Tai biến gây mê: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Việc đưa thuốc gây mê vào các thủ thuật phẫu thuật là một khám phá vĩ đại và đã cho phép các thủ thuật cần thiết được thực hiện một cách có kiểm soát và thoải mái. Mặc dù ngày nay gây mê là phương pháp an toàn nhất từ ​​trước đến nay, tuy nhiên vẫn luôn có khả năng xảy ra sự cố. Một số bệnh nhân có thể sẽ gặp vấn đề hoặc biến chứng vì tuổi tác, tình trạng bệnh lý hoặc loại phẫu thuật mà họ đang thực hiện. Bài viết này sẽ thông tin đến các bạn nguyên nhân, biểu hiện và cách phòng ngừa các tai biến gây mê có thể gặp phải.

Tai biến gây mê là gì?

Tai biến gây mê là những biến chứng bất thường xảy ra trong quá trình gây mê hoặc sau gây mê, ảnh hưởng đến các chức năng sinh lý của bệnh nhân như hô hấp, tuần hoàn, thần kinh, tiêu hóa, thận, gan, máu...

Tai biến gây mê có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào của quá trình gây mê, bao gồm:

• Giai đoạn tiền mê: Là giai đoạn chuẩn bị trước khi gây mê, bao gồm thăm khám, đánh giá, tiên lượng tình trạng bệnh nhân, lập kế hoạch gây mê, tiêm thuốc tiền mê.
• Giai đoạn khởi mê: Là giai đoạn bắt đầu gây mê cho bệnh nhân, bằng cách tiêm thuốc gây mê tĩnh mạch hoặc hít khí gây mê, đặt ống nội khí quản, theo dõi các chỉ số sinh lý.
• Giai đoạn duy trì mê: Là giai đoạn duy trì trạng thái mê sâu và ổn định cho bệnh nhân trong suốt quá trình phẫu thuật, bằng cách tiếp tục cung cấp thuốc gây mê, thuốc giãn cơ, thuốc giảm đau, điều chỉnh thông khí nhân tạo, can thiệp khi có biến chứng.
• Giai đoạn thoát mê (hồi tỉnh): Là giai đoạn ngừng cung cấp thuốc gây mê, cho bệnh nhân tỉnh lại từ trạng thái mê sâu, rút ống nội khí quản, chuyển bệnh nhân sang phòng hồi sức hoặc theo dõi sau mổ.
• Giai đoạn sau mổ: Là giai đoạn bệnh nhân đã hồi phục sau gây mê, được chuyển về phòng bệnh hoặc xuất viện, cần được theo dõi sát các triệu chứng và biến chứng có thể xảy ra sau gây mê.

Tai biến gây mê có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng chủ yếu là do:

• Các bệnh lý nền của bệnh nhân như bệnh tim mạch, hô hấp, tiểu đường, hen phế quản, dị ứng, rối loạn đông máu.
• Các yếu tố liên quan đến phẫu thuật như thời gian, vị trí, mức độ khó khăn, biến chứng của phẫu thuật.
• Các yếu tố liên quan đến gây mê như lựa chọn và liều lượng thuốc, phương pháp gây mê, kỹ thuật đặt nội khí quản, thiết bị gây mê, kinh nghiệm và kỹ năng của người thực hiện.

Triệu chứng của tai biến gây mê

Triệu chứng của tai biến gây mê có thể xuất hiện trong quá trình gây mê hoặc sau khi hồi tỉnh, tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của biến chứng. Một số triệu chứng thường gặp là:

• Khó thở, thở khò khè, thở nhanh, thở rít, thở ngắn, thở ngáy, thở dốc, ngưng thở.
• Tim đập nhanh, chậm, bất thường, đau ngực, ngưng tim.
• Huyết áp cao, thấp, không ổn định, chóng mặt, hoa mắt, ngất xỉu.
• Nôn mửa, đầy hơi, ợ chua, chảy máu tiêu hóa, viêm loét dạ dày, tá tràng.
• Đau đầu, buồn nôn, nôn mửa, chóng mặt, hoa mắt, mất trí nhớ, rối loạn nhận thức, liệt nửa người, đột quỵ, hôn mê.
• Đau, tê, bại liệt, co giật, run rẩy, yếu cơ, liệt cơ, tổn thương thần kinh ngoại biên hoặc trung ương.
• Sưng, đỏ, nóng, ngứa, phát ban, phù nề, sốt, phản vệ, sốc phản vệ, dị ứng thuốc gây mê.
• Nhiễm trùng, viêm nhiễm, sốt, ớn lạnh, mồ hôi, đau, sưng, đỏ, nóng ở vùng can thiệp hoặc đặt dụng cụ.
• Suy thận, suy gan, suy tủy, suy giảm miễn dịch, rối loạn đông máu, chảy máu, xuất huyết.

Nguyên nhân gây ra tai biến gây mê

Tai biến gây mê là những biến chứng xảy ra trong quá trình gây mê hồi sức, ảnh hưởng đến các chức năng sinh lý quan trọng của cơ thể như hô hấp, tuần hoàn, thần kinh và nội tiết. Các nguyên nhân gây ra tai biến gây mê có thể chia làm hai nhóm chính: Do bệnh lý của bệnh nhân và do yếu tố liên quan đến gây mê.

