Chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim tại bệnh viện và tại nhà như thế nào?

Để chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim một cách hiệu quả và đúng cách, trước hết hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu tổng quát về tìm trạng nhồi máu cơ tim, nguyên nhân và triệu chứng ra sao nhé!

Tổng quát về tình trạng nhồi máu cơ tim

Nhồi máu cơ tim là tình trạng thuộc loại hội chứng vành cấp hay còn được gọi là nhồi máu cơ tim cấp. Đây là một loại bệnh về tim mạch xảy ra khi xuất hiện tình trạng tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ động mạch, do có cục máu đông hoặc một nguyên nhân nào khác gây ra. Khi hệ thống động mạch vành đóng vai trò cung cấp máu nuôi máu bị giảm đi thì lúc đó hoạt động của cơ tim sẽ bị yếu dần đi. Điều này có thể gây ra hiện tượng suy giảm chức năng tâm trương và tâm thu, dễ khiến người bệnh bị loạn nhịp tim.

Theo nghiên cứu, có 3 loại hội chứng vành cấp đó là:

• NSTEMI - nhồi máu cơ tim không có ST chênh lên;
• STEMI - nhồi máu cơ tim có ST chênh lên;
• Đau thắt ngực không ổn định.

Nhồi máu cơ tim được chia thành 2 loại nguyên nhân đó là:

• Xơ vữa động mạch: Quá trình bệnh sinh bắt đầu từ sự tích tụ lipid và tế bào viêm trong thành động mạch, dẫn đến hình thành mảng xơ vữa. Khi mảng xơ vữa bị nứt vỡ, hệ thống đông máu được kích hoạt, hình thành huyết khối gây tắc nghẽn lòng mạch vành cấp tính. Hậu quả là dòng máu nuôi cơ tim bị gián đoạn, dẫn đến thiếu máu cục bộ và hoại tử cơ tim. Đây là cơ chế điển hình của nhồi máu cơ tim type 1, theo phân loại của ESC và ACC/AHA, và thường gặp trong các trường hợp hội chứng vành cấp có ST chênh lên (STEMI) hoặc không ST chênh lên (NSTEMI).
• Không phải do xơ vữa động mạch: Hiếm gặp hơn và thường thuộc nhóm nguyên nhân thứ phát. Những tình huống này bao gồm: Co thắt động mạch vành, thuyên tắc mạch vành, bóc tách động mạch vành tự phát (SCAD), và các trạng thái mất cân bằng cung - cầu oxy cơ tim như thiếu máu nặng, tụt huyết áp kéo dài, hoặc rối loạn nhịp nhanh. Cơ chế chính trong nhóm này là sự thiếu oxy tương đối của cơ tim do nhu cầu tăng cao hoặc cung cấp giảm sút, mà không có sự hiện diện của huyết khối do mảng xơ vữa. Những trường hợp này thường được xếp vào nhồi máu cơ tim type 2 và đòi hỏi chiến lược chẩn đoán, điều trị khác biệt.

Ngoài các nguyên nhân trực tiếp, nhiều yếu tố nguy cơ có thể góp phần làm tăng khả năng mắc nhồi máu cơ tim. Trong đó, các yếu tố nguy cơ đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các hướng dẫn lâm sàng quốc tế xác nhận bao gồm: Hút thuốc lá, béo phì, thừa cân, lười vận động, chế độ ăn không lành mạnh, lạm dụng rượu bia, cũng như các tình trạng bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu.

Ngoài ra, tuổi tác cao và tiền sử gia đình có bệnh lý tim mạch sớm cũng là các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi nhưng có giá trị tiên lượng.

Một số yếu tố khác như căng thẳng tâm lý kéo dài, lo âu hoặc trầm cảm hiện đang được nghiên cứu là các yếu tố nguy cơ tiềm năng, tuy nhiên bằng chứng dịch tễ học hiện tại chưa đủ mạnh để xác nhận mối liên quan nhân quả rõ ràng với nhồi máu cơ tim. Vai trò của các yếu tố này có thể gián tiếp thông qua tác động lên hành vi sức khỏe, phản ứng viêm hoặc rối loạn trục thần kinh - nội tiết - miễn dịch.

