Liên cầu lợn có nguy hiểm không? Nhận biết dấu hiệu và thời điểm cần nhập viện

Liên cầu lợn là một căn bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Streptococcus suis gây ra. Hiện nay căn bệnh này đang trở thành mối quan ngại lớn vì khả năng lây nhiễm từ lợn sang người. Bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vậy liên cầu lợn có nguy hiểm không và có chữa được không?

Tổng quan về các nhóm liên cầu khuẩn gây bệnh ở người

Liên cầu khuẩn (Streptococcus spp.) là một chi vi khuẩn Gram dương hình cầu, sắp xếp thành chuỗi, bao gồm nhiều nhóm huyết thanh khác nhau, trong đó các nhóm A, B, C/G và Streptococcus suis là những tác nhân thường gặp gây bệnh ở người:

• Streptococcus nhóm A (S. pyogenes): Là nguyên nhân phổ biến gây viêm họng cấp, viêm amidan, sốt tinh hồng nhiệt, viêm mô tế bào, viêm cầu thận sau nhiễm khuẩn và thấp tim.
• Streptococcus nhóm B (S. agalactiae): Chủ yếu gây nhiễm trùng sơ sinh như viêm màng não, nhiễm trùng huyết và viêm phổi; đồng thời có thể gây nhiễm khuẩn tiết niệu và nhiễm trùng huyết ở người lớn, đặc biệt là người già hoặc người suy giảm miễn dịch.
• Streptococcus nhóm C và G: Có liên quan đến các trường hợp viêm họng, nhiễm trùng mô mềm và đôi khi là nhiễm trùng huyết, đặc biệt ở người có bệnh nền.
• Streptococcus suis (S. suis): Là một loài vi khuẩn liên cầu đặc biệt, có nguồn gốc từ động vật (zoonotic), đặc biệt là lợn, có khả năng gây các bệnh cảnh nghiêm trọng ở người như viêm màng não mủ, nhiễm trùng huyết, viêm nội tâm mạc, viêm phổi và suy đa tạng.

Việc phân biệt và nhận diện đúng nhóm liên cầu khuẩn có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán, điều trị và dự phòng, đặc biệt trong bối cảnh vi khuẩn ngày càng có xu hướng kháng thuốc và các bệnh lây truyền từ động vật ngày càng phổ biến.

Bệnh liên cầu lợn có nguy hiểm không?

Bệnh liên cầu khuẩn lợn ở người là một bệnh nhiễm khuẩn nguy hiểm, có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Tác nhân gây bệnh là Streptococcus suis, một loại vi khuẩn lây từ lợn sang người qua tiếp xúc trực tiếp với lợn bệnh, thịt lợn sống hoặc ăn các sản phẩm chưa được nấu chín như tiết canh.

Liên cầu khuẩn lợn lây sang người chủ yếu qua các vết rách da khi chăm sóc lợn mắc bệnh hoặc xử lý thịt lợn nhiễm bệnh. Các nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh không chỉ bao gồm người chăn nuôi mà còn cả công nhân lò mổ, người bán thịt, đầu bếp, người nội trợ, người ăn thịt lợn nhiễm bệnh chưa được chế biến chín kỹ.

Hiện chưa có bằng chứng về việc liên cầu khuẩn lợn lây truyền từ người sang người. Tuy nhiên, các con đường lây nhiễm khác từ lợn sang người có thể thông qua đường tiêu hóa khi ăn thịt lợn nhiễm khuẩn chưa được nấu chín kỹ. Thời gian ủ bệnh của liên cầu khuẩn lợn ở người dao động từ vài giờ đến 2 tuần. Đặc biệt, thời gian ủ bệnh rất ngắn khi vi khuẩn xâm nhập trực tiếp vào máu qua các vết thương ngoài da.

Khi vi khuẩn liên cầu khuẩn lợn tấn công người, biểu hiện ban đầu thường là sốt cao đột ngột, đau đầu dữ dội, cứng cổ gáy, tri giác bị rối loạn, có thể dẫn đến lơ mơ, li bì, hôn mê, sau đó là sốc, tụt huyết áp và suy hô hấp. Trên da có thể xuất hiện các ban hoại tử là những vết xuất huyết lớn màu xám đen, bong tróc, hoặc lốm đốm. Một số trường hợp, bệnh nhân xuất hiện ban đỏ trên da, sau khoảng 5 ngày ban này không lặn mà càng rõ ràng hơn, kèm theo tình trạng mệt mỏi.

Tiếp theo, bệnh nhân có thể bị viêm màng não với các triệu chứng như đau đầu, buồn nôn, nôn mạnh, cứng cổ, đau khớp, liệt nửa mặt hoặc nửa người, viêm phổi, suy gan và suy đa tạng. Nếu bệnh ở thể nhiễm trùng huyết, người bệnh thường sốt cao, da xanh xao, mệt mỏi, phờ phạc, lưỡi bẩn, hơi thở nặng mùi, kèm theo sốc nhiễm độc, xuất huyết dưới da, suy thận cấp và hội chứng suy hô hấp cấp tính. Ở giai đoạn sốc nhiễm khuẩn, nguy cơ tử vong rất cao.

Điều đáng lo ngại là bệnh liên cầu khuẩn lợn tiến triển rất nhanh, khiến bệnh nhân rơi vào sốc nhiễm khuẩn huyết và có nguy cơ tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, các triệu chứng ban đầu thường không điển hình, chỉ gồm sốt cao, đau đầu, ớn lạnh, nên dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác như sốt xuất huyết, nhiễm khuẩn tụ cầu hoặc viêm màng não do não mô cầu.