Do bệnh lý của bệnh nhân

Các bệnh lý của bệnh nhân có thể làm tăng nguy cơ tai biến gây mê, đặc biệt là những bệnh lý liên quan đến hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, hệ thần kinh và hệ miễn dịch. Như là:

• Bệnh nhân có bệnh phổi mãn tính, hen phế quản, viêm phế quản cấp hoặc mạn, viêm phổi, lao phổi, ung thư phổi... có thể gặp khó khăn trong việc thông khí, dễ bị co thắt phế quản, suy hô hấp, nhiễm trùng đường hô hấp, tràn khí màng phổi khi gây mê.
• Bệnh nhân có bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, suy tim, tăng huyết áp, rung nhĩ, bệnh van tim, bệnh động mạch vành... có thể gặp phải các biến chứng như suy tuần hoàn, giảm lưu lượng tim, loạn nhịp tim, đau tim, ngưng tim khi gây mê.
• Bệnh nhân có bệnh thần kinh như đột quỵ, động kinh, Parkinson, Alzheimer, chấn thương sọ não, u não... có thể bị ảnh hưởng đến hàm thức, trạng thái thần kinh, cảm giác và vận động khi gây mê.
• Bệnh nhân có bệnh nội tiết như tiểu đường, bệnh tuyến giáp, bệnh tuyến thượng thận... có thể bị biến đổi nồng độ đường huyết, nội tiết tố, nước và điện giải khi gây mê.
• Bệnh nhân có bệnh dị ứng như dị ứng thuốc, thực phẩm, phấn hoa, bụi... có thể bị phản vệ, phù Quincke, sốc phản vệ khi gây mê.

Do yếu tố liên quan đến gây mê

Tai biến gây mê cũng có thể do các yếu tố liên quan đến gây mê bao gồm các yếu tố về thuốc gây mê, thiết bị gây mê, kỹ thuật gây mê và người gây mê. Ví dụ:

• Các thuốc gây mê có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn như ức chế hô hấp, hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim, co giật, kích thích đường hô hấp trên, gây nôn, dị ứng...
• Các thiết bị gây mê có thể gặp sự cố kỹ thuật như rò rỉ khí, hỏng máy, sai chỉ số, nhiễm khuẩn... làm ảnh hưởng đến việc duy trì mức độ gây mê và theo dõi các chức năng sinh lý của bệnh nhân.
• Các kỹ thuật gây mê có thể gây ra các biến chứng do thao tác như khó đặt nội khí quản, tổn thương hầu họng, thanh quản, phế quản, phổi, gây mê không đủ sâu, gây mê quá sâu, gây mê không đều, gây mê không thích hợp với tình trạng bệnh nhân và loại thủ thuật...
• Người gây mê có thể gặp phải các sai sót do thiếu kinh nghiệm, thiếu kiến thức, thiếu tập trung, thiếu giao tiếp, thiếu hợp tác với các bộ phận khác trong quá trình gây mê hồi sức.

Cách phòng ngừa tai biến gây mê

Để phòng ngừa tai biến gây mê, bệnh nhân và người gây mê cần phải làm những việc sau:

• Bệnh nhân cần khám sức khỏe toàn diện trước khi gây mê, cung cấp đầy đủ thông tin về tình trạng sức khỏe, bệnh lý, dị ứng, thuốc đang dùng, chế độ ăn uống, hút thuốc, uống rượu, sử dụng ma túy. Bệnh nhân cần tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ về việc nhịn ăn uống, dừng thuốc, chuẩn bị sẵn sàng trước khi gây mê.
• Người gây mê cần thăm khám, đánh giá, tiên lượng tình trạng bệnh nhân trước mổ để có kế hoạch gây mê hồi sức hợp lý, lựa chọn phương pháp, thuốc, dụng cụ, kỹ thuật phù hợp với từng bệnh nhân. Người gây mê cần phải theo dõi sát bệnh nhân trong và sau gây mê nhằm kịp thời phát hiện và xử trí các biến chứng có thể xảy ra, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.
• Bệnh nhân và người gây mê cần phối hợp, giao tiếp, hỗ trợ nhau trong quá trình gây mê hồi sức. Bệnh nhân cần báo cho người gây mê biết về cảm giác, triệu chứng, nỗi lo, mong muốn của mình. Người gây mê cần giải thích cho bệnh nhân biết về quy trình, thuốc, dụng cụ, kỹ thuật, lợi ích, rủi ro, biến chứng, cách xử trí của gây mê. Người gây mê cũng cần động viên, an ủi, khuyên nhủ, hướng dẫn bệnh nhân về cách thở, ho, khạc, vận động, ăn uống, dưỡng sinh sau gây mê.

Tai biến gây mê là những biến cố bất thường có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho bệnh nhân. Để phòng ngừa tai biến gây mê, bệnh nhân và người gây mê cần có sự chuẩn bị, đánh giá, theo dõi, xử trí kịp thời và hợp tác tốt với nhau. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc cần biết thêm thông tin về tai biến gây mê, bạn có thể liên hệ với bác sĩ của mình để được hướng dẫn.

Xem thêm:

• Gây mê toàn thân là gì? Những vấn đề thường gặp
• Phương pháp vô cảm là gì? Phân loại các phương pháp