Dịch thấm và dịch tiết khác nhau như thế nào? Cách chẩn đoán phân biệt

Dịch thấm và dịch tiết là hai loại chất lỏng quan trọng trong cơ thể. Dịch tiết được tạo ra bởi các tế bào hoặc tuyến tiết, phục vụ chức năng bôi trơn và bảo vệ các cơ quan. Trong khi đó, dịch thấm là chất lỏng thấm vào cơ thể từ bên ngoài thông qua các mao mạch và các mô mỏng.

Dịch thấm là gì?

Dịch thấm (Pleural transudates) là một loại dịch trong màng phổi được tạo ra bởi các mao mạch trong màng phổi. Thường thì, dịch này chứa các thành phần tương tự như chất lượng của chất lỏng trong các mao mạch, bao gồm nước, ion và một lượng nhỏ protein.

Điểm đặc biệt của dịch thấm nằm ở việc nó thường không gây ra tình trạng viêm nhiễm, mà thay vào đó, xuất hiện như một hậu quả của các tình trạng bệnh lý liên quan đến sự rối loạn của cơ chế điều hòa áp suất trong cơ thể. Các bệnh lý này có thể bao gồm suy tim, xơ vữa động mạch, suy thận hoặc từ dịch màng bụng. 

Dịch thấm thường đi kèm với các triệu chứng như khó thở, đau ngực và ho, tạo nên một tình trạng không thoải mái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Điều quan trọng là nhận biết và chẩn đoán kịp thời các triệu chứng này để áp dụng phương pháp điều trị phù hợp, từ đó giảm bớt khó khăn và tăng cơ hội phục hồi sức khỏe.

Dịch tiết là gì?

Dịch tiết (Pleural exudate) là một loại dịch trong bệnh lý phổi, được sản xuất bởi các tế bào hoặc mao mạch trong màng phổi, và thường đi kèm với tình trạng viêm nhiễm. Khi có viêm nhiễm trong màng phổi, các tế bào hoặc các mao mạch trong màng phổi sẽ phát triển dịch tiết nhằm bảo vệ và giảm viêm.

Dịch tiết thường là một biểu hiện của nhiều bệnh lý phổi, bao gồm viêm phổi, lao, ung thư phổi, viêm màng phổi, hoặc các bệnh tăng sinh khác. Triệu chứng thường gặp của dịch tiết bao gồm khó thở, đau ngực và ho. Điều quan trọng là chẩn đoán và điều trị các bệnh lý phổi kịp thời để ngăn chặn sự phát triển của dịch tiết và tình trạng viêm nhiễm.

Dịch thấm và dịch tiết khác nhau như thế nào?

Dịch thấm và dịch tiết đều là dịch màng phổi. Tuy nhiên, chúng là hai dạng khác nhau và có một số đặc điểm để phân biệt như sau:

Nguyên nhân phát sinh

Dịch thấm thường phát sinh bởi các bệnh lý liên quan đến sự rối loạn của cơ chế điều hòa áp suất trong cơ thể như suy tim, xơ vữa động mạch, suy thận hoặc dịch bụng.

Trong khi đó, dịch tiết thường là kết quả của viêm nhiễm trong màng phổi, khi các tế bào hoặc mao mạch trong màng phổi sản xuất dịch để bảo vệ và giảm viêm.

Thành phần

Dịch thấm thường chứa ít protein hơn và có thành phần tương đương với chất lượng của chất lỏng bị tràn vào từ mao mạch, bao gồm nước và ion.

Dịch tiết có thành phần cao hơn, bao gồm nhiều protein, tế bào và mủ, thường là kết quả của phản ứng viêm nhiễm.

Tính viêm

Dịch thấm thường không gây ra tình trạng viêm.

Trong khi đó, dịch tiết thường đi kèm với viêm nhiễm và có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn.

Triệu chứng

Cả dịch thấm và dịch tiết đều có những biểu hiện chung như khó thở, đau ngực và ho.

Tuy nhiên, triệu chứng của dịch tiết thường nặng hơn và phổ biến hơn so với dịch thấm.

Chẩn đoán phân biệt dịch thấm và dịch tiết

Để phân biệt giữa dịch thấm và dịch tiết trong màng phổi, các phương pháp chẩn đoán khác nhau được sử dụng, bao gồm:

Phản ứng Rivalta

Dùng pipet hút dịch chất acid acetic đặc và nhỏ vài giọt vào dung dịch vừa pha và quan sát.

Nếu thấy hiện tượng tủa khói trắng khi giọt dịch rơi xuống đáy cốc, thì phản ứng Rivalta (+) và dịch đó là dịch tiết, có kết quả định lượng protein dịch chọc dò thường trên 30g/L.

Nếu không có hiện tượng trên, thì phản ứng Rivalta (-) và dịch đó thường là dịch thấm, với lượng protein thường dưới 30g/L.

Tiêu chuẩn Light

Sử dụng các chỉ số như protein dịch màng phổi/protein huyết tương, LDH dịch màng phổi/LDH huyết tương, và LDH dịch màng phổi.

Nếu thỏa 1/3 tiêu chuẩn, dịch được xem là dịch tiết; nếu không thỏa bất kỳ tiêu chuẩn nào, dịch được coi là dịch thấm.

Lưu ý rằng tiêu chuẩn Light có độ nhạy cao nhưng độ đặc hiệu không cao, vì vậy có thể xảy ra trường hợp chẩn đoán sai lệch.

Siêu âm

Sử dụng siêu âm để phân biệt giữa hai loại dịch này dựa trên các đặc điểm như độ dày, tính đồng nhất của dịch và vị trí của dịch.

Dịch tiết thường có độ dày cao hơn, tính đồng nhất và phân bố không đều. Trong khi đó, dịch thấm thường có độ dày thấp hơn, tính đồng nhất và phân bố đồng đều.

Tuy nhiên, siêu âm cung cấp thông tin không đủ chính xác để đưa ra chẩn đoán cuối cùng phân biệt giữa dịch thấm và dịch tiết. Do vậy, cần sử dụng kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán để đưa ra chẩn đoán chính xác và điều trị phù hợp.

Hiểu biết về các loại dịch trong màng phổi như dịch thấm và dịch tiết là điều quan trọng để chẩn đoán và điều trị các bệnh lý một cách hiệu quả. Sự phân biệt giữa hai loại dịch này không chỉ dựa vào nguyên nhân, thành phần, tính viêm mà còn thông qua các phương pháp chẩn đoán như phản ứng Rivalta, tiêu chuẩn Light và siêu âm. Việc đánh giá chính xác giữa dịch thấm và dịch tiết giúp đưa ra quyết định điều trị phù hợp và cải thiện tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.