
• Khó thở, sưng mặt, môi, lưỡi: Đây là những dấu hiệu của phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể dẫn đến sốc phản vệ nếu không được xử lý kịp thời. Hãy gọi cấp cứu ngay lập tức nếu bạn hoặc người thân gặp phải những triệu chứng này.
• Nổi mề đay toàn thân: Mề đay là những nốt sẩn phù, có màu đỏ hoặc trắng, nổi lên trên bề mặt da và gây ngứa ngáy. Nếu mề đay xuất hiện trên diện rộng và không biến mất sau vài giờ, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.
• Dấu hiệu sốc phản vệ: Sốc phản vệ là một tình trạng cấp cứu y tế, đòi hỏi phải được điều trị ngay lập tức. Các dấu hiệu của sốc phản vệ bao gồm: Khó thở, thở khò khè, thở rít, mạch nhanh và yếu, tụt huyết áp, chóng mặt, ngất xỉu, nổi mề đay, sưng phù mặt, môi, lưỡi, buồn nôn, nôn, tiêu chảy.

Điều trị triệu chứng dị ứng thế nào?

Phương pháp điều trị dị ứng phụ thuộc vào loại dị nguyên và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Tuy nhiên, nguyên tắc chung là tránh tiếp xúc với dị nguyên đã được xác định. Ngoài ra, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc như:

• Thuốc kháng histamine có tác dụng giảm các triệu chứng dị ứng như ngứa, mẩn đỏ, sổ mũi, hắt hơi...
• Corticosteroid có tác dụng giảm viêm và ức chế phản ứng miễn dịch quá mức.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) giảm đau và viêm.

Trong trường hợp dị ứng nặng hoặc không đáp ứng với thuốc, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp miễn dịch dị nguyên (AIT). Đây là một phương pháp điều trị lâu dài, giúp cơ thể dần dần quen với dị nguyên và giảm phản ứng dị ứng.

Triệu chứng dị ứng tuy đa dạng và phức tạp, nhưng nếu biết cách nhận biết và xử lý kịp thời, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát được chúng. Những người có tiền sử dị ứng cần luôn lắng nghe cơ thể, tìm hiểu về các tác nhân gây dị ứng và tham khảo ý kiến bác sĩ để có một cuộc sống khỏe mạnh nhé!