"Giải mã" hình ảnh viêm phổi ở trẻ em theo từng nguyên nhân

Viêm phổi ở trẻ em là nỗi lo của hàng triệu phụ huynh. Khác với người lớn, triệu chứng viêm phổi ở trẻ thường mơ hồ, dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Thông qua hình ảnh viêm phổi ở trẻ em từ các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như X-quang, siêu âm hay CT scan, bác sĩ có thể phát hiện, đánh giá tổn thương phổi từ giai đoạn sớm. Hình ảnh trẻ bị viêm phổi là căn cứ để bác sĩ xác định nguyên nhân và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

Có thể chẩn đoán viêm phổi ở trẻ chỉ dựa vào hình ảnh không?

Việc chẩn đoán viêm phổi ở trẻ em không thể chỉ dựa vào hình ảnh học, mà cần kết hợp với triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm hỗ trợ khác. Ví dụ, trên X-quang phổi, viêm phổi có thể biểu hiện qua thâm nhiễm, mờ phế nang hay vùng đông đặc.

Tuy nhiên, những biểu hiện này cũng có thể xuất hiện trong lao phổi, dị vật đường thở, xẹp phổi hoặc hen phế quản biến chứng. Thậm chí, trong một số trường hợp viêm phổi giai đoạn sớm, X-quang phổi còn chưa ghi nhận được bất thường rõ ràng.

Trong thực tế, việc chẩn đoán viêm phổi ở trẻ em chủ yếu dựa vào các biểu hiện lâm sàng. Điển hình như ho, sốt, thở nhanh, khò khè, dấu hiệu co kéo cơ hô hấp phụ hoặc giảm SpO₂. Một số xét nghiệm cận lâm sàng có thể hỗ trợ cho việc chẩn đoán và phân loại nguyên nhân gây viêm phổi ở trẻ. Chẳng hạn như xét nghiệm CRP, công thức bạch cầu giúp gợi ý viêm phổi do vi khuẩn.

Kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh viêm phổi ở trẻ em

Tùy vào hoàn cảnh lâm sàng, độ tuổi và khả năng tiếp cận trang thiết bị, bác sĩ sẽ lựa chọn kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh viêm phổi ở trẻ em phù hợp:

X-quang phổi để đánh giá hình ảnh viêm phổi ở trẻ em

X-quang phổi là phương pháp được sử dụng phổ biến nhất để đánh giá viêm phổi ở trẻ em. Chụp X-quang được chỉ định khi trẻ có triệu chứng viêm phổi như ho, sốt kéo dài, thở nhanh, hoặc đáp ứng điều trị kém. Trên phim X-quang, viêm phổi có thể biểu hiện dưới dạng thâm nhiễm phế nang, mờ lan tỏa, đông đặc từng vùng hoặc toàn bộ thùy phổi.

CT phổi (Cắt lớp vi tính)

CT phổi được chỉ định trong những trường hợp không rõ chẩn đoán sau khi đã chụp X-quang hoặc nghi ngờ có biến chứng nặng như áp xe phổi, tổn thương lan rộng, u phổi,... Ưu điểm của CT là cho hình ảnh viêm phổi ở trẻ em chi tiết hơn về cấu trúc phổi. CT giúp đánh giá chính xác mức độ tổn thương nhu mô, phát hiện các ổ dịch nhỏ, khí bất thường hoặc hạch trung thất.

Siêu âm phổi

Siêu âm phổi có tính an toàn cao (không tia X), dễ thực hiện và đặc biệt phù hợp với trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ. Hình ảnh viêm phổi ở trẻ em trên siêu âm thường cho thấy vùng đông đặc phổi giống mô gan (echo gan hóa), kèm theo hình ảnh phế quản khí động sáng bên trong. Ngoài ra, có thể xuất hiện nhiều dải B-line (tia sáng dọc), dày màng phổi, mất hiện tượng trượt màng phổi và tràn dịch màng phổi nếu có biến chứng.

Hình ảnh viêm phổi theo nguyên nhân

Mỗi tác nhân gây bệnh thường tạo ra các biểu hiện hình ảnh viêm phổi ở trẻ em khác nhau. Những hình ảnh này góp phần hỗ trợ phân biệt và lựa chọn hướng điều trị phù hợp.

Hình ảnh viêm phổi do vi khuẩn

Viêm phổi do vi khuẩn thường có biểu hiện khá điển hình trên X-quang với hình ảnh đông đặc phế nang ở một hoặc nhiều thùy phổi, ranh giới rõ, đôi khi có đường bờ phân thùy rõ rệt. Các tổn thương thường tập trung ở một vùng, kèm theo hình ảnh phế quản hơi. Nếu bệnh nặng, có thể thấy áp xe phổi (ổ mờ có khí bên trong) hoặc tràn dịch màng phổi. Viêm phổi do phế cầu khuẩn là nguyên nhân phổ biến nhất, với hình ảnh đông đặc thùy điển hình.