Về yếu tố nguồn gốc chủng tộc, một số nghiên cứu gợi ý rằng người gốc Nam Á có thể có nguy cơ cao hơn về bệnh mạch vành so với một số quần thể khác, song sự khác biệt này có thể chịu ảnh hưởng bởi yếu tố kinh tế - xã hội, lối sống và các bệnh lý đi kèm, hơn là yếu tố di truyền đơn thuần. Hiện chưa có đủ cơ sở để kết luận rõ ràng về nguy cơ theo chủng tộc một cách tổng quát, do đó cần thận trọng khi diễn giải hoặc đưa vào tài liệu chính thống nếu không có dẫn chứng cụ thể.

Triệu chứng của tình trạng nhồi máu cơ tim

Đau ngực là một triệu chứng điển hình của bệnh nhồi máu cơ tim. Cơn đau có thể lan ra cánh tay trái, vai, cổ, hàm với mức độ dữ dội và dai dẳng. Cơn đau ngực được miêu tả là đau dữ dội, như xương ức bị ép chặt, nó có thể kéo dài trong khoảng 12 giờ hoặc hơn thế nữa.

Ngoài ra còn xuất hiện một số triệu chứng khác như: Khó thở, khó tiêu, nhịp tim nhanh, thở nhanh, thở dốc, các biểu hiện sốt, các chi lạnh toát, vã mồ hôi, cảm giác lo lắng, hồi hộp…

Cần phải chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim thế nào?

Việc lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim cần phải được thực hiện sớm và đúng phương pháp cả khi ở bệnh viện cũng như ở nhà. Làm như vậy để làm giảm tỷ lệ tử vong, làm giảm thời gian hồi phục cho người bệnh và phòng tránh tái phát bệnh.

Kế hoạch chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim tại bệnh viện

Việc chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim ở bệnh viện đa phần là phần việc của nhân viên y tế, đó là điều dưỡng viên. Tuy vậy, người nhà và bệnh nhân cũng cần phối hợp với nhân viên y tế để chăm sóc bệnh nhân được hiệu quả hơn. Cụ thể:

Làm giảm triệu chứng đau ngực:

• Những ngày đầu nhập viện nên hạn chế hoạt động thể lực nhằm giúp giảm việc tiêu thụ oxy của cơ tim.
• Khi thực hiện y lệnh Morphin Sulfat (tiêm tuỷ sống) cần theo dõi tần số thở, vì có khả năng có biến chứng ức chế hô hấp.
• Thực hiện chỉ định dùng thuốc giãn mạch vành (nếu có).
• Thực hiện y lệnh thở oxy.
• Hỗ trợ cải thiện lưu lượng máu từ tim đến các cơ quan khác trong cơ thể.
• Phương pháp nghỉ ngơi có thể làm giảm tần số tim, đồng thời cũng cải thiện lưu lượng máu.
• Làm theo y lệnh thuốc giãn mạch nhằm làm giảm hậu gánh.
• Theo dõi, kiểm tra: Tần số tim, tình trạng rối loạn nhịp tim, tình trạng huyết áp, lượng nước tiểu, triệu chứng đau ngực, mệt mỏi.

Cải thiện chức năng trao đổi khí ở phổi:

• Hướng dẫn người bệnh nằm ở tư thế fowler (tư thế nửa ngồi).
• Thực hiện y lệnh thở khí oxy.
• Dạy người bệnh tập thở sâu, thường xuyên thay đổi tư thế nằm, ngồi nhằm thông khí phổi sau khi hết triệu chứng đau ngực.
• Theo dõi và kiểm tra: Kiểu thở, tần số thở và hiện tượng khó thở.
• Điều trị và kiểm soát các bệnh lý kèm theo có nguy cơ cao gây ra biến chứng tim mạch như tăng huyết áp, đái tháo đường, chứng rối loạn lipid máu hoặc rối loạn chức năng thận…

Tập vận động thể lực: Sau khi hết triệu chứng đau ngực với tần suất tăng dần:

• Ngày đầu chỉ cần cử động nhẹ nhàng các ngón tay, ngón chân.
• Ngày thứ 2 ngồi dậy 1 - 2 lần với thời gian khoảng 5 - 10 phút cho mỗi lần.
• Ngày thứ 3, thứ 4 ngồi dậy 3 - 4 lần với thời gian 10 - 20 phút cho mỗi lần, hoặc có thể đi lại mấy bước trong phòng bệnh.
• Ngày thứ 5, thứ 6 có thể đi lại nhẹ nhàng trong phòng bệnh.
• Ngày thứ 7, thứ 8 có thể đi bộ đến hành lang bệnh viện.
• Sau ngày thứ 9 có thể đi bộ xa hơn nhưng không được đi gắng sức.
• Khoảng 2 - 3 tháng sau có thể đi làm việc bình thường nhưng không nên làm những việc nặng nhọc và cảm xúc mạnh.
• Theo dõi và kiểm tra những hoạt động đáp ứng thể lực sau khi hết đau ngực như mạch đập, nhịp tim, huyết áp, tình trạng đau tức ngực, khó thở hoặc vã mồ hôi.

