Giải đáp thắc mắc: Bệnh tiểu đường có di truyền không?

Tiểu đường hay còn gọi là đái tháo đường là một bệnh chuyển hóa gây ra lượng đường trong máu cao. Bệnh tiểu đường ngày nay đang có xu hướng trẻ hóa độ tuổi mắc bệnh. Trước tình trạng này, nhiều người muốn biết bệnh tiểu đường có di truyền không và nếu có thì bệnh tiểu đường di truyền như thế nào?

Bệnh tiểu đường là gì?

Bệnh tiểu đường là một bệnh chuyển hóa xảy ra khi lượng đường trong máu trở nên quá cao. Đường trong máu là nguồn năng lượng chính và đến từ thực phẩm chúng ta ăn. Hormone insulin được sản xuất bởi tuyến tụy, chịu trách nhiệm vận chuyển đường từ máu đến các tế bào nơi nó được lưu trữ hoặc sử dụng làm năng lượng.

Khi bạn mắc bệnh tiểu đường, cơ thể bạn không sản xuất đủ insulin hoặc sử dụng nó một cách hiệu quả, vì vậy glucose sẽ ở trong máu và không đến được các tế bào của bạn. Theo thời gian, quá nhiều glucose có thể tích tụ trong máu và gây ra các vấn đề sức khỏe như bệnh tim, bệnh thận, nhiễm trùng không thể chữa khỏi và có thể làm hỏng dây thần kinh, mắt, thận và các cơ quan khác của cơ thể.

Bệnh tiểu đường có di truyền không?

Tiểu đường là bệnh rối loạn chuyển hóa glucose do thiếu hụt nội tiết tố insulin ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 hoặc suy giảm chức năng nội tiết tố insulin ở bệnh tiểu đường tuýp 2. Nguyên nhân gây ra các loại bệnh tiểu đường này là khác nhau. Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng bệnh tiểu đường có tính di truyền nhưng đó không phải là yếu tố duy nhất quyết định một đứa trẻ có mắc bệnh hay không.

Cụ thể, có hai loại yếu tố nguy cơ chính cho sự phát triển của bệnh tiểu đường:

• Có gen di truyền gây bệnh.
• Nhân tố môi trường.

Trên thực tế, các cặp song sinh giống hệt nhau có bộ gen giống nhau, nhưng chỉ một người mắc bệnh tiểu đường type 1 còn người kia thì không. Tỷ lệ di truyền bệnh tiểu đường được thống kê như sau:

Tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường di truyền type 1

Bệnh tiểu đường type 1 thường được chẩn đoán trước 30 tuổi và xảy ra chủ yếu ở trẻ em và thanh thiếu niên. Tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường type 1 như sau:

• Nếu cha của một đứa trẻ mắc bệnh tiểu đường type 1, thì có 1/17 khả năng di truyền bệnh từ người cha.
• Nếu mẹ của đứa trẻ mắc bệnh tiểu đường type 1 và người mẹ sinh con trước 25 tuổi, thì có 1/25 khả năng đứa trẻ bị di truyền bệnh từ mẹ. Nếu người mẹ sinh con sau 25 tuổi, nguy cơ là 1 phần trăm.
• Nếu một đứa trẻ có cả cha và mẹ mắc bệnh tiểu đường type 1, nguy cơ mắc bệnh là từ 1/10 đến 1/4.

Những người mắc bệnh tiểu đường type 1 có nguy cơ cao mắc hội chứng tự miễn dịch type 2, bệnh rối loạn miễn dịch, suy tuyến thượng thận, bệnh tuyến giáp...

Tỷ lệ bệnh tiểu đường di truyền type 2

Bệnh tiểu đường type 2 là căn bệnh di truyền trong gia đình, một phần do di truyền và một phần do cha mẹ nuôi dạy con cái có thói quen ăn uống và tập luyện không hợp lý. Theo nghiên cứu, nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường type 2 ở trẻ em là:

• 1/7 nếu cha hoặc mẹ được chẩn đoán mắc bệnh trước 50 tuổi.
• 1/2 nếu cả bố và mẹ đều mắc bệnh.
• 1/13 nếu cha hoặc mẹ được chẩn đoán mắc bệnh sau 50 tuổi.

Ngoài ra, yếu tố dinh dưỡng và hoạt động thể chất cũng có tác động lớn đến việc trẻ có mắc bệnh tiểu đường type 2 hay không. Một số đột biến gen có liên quan đến căn bệnh này, nhưng không có gen độc lập nào gây ra căn bệnh này. Điều quan trọng là phải hiểu rằng các yếu tố di truyền tương tác với các yếu tố môi trường như nguồn thực phẩm, virus, chất độc để kích hoạt và khiến bạn bị bệnh.

Các gen liên quan với bệnh tiểu đường type 2

Có thể thấy, nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 do yếu tố di truyền cao hơn so với tiểu đường type 1. Tất nhiên, không thể bỏ qua ảnh hưởng của môi trường đến gen. Các nhà khoa học vẫn đang cố gắng tìm ra chính xác đột biến gen nào dẫn đến nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2 để có thể ngăn ngừa và sàng lọc bệnh sớm ở trẻ.

Nói chung, đột biến gen gây bệnh tiểu đường là đột biến gen liên quan đến điều hòa glucose, bao gồm:

• Các gen kiểm soát nồng độ insulin, sản xuất insulin, điều hòa sản xuất glucose và các gen kiểm soát mức độ nhạy cảm của cơ thể với lượng đường trong máu.
• Các gen liên quan khác như thụ thể glucagon và hormone glucagon điều hòa glucose, gen vận chuyển glucose 2, thụ thể ure sulfonylurea để điều hòa insulin, gen TCF7L2 ảnh hưởng đến bài tiết insulin và sản xuất glucose, gen calpain 10…

Do đó, những người có đột biến gen liên quan đến sản xuất và điều hòa insulin, glucose và các quá trình liên quan này có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hơn. Nhưng điều ngược lại là không đúng, có nghĩa là không phải ai mang gen đột biến cũng sẽ mắc bệnh tiểu đường, chỉ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với dân số nói chung.

Ngoài ra, bệnh tiểu đường còn mang tính gia đình, bởi một nguyên nhân khác là lối sống của trẻ thường bị ảnh hưởng bởi gia đình, đặc biệt là cha mẹ. Ví dụ, khi bố mẹ ít vận động, con cái lười vận động. Cha mẹ ăn uống không điều độ, không đủ chất dinh dưỡng, con cái cũng sẽ có chế độ ăn uống giống vậy.

Hy vọng với những thông tin trên đã giúp bạn giải đáp thắc mắc bệnh tiểu đường có di truyền không. Bệnh tiểu đường tuýp 2 có tính di truyền và tỷ lệ di truyền cao hơn so với bệnh tiểu đường tuýp 1. Tuy nhiên, bằng cách thực hiện lối sống lành mạnh và hợp lý, tỷ lệ di truyền giữa các thế hệ có thể được hạn chế và có thể ngăn chặn sự tiến triển của bệnh.