Hình ảnh viêm phổi do virus

Viêm phổi do virus ở trẻ em thường biểu hiện trên X-quang với các vùng đông đặc dạng mảng hai bên, đặc biệt ở vùng đáy phổi. Ngoài ra, có thể thấy hình ảnh tăng đậm mô kẽ hoặc các dải mờ dọc theo rốn phổi. Ngoài ra, xẹp phổi nhẹ, giãn phế quản tạm thời hoặc hình ảnh khí phế thũng cũng có thể xuất hiện. Các tổn thương này thường không rõ ràng, dễ bị bỏ sót nếu không kết hợp với lâm sàng.

Hình ảnh viêm phổi do nấm

Viêm phổi do nấm, tuy hiếm gặp ở trẻ khỏe mạnh nhưng có thể gặp ở trẻ suy giảm miễn dịch. Hình ảnh viêm phổi ở trẻ em do nấm thường phức tạp, bao gồm nốt mờ dạng micronodular, tổn thương lan tỏa, hoặc các dấu hiệu như “halo sign” (vòng mờ bao quanh nốt), hoặc các ổ hoại tử hình hang. Trên CT có thể thấy nốt đông đặc rải rác, hoại tử mô phổi hoặc hình ảnh xâm lấn vào mạch máu.

Hình ảnh viêm phổi hít

Viêm phổi hít (aspiration pneumonia) xảy ra khi trẻ hít phải dịch tiêu hóa, sữa hoặc thức ăn vào phổi. Trên hình ảnh, tổn thương thường khu trú ở thùy dưới phổi phải do vị trí giải phẫu của khí quản. Có thể thấy hình ảnh đông đặc không đồng đều, thâm nhiễm rải rác, đôi khi kèm tràn dịch màng phổi nhẹ. Ở trẻ sơ sinh và trẻ có rối loạn nuốt, đây là nguyên nhân thường gặp và cần được lưu ý đặc biệt.

Phân biệt hình ảnh viêm phổi ở trẻ em với bệnh hô hấp khác

Dưới đây là một số điểm khác biệt cơ bản giữa hình ảnh viêm phổi ở trẻ em và các bệnh hô hấp khác:

Phân biệt hình ảnh viêm phổi ở trẻ em với viêm tiểu phế quản

Viêm phổi thường gây ra hình ảnh mờ phế nang, đông đặc từng vùng hoặc lan tỏa, đôi khi có phế quản hơi hoặc tràn dịch màng phổi. Trong khi đó, viêm tiểu phế quản thường biểu hiện trên X-quang với hình ảnh tăng sáng phổi, dày thành phế quản và có thể có xẹp phổi nhẹ do tắc nghẽn đường thở nhỏ. Đặc biệt, viêm tiểu phế quản không gây đám mờ đậm đặc trưng như viêm phổi do vi khuẩn.

Hình ảnh viêm phổi và lao phổi

Viêm phổi cấp tính thường có hình ảnh mờ đậm ở một vùng rõ ràng, có thể xuất hiện và cải thiện nhanh sau điều trị. Trong khi đó, lao phổi ở trẻ thường có hình ảnh hạch rốn phổi to, thâm nhiễm ở vùng phổi trên, xơ hoá, vôi hoá, hoặc hang lao ở giai đoạn muộn.

Hình ảnh viêm phổi với dị vật đường thở

Dị vật đường thở có thể gây xẹp phổi, giữ khí khu trú, hoặc hình ảnh tăng sáng phổi không đồng đều. Trường hợp dị vật gây viêm phổi thứ phát sẽ có biểu hiện phối hợp giữa giữ khí bất đối xứng và tổn thương mờ.

Hình ảnh viêm phổi với hen phế quản

Hen phế quản ở trẻ em thường biểu hiện trên X-quang với hình ảnh phổi tăng sáng và có thể có xẹp phổi do tắc nghẽn. Khi hen kèm theo nhiễm khuẩn, đôi khi có thâm nhiễm mờ nhẹ, nhưng không đặc trưng và không rõ ranh giới như viêm phổi.

Hình ảnh viêm phổi ở trẻ em là một trong những căn cứ quan trọng để chẩn đoán bệnh. Vì vậy, khi có chỉ định thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh từ bác sĩ, cha mẹ nên tuân thủ để trẻ được chẩn đoán bệnh sớm và điều trị kịp thời.

Xem thêm:

Tất tần tật về bệnh lý Viêm phế quản phổi không đặc hiệu

Cảnh giác với biến chứng viêm phổi ở trẻ em và trẻ sơ sinh