Học thuyết Tạng phủ là gì? Một số bệnh lý liên quan đến học thuyết Tạng Phủ

Trong lĩnh vực khoa học sức khỏe, học thuyết Tạng Phủ là một trong những khái niệm quan trọng không thể bỏ qua. Với việc tìm hiểu về cơ sở lý thuyết của nó, chúng ta có thể hiểu sâu hơn về cách mà các Tạng Phủ của cơ thể tương tác với nhau và ảnh hưởng đến sức khỏe. Hãy cùng Nhà thuốc Long Châu khám phá về học thuyết Tạng Phủ và những ứng dụng thú vị của nó trong nghiên cứu y học hiện đại.

Học thuyết Tạng Phủ là gì?

Học thuyết Tạng Phủ là một phần không thể thiếu trong nghiên cứu về sinh lý và các biến đổi bệnh lý của cơ thể. Khái niệm "Tạng" chỉ sự lưu giữ ẩn trong nội tạng, trong khi "Phủ (tượng)" tập trung vào các hiện tượng sinh lý và bệnh lý mà chúng biểu hiện ra bên ngoài.

Dựa vào chức năng sinh lý, chúng ta có thể chia tạng thành ba phần: Tạng (nội tạng), Phủ (cơ quan bên ngoài) và Phủ kỳ hằng (nhóm cơ quan cần phải được duy trì ổn định).

Ngũ tạng bao gồm Tâm, Can, Tỳ, Phế, và Thận, trong khi Lục phủ gồm Đởm, Vị, Tiểu trường, Đại trường, Tam tiêu và Bàng quang.

Phủ kỳ hằng bao gồm Não, Tuỷ, Cốt, Mạch, Đởm và Tử cung.

Tạng có nhiệm vụ chính là duy trì và lưu giữ tinh khí bên trong cơ thể, không phát ra bên ngoài, trong khi Phủ chịu trách nhiệm thu và chuyển hoá chất lỏng, đảm bảo sự cân bằng của cơ thể bằng cách phát ra những hiện tượng và chức năng ra bên ngoài.

Một số bệnh liên quan đến Tạng trong học thuyết Tạng Phủ

Một số hội chứng bệnh liên quan đến Tạng học thuyết Tạng Phủ của các tạng có thể kể đến như:

Tâm

Tâm có vai trò quan trọng trong việc điều tiết khí và huyết trong cơ thể. Hai hội chứng phổ biến là:

• Tâm khí hư: Thường gặp ở người già và do các vấn đề như thiểu năng động mạch vành, mất mồ hôi, và tăng sản xuất tân dịch, ảnh hưởng đến khí huyết. Triệu chứng có thể bao gồm trống ngực, thở ngắn, tự hãn, và hoạt động bệnh tăng lên, kèm theo mệt mỏi, sắc mặt xanh, và mạch hư.
• Tâm huyết hư: Xảy ra khi huyết giảm hoặc mất đi sau mất máu, như sau đẻ, rong huyết, hoặc chấn thương. Triệu chứng thường bao gồm trống ngực hồi hộp, cảm giác vật vã, mất ngủ, chóng mặt, sắc mặt xám, và mạch yếu.

Phế

Phế chủ trách nhiệm cho quá trình trao đổi không khí và là một trong những tạng quan trọng trong cơ thể. Hai hội chứng thường gặp là:

• Phế khí hư: Thường do ho kéo dài hoặc tỳ khí hư không vận hoá được thuỷ cốc. Triệu chứng bao gồm ho không có sức, thở ngắn, mệt mỏi, và sắc mặt trắng bệch.
• Phế âm hư: Thường do mắc bệnh lâu ngày gây tổn thương phế âm. Có thể gây ho ngày càng nặng, hoặc không có đờm, chóng mặt, và mạch yếu.

