Hội chứng cai rượu: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách kiểm soát

Hội chứng cai rượu xảy ra khi người nghiện rượu ngừng uống đột ngột, dẫn đến cơ thể phản ứng mạnh với sự thiếu hụt cồn. Triệu chứng của hội chứng này khá đa dạng, từ run tay, lo lắng đến co giật, rối loạn tâm thần. Nhận biết sớm và kiểm soát đúng cách sẽ giúp người cai rượu bảo vệ sức khỏe và tính mạng.

Hội chứng cai rượu là gì? Xảy ra do nguyên nhân nào?

Hội chứng cai rượu hay hội chứng cai nghiện rượu là tập hợp các triệu chứng xuất hiện khi một người nghiện rượu ngừng uống rượu đột ngột hoặc giảm liều lượng một cách nhanh chóng. Dưới đây là các nguyên nhân dẫn đến hội chứng này:

Sử dụng rượu lâu dài, nghiện rượu

Khi cơ thể quen với nồng độ cồn ổn định trong máu, các hệ thống thần kinh và sinh hóa điều chỉnh theo sự hiện diện thường xuyên của rượu. Nếu người nghiện rượu ngừng uống đột ngột, hệ thần kinh trung ương bị “sốc” do mất đi chất ức chế, dẫn đến các phản ứng quá mức như run, lo âu, tăng nhịp tim và mồ hôi nhiều.

Thay đổi sinh hóa não

Rượu làm tăng nồng độ chất ức chế thần kinh GABA và giảm nồng độ chất kích thích thần kinh glutamate. Khi ngừng uống rượu, sự mất cân bằng này khiến não bộ trở nên quá kích thích, dẫn đến các triệu chứng điển hình như run, co giật, hồi hộp và lo lắng, thậm chí có thể gây ảo giác hoặc rối loạn tri giác ở những trường hợp nặng.

Yếu tố cá nhân và di truyền

Một số người có cơ địa nhạy cảm với cồn hoặc có tiền sử gia đình nghiện rượu, nên phản ứng khi ngừng rượu có thể dữ dội hơn. Ngoài ra, những người mắc bệnh lý nền như tim mạch, gan, thận hay các rối loạn chuyển hóa cũng có nguy cơ cao hơn khi cai rượu. Khi mắc các vấn đề sức khỏe này, cơ thể khó thích ứng với thay đổi đột ngột của nồng độ cồn trong máu.

Yếu tố nguy cơ làm hội chứng cai rượu nặng hơn

Ngoài các nguyên nhân phổ biến nêu trên, một số yếu tố cũng làm gia tăng mức độ nghiêm trọng và nguy cơ biến chứng của hội chứng cai rượu như:

• Tuổi cao, sức khỏe yếu, bệnh lý nền (gan, thận, tim mạch);
• Nghiện rượu nặng, uống nhiều năm, uống liều cao mỗi ngày;
• Cai rượu đột ngột mà không có giám sát y tế;
• Thiếu hỗ trợ tâm lý, môi trường căng thẳng.

Hội chứng cai rượu có nguy hiểm không?

Hội chứng cai rượu có thể rất nguy hiểm, đặc biệt khi người nghiện rượu ngừng uống đột ngột mà không có giám sát y tế. Mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào thời gian nghiện rượu, liều lượng uống, sức khỏe tổng thể và cách kiểm soát quá trình cai. Người mắc hội chứng này có thể phải đối mặt với các nguy cơ như:

Co giật, run toàn thân

Khi ngừng rượu đột ngột, hệ thần kinh trung ương bị kích thích quá mức dẫn đến hoạt động điện não bất thường, gây run tay, co giật, thậm chí co giật toàn thân. Cơn co giật có thể gây ngã, chấn thương đầu hoặc ngừng thở nếu không được cấp cứu kịp thời.

Rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp, sốt cao

Khi cai rượu, nồng độ catecholamine (adrenaline và noradrenaline) tăng mạnh, gây đánh trống ngực, tăng huyết áp và đổ mồ hôi. Nếu không kiểm soát, người bệnh có thể bị rối loạn nhịp tim nguy hiểm hoặc đột quỵ. Sốt cao có thể xuất hiện trong trường hợp nặng nhưng thường do phối hợp rối loạn tự động, mất nước hoặc nhiễm trùng.

Ảo giác, lú lẫn, lo âu nặng

Sự mất cân bằng giữa chất dẫn truyền thần kinh dopamine, glutamate và GABA trong não khi cai rượu có thể gây rối loạn cảm giác và tri giác. Người bệnh có thể nhìn thấy hoặc nghe thấy những thứ không có thật (ảo giác), cảm thấy hoang tưởng, kích động, lo âu dữ dội. Giai đoạn nặng gọi là sảng rượu, có thể đe dọa tính mạng nếu không điều trị.

