Tìm hiểu về các loại sỏi tiết niệu thường gặp

Sỏi tiết niệu là một trong các bệnh lý phổ biến và có tỉ lệ ngày càng gia tăng. Các loại sỏi tiết niệu thường gặp có thể bao gồm sỏi canxi, sỏi acid uric,... Triệu chứng nào giúp bạn nhận biết sỏi đường tiết niệu? Cách chẩn đoán và điều trị là gì? Trong bài viết này hãy cùng tìm hiểu về các loại sỏi đường tiết niệu phổ biến, triệu chứng nguyên nhân và cách điều trị sỏi tiết niệu.

Sỏi đường tiết niệu là gì?

Sỏi tiết niệu là những khối cứng hình thành trong đường tiết niệu và có thể gây đau, chảy máu, nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn dòng nước tiểu.

Đa phần sỏi được hình thành ở thận và theo dòng lưu thông của nước tiểu đi đến các cơ quan khác trong hệ tiết niệu như niệu quản, bàng quang gây sỏi niệu quản và sỏi bàng quang.

Sỏi đường tiết niệu thường phổ biến ở người trung niên, trong độ tuổi từ 40 - 60 tuổi.

Các loại sỏi tiết niệu thường gặp

Sỏi được tạo thành từ các khoáng chất trong nước tiểu tạo thành tinh thể. Đôi khi các tinh thể phát triển thành đá. Khoảng 85% sỏi được tạo thành từ canxi và phần còn lại được tạo thành từ nhiều chất khác nhau, bao gồm axit uric, cystine hoặc struvite. Sỏi struvite – hỗn hợp magie, amoni và phốt phát – còn được gọi là sỏi nhiễm trùng vì chúng chỉ hình thành trong nước tiểu bị nhiễm trùng. Các loại sỏi tiết niệu thường gặp bao gồm:

Sỏi canxi

Sỏi canxi là một trong các loại sỏi tiết niệu thường gặp nhất, chiếm khoảng 85% tổng số ca sỏi đường tiểu. Sỏi canxi có thể được phân thành ba loại chính dựa trên thành phần hóa học, bao gồm:

• Sỏi oxalat canxi là loại sỏi canxi phổ biến nhất, chiếm khoảng 70%. Sỏi có màu đen, cứng và xù xì.
• Sỏi phosphat canxi chiếm khoảng 20% sỏi canxi. Sỏi có màu vàng nhạt hoặc trắng đục, mềm và dễ tan.
• Sỏi cacbonat canxi chiếm khoảng 5% sỏi canxi. Sỏi có màu trắng, mềm và dễ tan.

Sỏi canxi hình thành do lượng canxi dư thừa trong cơ thể và không thể loại bỏ qua thận dẫn đến bão hòa nồng độ muối canxi trong nước tiểu. Nguyên nhân có thể do:

• Tăng hấp thu canxi ở ruột liên quan đến chế độ ăn uống nhiều canxi, thiếu vitamin D, hội chứng ruột ngắn.
• Tăng tái hấp thu canxi ở ống thận do hội chứng thận đa nang, tăng calcitriol.
• Giảm citrat niệu do chế độ ăn uống ít kali, natri.

Sỏi acid uric

Sỏi acid uric là loại sỏi tiết niệu phổ biến thứ hai, chiếm khoảng 10% tổng số sỏi. Sỏi có màu gạch cua, mềm và dễ tái phát.

Sỏi acid uric hình thành do lượng acid uric tích tụ nhiều trong nước tiểu. Nguyên nhân có thể do:

• Tăng acid uric máu liên quan đến chế độ ăn uống nhiều purin, suy thận.
• Giảm đào thải acid uric qua thận có thể do sử dụng thuốc lợi tiểu.

Sỏi struvite

Sỏi struvite là loại sỏi tiết niệu ít gặp hơn, chiếm khoảng 5% tổng số sỏi. Sỏi có màu vàng trắng, cứng và dễ vỡ.

Sỏi struvite hình thành chủ yếu do nhiễm khuẩn đường tiết niệu. Vi khuẩn trong nước tiểu phân hủy ure thành amoniac, làm tăng pH nước tiểu và tạo điều kiện cho canxi, magie, amoni kết hợp với nhau tạo thành sỏi. Loại sỏi này thường gặp trong các trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu.

Sỏi cystine

Sỏi cystine là loại sỏi tiết niệu hiếm gặp, chiếm khoảng 2% tổng số trường hợp các loại sỏi tiết niệu. Sỏi có màu vàng nhạt, mềm và dễ tái phát.

Sỏi cystine hình thành do cystine ít tan trong nước tiểu, nếu nồng độ cystine cao có thể dẫn đến hình thành kết tin đọng lại thành sỏi. Cystine là một loại amino acid tự nhiên, thường được tìm thấy trong protein. Các trường hợp sỏi cystine thường liên quan đến tính di truyền.

Nguyên nhân sỏi tiết niệu

Sỏi có thể hình thành do nước tiểu trở nên quá bão hòa với muối hoặc do nước tiểu thiếu các chất ức chế hình thành sỏi thông thường. Citrate là một chất ức chế như vậy vì nó thường liên kết với canxi, chất thường liên quan đến việc hình thành sỏi.

