Nang tụy: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

Nang tụy là một loại tổn thương nang có dạng túi trong chứa dịch tụy, có thể nằm trên hoặc bên trong nhu mô tụy. Hầu hết các u nang đều không có triệu chứng và thường được phát hiện tình cờ thông qua các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như siêu âm bụng, chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ.

Tổng quan về nang và tuyến tụy

Tuyến tụy là một tuyến pha, điều này có nghĩa là tuyến này vừa là tuyến ngoại tiết vừa là tuyến nội tiết, nằm ở phía trên và sau ổ bụng, cụ thể hơn là phía sau dạ dày. Tụy được tạo thành từ ba phần chính bao gồm phần đầu, thân và đuôi. Đầu tuyến tụy nằm tiếp giáp với ống mật chủ nơi dẫn lưu mật từ gan và tá tràng nằm ở phần đầu của hệ thống ruột.

Nang có đặc điểm tương tự như một chiếc túi kín và được hình thành từ các mô. Trong nang thường chứa chất dịch lỏng hoặc chất bán đặc. Các nang tụy hình thành do sự phát triển dạng nang hoặc phản ứng viêm trong hoặc trên tụy.

Trên thực tế hầu hết các trường hợp u nang tuyến tụy đều lành tính, ít triệu chứng và không gây ung thư nhưng cũng có một số trường hợp nang tụy là triệu chứng của tiền ung thư hoặc là dấu hiệu của bệnh ung thư đang phát triển.

Cần phân biệt giữa nang tụy và nang giả tụy. Trong khi nang tụy là các nang thực sự có lớp tế bào lót đặc biệt tiết ra chất lỏng để tạo thành nang thì nang giả tụy chỉ là nang giả và không có các tế bào lót đặc biệt như nang thật. Nang giả tụy thường phát triển trong khoang trống ở tụy, không có biểu mô và được bao quanh bởi mô sợi.

Nguyên nhân gây nên nang tụy

Cho đến nay nguyên nhân gây ra u nang tuyến tụy thực sự vẫn chưa được làm sáng tỏ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự hình thành nang tụy có thể liên quan đến bệnh thận đa nang hoặc các rối loạn di truyền ít phổ biến như Von Hippel - Lindau, một bệnh di truyền ảnh hưởng đến thận, tuyến tụy, tuyến thượng thận và thậm chí là não bộ

Trong trường hợp nang giả tụy phát triển là do bệnh nhân bị viêm tụy cấp tính hoặc mãn tính. Bệnh làm rối loạn chức năng của các enzym tiêu hóa trong tuyến tụy khiến chúng được hoạt hóa sớm và tiêu hóa chính các tế bào tụy. Chất lỏng được tìm thấy trong nang giả bao gồm mô tụy chết, enzyme tiêu hóa và tế bào viêm bị hóa lỏng.

Bệnh nhân thường bị viêm tụy do chấn thương vùng bụng, sỏi mật, sau phẫu thuật hoặc sử dụng quá nhiều rượu trong thời gian dài. Trên thực tế các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nang giả tụy được hình thành trong khoảng 5% đến 16% trường hợp sau viêm tụy cấp và 20% đến 40% bệnh nhân bị viêm tụy mãn tính.

Triệu chứng của nang tụy là gì?

Thông thường bệnh nhân hiếm khi cảm thấy sự hiện diện của nang tụy và nang giả tụy, hầu hết phát hiện ra chúng khi siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính vùng bụng trong quá trình chẩn đoán bệnh lý khác.

Trong một số ít trường hợp nang tụy kích thước lớn chèn ép tuyến tụy hoặc ảnh hưởng đến các cơ quan xung quanh có thể gây ra các triệu chứng sau:

• Bắt đầu chán ăn và sụt cân.
• Cảm giác buồn nôn và nôn ói.
• Khi nang tụy hình thành có thể gây áp lực lên tá tràng hoặc dạ dày, gây đầy hơi, chướng bụng.
• Người bệnh có dấu hiệu sưng tấy vùng bụng trên, sờ nắn thậm chí có thể sờ thấy khối u ở vùng thượng vị.
• Đau bụng dai dẳng, có khi lan ra sau lưng do nang tụy chèn ép các mô và dây thần kinh xung quanh. Cơn đau đặc biệt trầm trọng khi ăn uống.
• Nhiễm trùng nang.
• Các nang tụy dần phát triển về kích thước còn có thể làm tắc ống mật dẫn đến vàng mắt, vàng da, nước tiểu sẫm màu.
• Các nang làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

Biến chứng của nang tụy là gì?

Nếu nang tụy phát triển đến mức độ nhất định sẽ vỡ ra, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người bệnh và gây ra hàng loạt biến chứng nghiêm trọng như:

• Phá hủy hệ thống các mô mạch máu lân cận dẫn đến nhiễm trùng máu, viêm phúc mạc và xuất huyết tràn lan, đặc biệt khi nang tụy gây vỡ động mạch lách.
• Nang tụy chèn ép ruột và mật làm tắc hai cơ quan này.
• Các biến chứng nguy hiểm khác khi vỡ nang bao gồm: Nhịp tim đập nhanh, sốt cao kéo dài dai dẳng, đau dữ dội vùng thượng vị, đau lan ra sau lưng, ngất xỉu không rõ nguyên nhân, nôn ra máu… Khi những dấu hiệu này xảy ra thì người bệnh phải được đưa đến bệnh viện để cấp cứu kịp thời.

Điều trị nang tụy

Bác sĩ sẽ xem xét phương pháp điều trị nào phù hợp nhất cho bệnh nhân dựa trên kích thước, tính chất, đặc điểm, vị trí và triệu chứng nếu có của nang tụy.

Điều trị nang tụy có thể kể đến những phương pháp sau:

• Theo dõi: Nếu u nang được chẩn đoán là lành tính và không gây biến chứng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh thì có thể không cần can thiệp phẫu thuật, trừ khi u nang to dần và gây ra các triệu chứng khó chịu. Tất cả bệnh nhân bị nang tụy phải được khám định kỳ, theo dõi bằng chọc dò và siêu âm nội soi để ngăn ngừa u nang tiến triển thành ung thư.
• Dẫn lưu: Nếu nang tụy gia tăng kích thước chèn ép các mô xung quanh và gây ra nhiều triệu chứng khác nhau thì cần phải dẫn lưu. Kỹ thuật này được thực hiện bằng cách đưa ống nội soi nhỏ và mềm vào miệng, dạ dày và ruột non của bệnh nhân. Đầu ống nội soi sẽ có một thiết bị đầu dò siêu âm với một cây kim nhỏ dùng để hút dịch ra khỏi các nang, đôi khi phương pháp này được thực hiện qua da.
• Phẫu thuật: Ở những bệnh nhân trẻ, khỏe mạnh có nang tụy lớn hơn 2cm và gây ra các triệu chứng thì nên phẫu thuật cắt bỏ nang. Ngoài ra, các bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật tuyến tụy cho những bệnh nhân lớn tuổi có u nang tuyến tụy lớn hơn 2cm và được chẩn đoán là triệu chứng của tiền ung thư hoặc ung thư hóa.

Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và điều trị của nang tụy. Hy vọng với những thông tin tham khảo trên đã giúp bạn có cái nhìn tổng quát về loại bệnh lý này.

Xem thêm:

• Nguyên nhân gây nên thiểu năng tụy ngoại tiết là gì?
• Viêm tụy tự miễn: Những điều cần biết