Làm giảm lo âu cho người bệnh:

• Giữ trạng thái phòng bệnh luôn được yên tĩnh.
• Tuyệt đối không để bệnh nhân kích động, sang chấn tâm lý hoặc gây căng thẳng.
• Thường xuyên trò chuyện, tâm sự, động viên bệnh nhân.
• Làm theo y lệnh thuốc an thần cho người bệnh nếu có.

Hướng dẫn giáo dục sức khoẻ:

• Cung cấp kiến thức và giải thích cho người bệnh về tình trạng bệnh, thuốc điều trị nhồi máu cơ tim…
• Hướng dẫn người bệnh về chế độ ăn uống, tập luyện hợp lý để hồi phục sức khỏe sau nhồi máu cơ tim.
• Trường hợp người bệnh có liên quan đến bệnh tim mạch thì cần được hỗ trợ hướng dẫn điều trị bệnh đi kèm và thường xuyên đi thăm khám.

Kế hoạch chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim ngay tại nhà

Sau giai đoạn điều trị tại bệnh viện, việc chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim tại nhà đóng vai trò quan trọng trong phục hồi chức năng tim, ngăn ngừa tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các nguyên tắc chăm sóc gồm:

Ổn định tâm lý và hỗ trợ tinh thần: Người bệnh cần được nghỉ ngơi trong môi trường yên tĩnh, tránh căng thẳng tâm lý. Người thân nên động viên, lắng nghe và hỗ trợ bệnh nhân duy trì tinh thần tích cực.

Tập luyện thể lực phù hợp: Tập thể dục nên được bắt đầu nhẹ nhàng và tăng dần về thời lượng và cường độ, dưới sự hướng dẫn hoặc theo chỉ định của bác sĩ. Mục tiêu lâu dài là duy trì hoạt động thể lực đều đặn, ít nhất 30 phút mỗi ngày với hình thức phù hợp (như đi bộ chậm, đạp xe nhẹ).

Chế độ dinh dưỡng lành mạnh:

• Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và cá.
• Hạn chế chất béo bão hòa, thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh, thịt đỏ, mỡ động vật.
• Giảm muối và đường trong khẩu phần ăn hàng ngày.

Tránh các yếu tố nguy cơ:

• Tuyệt đối không hút thuốc lá và hạn chế tối đa sử dụng rượu bia.
• Duy trì cân nặng hợp lý, tránh thừa cân hoặc béo phì.

Kiểm soát các bệnh lý đi kèm:

• Tuân thủ điều trị các bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu…
• Uống thuốc đều đặn theo đơn bác sĩ và theo dõi đáp ứng điều trị.

Hoạt động tình dục: Người bệnh có thể trở lại hoạt động tình dục khi cảm thấy đủ sức khỏe và không còn triệu chứng (như đau ngực, khó thở), nhưng cần có sự tư vấn của bác sĩ trước khi bắt đầu.

Theo dõi và tái khám định kỳ:

• Người bệnh cần được tái khám đúng hẹn, theo lịch của bác sĩ điều trị. Tần suất khám phụ thuộc vào tình trạng lâm sàng, không nên tự ấn định cứng nhắc (như 3 tháng một lần).
• Các nội dung cần theo dõi gồm: Huyết áp, mạch, lipid máu, đường huyết, chức năng tim.

Chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim là một vấn đề quan trọng và thiết yếu. Công việc này có thể làm giảm thời gian tái phát bệnh và thời gian hồi phục của bệnh nhân, đồng thời nó cũng làm giảm nguy cơ gặp những biến chứng hoặc nguy cơ tử vong. Để chăm sóc bệnh nhân nhồi máu cơ tim thì cần phải có sự phối hợp giữa người bệnh, người nhà và các nhân viên y tế trong qua trình điều trị và theo dõi.

Xem thêm:

• Thiếu máu cơ tim thầm lặng: Đối tượng nguy cơ và cách phòng ngừa
• Rối loạn nhịp tim trong nhồi máu cơ tim do đâu? Cách phòng tránh