Sỏi phổ biến hơn ở những người mắc một số rối loạn nhất định (ví dụ: Cường tuyến cận giáp, mất nước) và những người có chế độ ăn rất giàu protein hoặc vitamin C có nguồn gốc động vật hoặc những người có không tiêu thụ đủ nước hoặc canxi.

Những người có tiền sử gia đình mắc các loại sỏi tiết niệu thường gặp sẽ có nhiều khả năng bị sỏi canxi hơn. Những người đã trải qua phẫu thuật để giảm cân (hút mỡ) cũng có thể có nguy cơ hình thành sỏi cao hơn.

Hiếm khi nhưng thuốc (bao gồm indinavir) và các chất trong chế độ ăn uống (chẳng hạn như melamine) cũng có thể gây ra sỏi.

Triệu chứng của các loại sỏi tiết niệu thường gặp

Sỏi tiết niệu có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào vị trí và kích thước của sỏi. Các triệu chứng thường gặp có thể bao gồm:

Cơn đau thận

Đau là triệu chứng phổ biến nhất của sỏi tiết niệu. Đau có thể xảy ra ở bất cứ vị trí nào dọc theo đường tiết niệu, bao gồm:

• Đau lưng thường gặp nhất khi sỏi nằm ở niệu quản hoặc bể thận.
• Đau bụng dưới thường gặp khi sỏi nằm ở bàng quang.
• Đau vùng sinh dục có thể xảy ra khi sỏi nằm ở niệu đạo.

Cơn đau quặn thận là một loại đau dữ dội, từng cơn, thường kéo dài từ 20 đến 60 phút. Cơn đau quặn thận thường bắt đầu ở vùng thắt lưng, sau đó lan xuống bụng dưới và vùng sinh dục.

Các triệu chứng khác

Các triệu chứng khác bao gồm:

• Buồn nôn và nôn;
• Bồn chồn, đổ mồ hôi;
• Tiểu ra máu;
• Đi tiểu thường xuyên;
• Ớn lạnh, sốt;
• Nóng rát hoặc đau khi đi tiểu;
• Nước tiểu đục, có mùi hôi;
• Sưng vùng bụng.

Một số triệu chứng hiếm gặp bao gồm:

• Tăng huyết áp;
• Nhiễm trùng đường tiết niệu;
• Viêm thận;
• Vỡ thận.

Tóm lại, triệu chứng của sỏi tiết niệu có thể rất đa dạng. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Điều trị sỏi đường tiết niệu

Sỏi tiết niệu là một bệnh lý phổ biến, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Do đó, việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp là vô cùng quan trọng.

Tùy theo kích thước, vị trí và mức độ gây biến chứng của sỏi, các bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

Các phương pháp điều trị nội khoa

Đối với những hạt sỏi dưới 5 mm, không gây biến chứng thì bệnh nhân có thể được điều trị nội khoa. Các phương pháp điều trị nội khoa có thể bao gồm:

• Thuốc giãn cơ trơn;
• Tăng cường vận động;
• Uống nhiều nước.

Trong trường hợp sỏi gây ra biến chứng hoặc có kích thước lớn sẽ được chỉ định phẫu thuật loại bỏ sỏi. Trong các trường hợp phẫu thuật loại bỏ sỏi tiết niệu, bác sĩ cũng có thể chỉ định thuốc giảm đau, thuốc làm mòn sỏi và thuốc giãn cơ trơn niệu quản.

Các phương pháp điều trị ngoại khoa

Sỏi thận có kích thước lớn không thể tự đào thải qua đường tiết niệu sẽ được bác sĩ chỉ định phẫu thuật để loại bỏ.

Các phương pháp phẫu thuật sỏi thận phổ biến hiện nay bao gồm:

• Tán sỏi ngoài cơ thể;
• Tán sỏi nội soi ngược dòng;
• Tán sỏi qua da;
• Mổ nội soi sau phúc mạc;
• Mổ hở.

Cách phòng ngừa sỏi đường tiết niệu

Để phòng ngừa sỏi đường tiết niệu bạn cần chú ý những điều sau đây:

• Uống đủ nước, đảm bảo tối thiểu 2 lít mỗi ngày;
• Cân đối lượng thực phẩm chứa canxi và oxalat trong khẩu phần ăn;
• Hạn chế ăn thịt, thực phẩm chứa nhiều protein động vật, chất béo bão hòa;
• Ăn nhiều rau xanh, hoa quả, đặc biệt là các loại có chứa nhiều citrat;
• Tích cực luyện tập thể dục thể thao;
• Không nhịn tiểu.

Qua bài viết trên đây của Nhà thuốc Long Châu, bạn đã có thể hiểu rõ hơn về các loại sỏi tiết niệu thường gặp cũng như các phương pháp chẩn đoán, điều trị hiệu quả. Điều quan trọng là cần duy trì lối sống lành mạnh và phòng ngừa nguy cơ mắc phải sỏi đường tiết niệu.

Xem thêm: Chụp niệu đạo bàng quang ngược dòng: Khi nào? Để làm gì?