Biến chứng thần kinh

Người nghiện rượu lâu năm thường bị thiếu vitamin B1 (thiamine) do rượu làm giảm hấp thu và chuyển hóa dưỡng chất. Thiếu hụt nghiêm trọng vitamin B1 có thể dẫn đến hội chứng mất trí nhớ Wernicke-Korsakoff, biểu hiện bằng: Rối loạn trí nhớ nghiêm trọng, mất khả năng định hướng thời gian, không gian, rối loạn vận động mắt và dáng đi.

Dấu hiệu nhận biết hội chứng cai rượu

Triệu chứng của hội chứng cai rượu có thể xuất hiện từ nhẹ đến nặng, tùy vào mức độ nghiện rượu, thời gian sử dụng và sức khỏe tổng thể của người bệnh. Ở giai đoạn đầu, người cai rượu thường xuất hiện run tay, đánh trống ngực, toát mồ hôi và mất ngủ. Cảm giác lo âu, bồn chồn và dễ cáu gắt cũng thường xảy ra, khiến người bệnh khó chịu, khó tập trung vào các hoạt động hàng ngày.

Khi mức độ cai rượu tiến triển, các triệu chứng trở nên rõ rệt hơn. Người bệnh có thể buồn nôn, nôn ói, đau đầu dữ dội và mất tập trung. Rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi toàn thân cũng thường xuất hiện, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và sức khỏe tổng thể.

Ở giai đoạn nặng, hội chứng cai rượu có thể gây ảo giác thị giác, thính giác hoặc cảm giác cơ thể, khiến người bệnh hoang mang, lo sợ. Người bệnh cũng xuất hiện co giật, rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp và sốt cao, có thể đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp y tế kịp thời.

Cách kiểm soát hội chứng cai rượu

Kiểm soát hội chứng cai rượu đúng cách giúp giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng, bảo vệ sức khỏe toàn diện và nâng cao khả năng cai rượu thành công. Việc này đòi hỏi sự kết hợp giám sát y tế, thuốc hỗ trợ, chăm sóc tâm lý và lối sống khoa học. Cụ thể là:

Cai rượu có giám sát y tế

Việc cai rượu cần được đánh giá và giám sát y tế như theo dõi huyết áp, nhịp tim, nhiệt độ và trạng thái thần kinh của người bệnh. Tùy mức độ lệ thuộc và nguy cơ biến chứng, bác sĩ có thể đề nghị giảm liều từ từ trong môi trường an toàn hoặc ngừng uống nhanh nhưng theo dõi, điều trị bằng thuốc trong cơ sở y tế.

Sử dụng thuốc hỗ trợ

Benzodiazepines (ví dụ diazepam, chlordiazepoxide, lorazepam) là thuốc đầu tay để điều trị hội chứng cai rượu nặng và phòng co giật, đặc biệt dưới giám sát y tế. Với các trường hợp nhẹ đến vừa, một số cơ sở có thể sử dụng thuốc thay thế hoặc điều trị ngoại trú như carbamazepine hoặc gabapentin. Việc lựa chọn thuốc, liều và môi trường điều trị phải do bác sĩ quyết định nhằm tối thiểu hóa rủi ro. Bổ sung thiamine (vitamin B1) là bắt buộc ở người nghiện rượu để phòng Wernicke-Korsakoff.

Hỗ trợ tâm lý và môi trường

Hỗ trợ tâm lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình cai rượu. Người bệnh nên tham gia nhóm hỗ trợ, tư vấn tâm lý và sống trong môi trường an toàn, yên tĩnh. Sự đồng hành và động viên của gia đình, người thân giúp giảm căng thẳng và tăng động lực tiếp tục cai rượu.

Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt

Dinh dưỡng cân bằng và lối sống khoa học giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn. Người cai rượu nên ăn nhiều rau quả, protein, bổ sung vitamin và khoáng chất. Đồng thời họ cũng cần ngủ đủ giấc, tập thể dục nhẹ nhàng và tránh căng thẳng để hỗ trợ sức khỏe tổng thể và giảm các triệu chứng khó chịu.

Hiểu rõ về hội chứng cai rượu giúp người bệnh và gia đình phòng ngừa các biến chứng nghiêm trọng trong quá trình cai nghiện rượu. Thực hiện cai rượu dưới sự hướng dẫn y tế, kết hợp hỗ trợ tâm lý và chăm sóc toàn diện sẽ nâng cao hiệu quả, đảm bảo an toàn cho sức khỏe và cuộc sống.