Thuốc gây ảo giác: Cơ chế hoạt động và tác động đến sức khỏe

Thuốc gây ảo giác là một trong những loại thuốc có khả năng thay đổi tư duy và cảm nhận của con người, tạo ra những trạng thái nhận thức và tâm lý khác thường. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này không đơn giản như vậy và chúng có thể mang lại những hậu quả nghiêm trọng nếu không được sử dụng đúng cách. Trong bài viết này, Nhà thuốc Long Châu sẽ đi vào chi tiết để hiểu rõ hơn về thuốc gây ảo giác và những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe và xã hội.

Thuốc gây ảo giác là gì?

Thuốc gây ảo giác là những chất có khả năng gây ra các trạng thái tâm thần không bình thường, thường được mô tả là những trải nghiệm giác quan mạnh mẽ và khác thường, từ thị giác đến cảm xúc. Các loại thuốc này hoạt động bằng cách can thiệp vào cách thức truyền dẫn tín hiệu thần kinh trong não, thay đổi nhận thức, tâm trạng và nhiều khía cạnh khác của trải nghiệm nhận thức. 

Thuốc gây ảo giác bao gồm một loạt các chất, từ tự nhiên như psilocybin được tìm thấy trong nấm ma thuật, đến tổng hợp như LSD và MDMA. Chúng cũng có thể gây ra các phản ứng tiêu cực như lo âu, hoang tưởng và thậm chí là các vấn đề sức khỏe tâm thần lâu dài.

Cơ chế hoạt động của thuốc gây ảo giác

Thuốc gây ảo giác hoạt động bằng cách tác động đến hệ thống thần kinh trung ương, đặc biệt là các vùng não liên quan đến nhận thức, giác quan và cảm xúc. Chúng thường gắn kết với các thụ thể serotonin trong não, làm thay đổi hoạt động của neurotransmitter này. Serotonin là một hóa chất quan trọng trong não, có vai trò điều chỉnh nhiều chức năng như tâm trạng, cảm xúc, giấc ngủ và cảm giác đói. 

Khi thuốc gây ảo giác tương tác với các thụ thể serotonin, chúng có thể gây ra sự thay đổi lớn trong cách nhận thức và giải thích thông tin từ môi trường, dẫn đến những trải nghiệm giác quan bị méo mó, như thấy âm thanh hoặc nghe thấy màu sắc.

Các loại thuốc gây ảo giác như LSD, psilocybin và mescaline, đều chia sẻ cơ chế hoạt động tương tự nhau bằng cách gây ra sự thay đổi tạm thời trong các mạch thần kinh liên quan đến vùng trước đại não, khu vực điều khiển suy nghĩ phản xạ, kế hoạch và kỷ luật tự thân. Sự thay đổi này không chỉ làm biến đổi cách thức xử lý thông tin của não mà còn có thể dẫn đến những trạng thái tâm trạng đột ngột hoặc cảm giác gắn kết mạnh mẽ với môi trường xung quanh hoặc với người khác.

Các loại thuốc gây ảo giác hiện nay

Các loại thuốc gây ảo giác hiện nay rất đa dạng và phong phú, mỗi loại có những đặc điểm và cơ chế hoạt động khác nhau. Dưới đây là danh sách các chất gây ảo giác phổ biến:

• LSD (Lysergic Acid Diethylamide): Đây là một trong những thuốc gây ảo giác mạnh mẽ nhất, được tổng hợp từ axit lysergic, có nguồn gốc từ nấm ergot. LSD gây ra những thay đổi sâu sắc trong suy nghĩ, cảm xúc và nhận thức của người sử dụng, thường kéo dài từ 8 đến 12 giờ.
• Psilocybin: Chất này tự nhiên có trong một số loại nấm, thường được gọi là "nấm ma thuật". Psilocybin khiến người sử dụng trải qua những thay đổi về nhận thức và thị giác, cảm giác thời gian và không gian bị méo mó.
• Mescaline: Mescaline được chiết xuất từ cây peyote và một số loại xương rồng khác. Nó gây ra các hiệu ứng giác quan mạnh mẽ và thường được sử dụng trong các nghi lễ tâm linh của người bản địa Mỹ.
• DMT (Dimethyltryptamine): DMT là một chất gây ảo giác tự nhiên có trong một số thực vật và động vật. Khi hút hoặc uống (thường trong hình thức nước sắc ayahuasca), DMT tạo ra một trải nghiệm rất mạnh và ngắn ngủi, thường kéo dài chỉ khoảng 30 phút nhưng lại rất sâu sắc.
• MDMA (Ecstasy/Molly): Mặc dù chủ yếu được phân loại là một chất kích thích, MDMA cũng có khả năng tạo ra các hiệu ứng giác quan nhẹ và cảm giác tăng cường gắn kết tình cảm, làm cho nó phổ biến trong các bữa tiệc và lễ hội âm nhạc.
• Salvia Divinorum: Salvia là một loại thảo mộc có nguồn gốc từ Mexico, gây ra các hiệu ứng ảo giác mạnh mẽ nhưng rất ngắn ngủi khi hút lá khô. Hiệu ứng của Salvia thường rất khác biệt, với các trải nghiệm như cảm giác thời gian dừng lại hoặc rời khỏi thực tế.
• Ketamine: Ban đầu được sử dụng làm thuốc gây mê trong y tế, Ketamine cũng có tác dụng gây ảo giác. Người dùng thường trải qua những trải nghiệm như "K-hole" nơi họ cảm thấy tách biệt hoàn toàn khỏi cơ thể và thực tế.

Tác động của thuốc gây ảo giác đến sức khỏe và xã hội

Thuốc gây ảo giác có thể gây ra các ảnh hưởng sâu sắc đối với sức khỏe cá nhân và xã hội, cả về mặt tích cực và tiêu cực. Việc hiểu rõ các tác động này không chỉ quan trọng đối với người dùng mà còn với cộng đồng và các nhà hoạch định chính sách.

Ứng dụng của thuốc gây ảo giác trong y học: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng thuốc gây ảo giác như psilocybin và LSD có tiềm năng trong việc điều trị các rối loạn tâm thần như trầm cảm, chứng căng thẳng sau sang chấn (PTSD) và nghiện ngập. Chúng có khả năng "đặt lại" các mạch thần kinh liên quan đến các cảm xúc tiêu cực và có thể giúp người bệnh nhìn nhận cuộc sống theo cách mới mẻ, tích cực hơn. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng khi có sự hướng dẫn của các bác sĩ. 

Tác động tiêu cực đến sức khỏe và xã hội:

• Rủi ro sức khỏe: Thuốc gây ảo giác có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như rối loạn tâm thần, hoang tưởng và rối loạn nhận thức kéo dài.
• Lệ thuộc và lạm dụng thuốc: Mặc dù thuốc gây ảo giác không gây nghiện như các chất kích thích khác, nhưng người dùng có thể phát triển sự phụ thuộc tâm lý, dẫn đến việc sử dụng lặp đi lặp lại và tăng liều lượng để đạt được trải nghiệm mong muốn.
• Ảnh hưởng xã hội: Lạm dụng thuốc gây ảo giác có thể dẫn đến các vấn đề xã hội như suy giảm năng suất làm việc, rắc rối trong các mối quan hệ gia đình và cộng đồng. Người dùng thuốc có thể gặp khó khăn trong việc duy trì công việc và các mối quan hệ xã hội lành mạnh.

Tóm lại, thuốc gây ảo giác bên cạnh một vài lợi ích y học cũng tiềm ẩn không ít rủi ro cho sức khỏe và an toàn của người dùng. Việc hiểu rõ về các loại thuốc này là bước đầu tiên quan trọng để đảm bảo an toàn cho bản thân và người thân trong gia đình. Bạn cần có cái nhìn đầy đủ và đúng đắn, đồng thời phải có trách nhiệm với những quyết định liên quan đến việc sử dụng các chất này.