Đối với bệnh nhân viêm màng não, phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ mang lại kết quả tích cực. Ngược lại, nếu điều trị muộn, bệnh nhân có thể bị phù não, dẫn đến nguy cơ tử vong hoặc để lại các di chứng nghiêm trọng như động kinh, hoại tử tay chân. Đặc biệt, mất chức năng nghe là biến chứng phổ biến nhất ở những người hồi phục sau viêm màng não mủ.

Bệnh liên cầu lợn nguy hiểm là do hiện tại chưa có vắc xin phòng ngừa nhiễm khuẩn này ở người. Tuy nhiên, vi khuẩn gây bệnh sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn khi thực phẩm được nấu chín kỹ. Hơn nữa, bệnh liên cầu lợn có thể được chữa khỏi nếu người bệnh được phát hiện kịp thời và điều trị sớm bằng các loại kháng sinh cùng với những biện pháp điều trị đặc hiệu.

Điều trị bệnh liên cầu lợn ở người

Để điều trị bệnh liên cầu khuẩn lợn ở người, cần sử dụng kháng sinh ngay lập tức. Vi khuẩn này nhạy cảm với penicillin, ceftriaxone và vancomycin.

Các nguyên tắc điều trị bệnh liên cầu khuẩn lợn tương tự như điều trị các nguyên nhân khác của viêm màng não do vi khuẩn. Đối với điều trị theo kinh nghiệm, ceftriaxone có thể kết hợp hoặc không với vancomycin, tùy vào dịch tễ học và tình trạng kháng thuốc tại địa phương là lựa chọn phù hợp cho đến khi có kết quả chẩn đoán từ phòng thí nghiệm. Liều lượng và thời gian điều trị cụ thể như sau:

• Ceftriaxone: 2g mỗi 12 giờ trong 14 ngày đối với người lớn.
• Hoặc Penicillin G: 24 triệu đơn vị trong vòng 24 giờ, áp dụng ít nhất 10 ngày, cũng đã chứng minh hiệu quả trong điều trị viêm màng não do liên cầu khuẩn lợn.

Nếu tình trạng bệnh không cải thiện hoặc tái phát, cần lập tức tiến hành đánh giá lại. Việc đánh giá bao gồm tìm kiếm áp xe nội sọ, nhiễm trùng di căn, nhiễm trùng bệnh viện hoặc khả năng kháng thuốc. Một số bệnh nhân bị tái phát viêm màng não do S. suis sau 2 tuần điều trị bằng penicillin hoặc ceftriaxone, nhưng lại đáp ứng tốt khi kéo dài thời gian điều trị từ 4 - 6 tuần.

Do đó, các hướng dẫn điều trị có thể không phù hợp với tất cả bệnh nhân và cần được điều chỉnh theo từng trường hợp cụ thể. Ví dụ, trong những trường hợp nhiễm S. suis ở vị trí không thuộc hệ thần kinh trung ương, như viêm nội tâm mạc, viêm nội nhãn, hoặc viêm khớp, thì cần tuân thủ các phác đồ điều trị riêng như gian điều trị, theo dõi và các can thiệp phẫu thuật khi cần thiết.

Khi nào cần nhập viện ngay?

Bệnh liên cầu khuẩn lợn có thể khởi phát đột ngột và diễn tiến nhanh chóng, vì vậy việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo để nhập viện kịp thời là yếu tố sống còn.

Người có tiền sử tiếp xúc với lợn sống, giết mổ, chế biến thịt lợn hoặc ăn các sản phẩm từ lợn chưa được nấu chín kỹ (đặc biệt là tiết canh, lòng lợn...) nên nhập viện ngay nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:

• Sốt cao đột ngột không rõ nguyên nhân, kèm theo ớn lạnh, đau đầu dữ dội.
• Rối loạn tri giác: Lơ mơ, li bì, lú lẫn, không tỉnh táo.
• Cứng cổ, buồn nôn, nôn ói dữ dội, đặc biệt nếu đi kèm với nhạy cảm ánh sáng, đây là dấu hiệu nghi ngờ viêm màng não.
• Xuất hiện các ban xuất huyết dưới da (những đốm nhỏ màu đỏ hoặc tím không biến mất khi ấn), ban hoại tử, hoặc các vùng da đổi màu, sưng đau.
• Khó thở, tụt huyết áp, mạch nhanh, mệt lả là những dấu hiệu cảnh báo sốc nhiễm khuẩn.
• Đau khớp, đau cơ kèm phù nề, hoặc giảm thị lực, đau nhức mắt (gợi ý nhiễm trùng thứ phát).
• Có tiền sử bệnh nền (tiểu đường, suy giảm miễn dịch, bệnh tim, gan...) và xuất hiện các triệu chứng trên.

Đặc biệt lưu ý: Trong vòng 72 giờ đầu kể từ khi xuất hiện triệu chứng, việc điều trị kháng sinh sớm có thể giúp cứu sống bệnh nhân và hạn chế di chứng nặng nề như điếc, động kinh, hoại tử chi.

Liên cầu lợn ở người là một căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu tuân thủ các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm và bảo hộ khi tiếp xúc với lợn. Vì vậy cần nâng cao nhận thức, phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Hãy chủ động bảo vệ bản thân và gia đình trước nguy cơ từ căn bệnh này.