Người hay nói dối có phải mắc bệnh tâm lý?

Nói dối là một hành vi mà ngay cả trẻ nhỏ cũng có thể làm được, nó là một kỹ năng sinh tồn cần thiết. Khoa học đã chứng minh rằng khi trẻ bắt đầu nói dối vào khoảng 2 tuổi - giai đoạn phát triển trí tuệ và trưởng thành của trẻ.

Thế nào là hành vi nói dối?

Nói dối là hành vi nói những điều không đúng sự thật và bịa đặt nhiều từ ngữ khác nhau để lừa dối người khác. Hành vi này không phải là hiếm trong thời thơ ấu của mỗi người. Vì nói dối là một hành vi không được xã hội chấp nhận nên khi còn nhỏ, chúng ta thường được dạy là không được nói dối.

Người hay nói dối do nguyên nhân gì?

Bắt chước

Một số trẻ nói dối do ảnh hưởng của người lớn, xã hội hoặc bạn bè cùng trang lứa. Ví dụ, khi bố mẹ nói với trẻ nếu ngoan ngoãn, điểm cao thì sẽ được thưởng quà, kết quả là bố mẹ bận rộn với công việc mà quên lời đã hứa. Một việc nhỏ này cũng có thể khiến đứa trẻ học cách nói dối, hoặc nói dối để được khen thưởng. Cho nên, người lớn không nên tùy tiện hứa với trẻ rồi thất hứa, khiến trẻ hình thành suy nghĩ người lớn nói dối được thì mình cũng làm được. Một khi trẻ đã quen với việc nói dối và không có sự hướng dẫn đúng đắn thì khi lớn lên có thể trở thành người hay nói dối.

Phương pháp giáo dục không đúng đắn

Gia đình là nơi trẻ sinh sống, ngoài việc đi học mẫu giáo, trẻ chỉ dành toàn bộ thời gian ở nhà. Nói dối cũng có thể xảy ra do phương pháp nuôi dạy con không đúng cách. Trẻ thường nói dối để làm hài lòng người lớn hoặc để tránh bị trừng phạt vì người lớn thường dùng việc khen thưởng và trừng phạt khiến trẻ lo lắng khi làm sai điều gì đó và sẽ không nói thật.

Trốn tránh trách nhiệm

Có người khi gây ra tội lỗi, rắc rối cho người khác nhưng lại không muốn chịu trách nhiệm thì họ sẽ nói dối nhằm giúp họ thoát khỏi liên can. Ví dụ, làm hư hỏng đồ đạc của người khác mà không thừa nhận, lừa dối trong hôn nhân,... là những hành động trốn tránh trách nhiệm.

Tìm kiếm lợi ích

Những người lừa gạt sẽ nói ra những lời nói dối có chủ ý nhằm mục đích có được vật chất hoặc lợi ích khác. Động cơ của kiểu nói dối này là dùng lời nói dối để lừa tiền bạc, tài sản, danh tiếng… nhằm thỏa mãn nhu cầu của bản thân. Ví dụ, có những người muốn giữ thể diện, có những người thích khoe khoang hay cố tính nói điều tốt không đúng sự thật để được thăng chức, cũng có những người lừa tiền của người khác,...

Mong muốn nhận nhiều sự quan tâm hơn

Sự yêu thương, quan tâm của người lớn có ý nghĩa rất lớn đối với sự phát triển lành mạnh về tinh thần của trẻ. Nếu nhu cầu tâm lý của trẻ không được đáp ứng phù hợp, trẻ có xu hướng cư xử theo những cách không đáp ứng được những yêu cầu thông thường. Vì vậy trẻ dùng lời nói dối để thu hút sự chú ý của người lớn. Ví dụ, trẻ em thích giả vờ ốm, đau bụng, đau đầu,... vô số lý do để được nghỉ học ở nhà chơi. Đây là hành vi xảy ra ở hầu hết trẻ em.

Người hay nói dối có phải mắc bệnh tâm lý?

Trong tâm lý học có một chứng bệnh tâm thần gọi là hưng cảm nói dối. Khi bạn lừa dối người khác mà không có lý do, nói dối quá lâu hoặc quá thường xuyên, gây ra một số tổn hại cho những người bị lừa dối hoặc thậm chí chính bản thân, kiểu nói dối này là một loại bệnh lý. Nói dối bệnh lý là một hiện tượng được ghi chép rõ ràng đã được nghiên cứu bởi các nhà tâm lý học, bác sĩ tâm thần và các chuyên gia sức khỏe tâm thần khác. Mặc dù nó không được phân loại là một chẩn đoán riêng biệt trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5), nhưng nó được coi là triệu chứng của một số rối loạn tâm thần.

Nói dối đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người mắc chứng nói dối. Một số người hay nói dối do bệnh lý không có ý định lừa gạt mà chỉ dùng lời nói dối để đạt được sự thỏa mãn tâm lý bất thường. Nguyên nhân của việc nói dối bệnh lý vẫn chưa được biết rõ nhưng được cho là có liên quan đến bệnh tâm thần nào đó gây ra như rối loạn nhân cách, rối loạn lưỡng cực, bệnh hoang tưởng,... và hầu hết những người nói dối đều có trí nhớ kém.

Những người này hoàn toàn không thể kiểm soát được hành vi nói dối của mình, thậm chí nó còn trở thành một hành vi tự nhiên; khi không nói dối, họ cảm thấy rất khó chịu. Lúc này, nói dối không chỉ là hành động che giấu hay cường điệu mà là một bệnh tâm thần.

Chẩn đoán nói dối bệnh lý có thể khó khăn vì những người mắc chứng rối loạn này có thể không nhận thức được hành vi nói dối của mình hoặc có thể phủ nhận hoàn toàn. Các chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể sử dụng các đánh giá và phỏng vấn tâm lý để loại trừ các tình trạng khác và xác định liệu có phải bệnh lý nói dối hay không.

Tóm lại, nói dối là một phương tiện cần thiết để chúng ta thực hiện đời sống xã hội một cách suôn sẻ. Nói dối bệnh lý gây rắc rối nghiêm trọng cho một số người, nó ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của mọi người và làm xói mòn sự tương tác xã hội. Tuy nhiên, không phải tất cả những người nói dối đều là những kẻ nói dối bệnh lý. Ngoại trừ những người hay nói dối do bệnh tâm thần, hầu hết mọi người vẫn sẽ nói dối khi nói dối có lợi, che giấu, để tránh bị tổn hại hoặc gặp rắc rối và họ sẽ vui vẻ nói dối nhiều lần.

Xem thêm:

• Stress là gì? Nguyên nhân và cách điều trị Stress
• Ngôn ngữ cơ thể body language có vai trò gì trong giao tiếp?
• Người lạc quan và bi quan khác nhau như thế nào?