Tỳ

Tỳ chủ trì cho quá trình vận chuyển và tiêu hóa thức ăn. Hai hội chứng phổ biến là:

• Tỳ khí hư: Thường do tạng yếu, làm việc quá sức, hoặc ăn uống kém. Triệu chứng có thể bao gồm ăn uống kém, mệt mỏi, hơi thở ngắn, và sắc mặt vàng.
• Tỳ dương hư: Gây ra cảm giác bụng lạnh đau, châm nóng đỡ đau, đại tiện lỏng, và cảm giác lạnh ở chân tay.

Can

Can là tạng quan trọng trong việc điều hòa khí và huyết trong cơ thể. Các hội chứng phổ biến là:

• Can khí uất kết: Xảy ra khi tâm trạng bị kích động, gây ra sự không thông xướng của khí huyết. Triệu chứng bao gồm đau vùng ngực và sườn, và có thể gây ra các vấn đề về kinh nguyệt ở phụ nữ.
• Can hoả vượng lên trên: Thường do can khí hoá hoả, gây ra các triệu chứng như chóng mặt, nhức đầu, và các vấn đề về huyết áp.
• Can phong nội động: Có thể gây ra sốt cao, co giật, và các triệu chứng khác như đau đầu và chóng mặt.

Thận

Thận có vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng nước và chất.

• Thận dương hư: Triệu chứng bao gồm sợ lạnh, tay chân lạnh, đau mỏi ở thắt lưng, và cảm giác liệt dương.
• Thận âm hư: Gây ra các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, và cảm giác mệt mỏi.

Một số bệnh liên quan đến Phủ trong học thuyết Tạng Phủ

Hãy cùng tìm hiểu về một số hội chứng bệnh thường gặp liên quan đến Phủ trong học thuyết Tạng Phủ của cơ thể:

Đởm nhiệt

"Đởm nhiệt" được nhận biết thông qua các biểu hiện như vàng da, đau mạn sườn, và thường xuyên thay đổi giữa cảm giác sốt và rét. Các triệu chứng khác có thể bao gồm miệng đắng, nôn mửa ra nước đắng. Phương pháp điều trị thường gặp là "thanh lợi can đởm".

Vị hàn

"Vị hàn" thường xuất hiện với các triệu chứng như đau vùng thượng vị, đau âm ỉ, thường trở nên nghiêm trọng hơn khi tiếp xúc với lạnh. Rêu lưỡi trắng trơn và mạch trầm trì hoặc trầm huyền là những dấu hiệu thường gặp. Phương pháp điều trị được áp dụng là "ôn vị tán hàn".

Vị nhiệt

"Vị nhiệt" thường đi kèm với cảm giác đau như bị bỏng ở vùng vị quản, và miệng thèm uống nước lạnh. Các triệu chứng khác có thể bao gồm ợ chua, răng lợi sưng đau, và chất lưỡi đỏ rêu vàng. Phương pháp điều trị thường được áp dụng là "thanh tả vị hoả".

Đại trường thấp nhiệt

"Đại trường thấp nhiệt" thường đi kèm với đau bụng đi lỵ và đại tiện ra máu. Các triệu chứng khác có thể bao gồm mót rặn và nước tiểu đỏ ngắn. Phương pháp điều trị thông thường là "nhuận trường thông tiện".

Bàng quang thấp nhiệt

"Bàng quang thấp nhiệt" thường gây ra khó tiểu và tiểu tiện màu vàng. Triệu chứng thường gặp bao gồm đau khi tiểu tiện và tiểu ra máu. Phương pháp điều trị thường là "thanh nhiệt trừ thấp".

Học thuyết Tạng Phủ là nền tảng của việc nghiên cứu về các chức năng sinh lý và sự phát triển của các bệnh lý trong cơ thể. Rối loạn trong chức năng của tạng và phủ có thể gây ra một loạt các hội chứng bệnh lý. Sự nhận biết dựa trên các biểu hiện lâm sàng và hiểu biết về học thuyết Tạng Phủ sẽ hỗ trợ các bác sĩ trong quá trình chẩn đoán và điều trị.

Xem thêm: 

• Những kiến thức thú vị về y học cổ truyền mà bạn nên biết
• Tinh khí huyết tân dịch là gì?