Tình trạng ứ mật ở trẻ sơ sinh và những điều cha mẹ cần biết

Ứ mật ở trẻ sơ sinh thường được định nghĩa là tình trạng tăng bilirubin kết hợp xảy ra trong thời kỳ sinh hoặc ngay sau đó. Ứ mật là tình trạng giảm sự hình thành hoặc bài tiết mật và có thể do một số rối loạn khác nhau gây ra, trong đó phổ biến nhất là mất đường mật.

Hiện tượng ứ mật ở trẻ sơ sinh là gì?

Ứ mật là sự tắc nghẽn ở bất kỳ bộ phận nào của hệ thống đường mật, khiến lượng bilirubin tiết ra không đến được đường tiêu hóa mà vẫn tồn tại trong đường mật, gây ra một số triệu chứng tại chỗ hoặc bài tiết vào máu gây ra tình trạng vàng da toàn thân ở trẻ sơ sinh.

Tỷ lệ ứ mật ở trẻ sơ sinh tương đối thấp, chiếm 1/2500 tổng số trẻ sơ sinh đủ tháng. Ứ mật được định nghĩa là khi nồng độ bilirubin trực tiếp trong máu >1 mg/dl. Đây là một bệnh nên cần tiến hành khám thăm dò, chẩn đoán và điều trị sớm để tránh để lại những di chứng nặng nề cho trẻ.

Nguyên nhân nào gây ứ mật ở trẻ sơ sinh?

Teo đường mật bẩm sinh dẫn đến ứ mật

Trong thực hành lâm sàng, teo đường mật bẩm sinh là nguyên nhân phổ biến nhất gây vàng da ứ mật ở trẻ sơ sinh. Nguyên nhân là do ống mật bị xơ hóa, lòng mật bị thu hẹp và mật không lưu thông được.

Các triệu chứng lâm sàng của bệnh này xuất hiện trong vòng vài tuần sau khi sinh. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được biết, nhưng theo nghiên cứu, bệnh lý nhiễm trùng sơ sinh ở trẻ sơ sinh có liên quan đến chứng teo đường mật.

Rối loạn tổng hợp dịch mật ở gan

Nhiễm trùng là nguyên nhân phổ biến nhất. Một số loại virus như rubella, HSV, CMV, vi khuẩn như E.coli và ký sinh trùng như toxoplasma có thể gây tắc nghẽn mật. Vi sinh vật có thể xâm nhập vào cơ thể trẻ do trước đó mẹ đã từng bị nhiễm trùng, mẹ bị nhiễm khuẩn âm đạo và sinh con qua đường âm đạo hoặc vi sinh vật có trong sữa mẹ.

Bệnh gan tự miễn gây ứ mật ở trẻ sơ sinh

Bệnh gan tự miễn là một rối loạn di truyền do sự truyền IgG của mẹ sang con trong thời kỳ mang thai, tạo ra các phức hợp miễn dịch phá hủy tế bào gan. Bệnh lý này cũng có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng ứ mật ở trẻ sơ sinh.

Rối loạn chuyển hóa

Các rối loạn chuyển hóa bẩm sinh, chẳng hạn như galactosemia, thiếu alpha-1 antitrypsin, rối loạn ty lạp thể, rối loạn chuyển hóa lipid và quá trình oxy hóa acid béo bị gián đoạn. Một số bệnh phổ biến liên quan đến vấn đề này là bệnh xơ nang và hội chứng co cứng khớp, suy thận, vàng da ứ mật.

Đột biến gen

Một số đột biến gen có thể gây rối loạn bài tiết dịch mật, dẫn đến ứ mật. Bệnh có liên quan đến yếu tố gia đình.

Các triệu chứng, biểu hiện của ứ mật ở trẻ sơ sinh

Bilirubin liên hợp vẫn được gan tổng hợp nhưng không đào thải được qua đường tiêu hóa gây rối loạn hấp thu do thiếu dịch mật và muối mật. Trẻ em có thể bị kém hấp thu và thiếu hụt dinh dưỡng các vitamin tan trong dầu A, D, E và K. Phân của trẻ có thể bị bạc màu phân do thiếu bilirubin tổng hợp, chất khiến phân có màu vàng.

Bilirubin ứ đọng có thể xâm nhập vào máu, làm tăng tổng nồng độ bilirubin và gây vàng da ở trẻ sơ sinh. Sự khác biệt giữa vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý chủ yếu dựa vào thời điểm khởi phát và thời gian mắc bệnh. Vàng da sinh lý xuất hiện vài ngày sau khi sinh và tự biến mất sau 1 tuần. Bệnh vàng da bệnh lý xuất hiện và kéo dài khoảng 2 tuần sau khi sinh, bệnh vàng da dần trở nên nặng hơn, kèm theo nước tiểu sẫm màu và phân nhạt màu.

Điều trị tình trạng ứ mật ở trẻ sơ sinh như thế nào?

Điều trị các triệu chứng của tình trạng ứ mật ở trẻ sơ sinh

• Áp dụng liệu pháp chiếu đèn để tăng phân hủy bilirubin làm giảm nồng độ bilirubin có trong máu.
• Bổ sung đầy đủ cho trẻ sơ sinh các vitamin A, D, E, K.

• Nếu trẻ sơ sinh sử dụng sữa công thức thì nên chọn loại sữa có hàm lượng triglyceride chuỗi trung bình là cao vì dễ hấp thu hơn khi trẻ đang trong tình trạng thiếu dịch mật, muối mật, điều này giúp cho trẻ sơ sinh không bị thiếu hụt chất dinh dưỡng

Điều trị nguyên nhân gây tình trạng ứ mật ở trẻ sơ sinh

• Giải quyết dứt điểm bệnh lý và không tái phát: Có thể điều trị nội khoa trong các trường hợp rối loạn chuyển hóa hoặc thiếu chất tổng hợp dịch mật bẩm sinh. Bạn nên cân nhắc trường hợp lọc máu cho trẻ nếu có kháng thể gây phá hủy tế bào gan.
• Phẫu thuật điều trị teo đường mật bẩm sinh và dị dạng đường mật bẩm sinh.

Tóm lại, nếu ứ mật ở trẻ sơ sinh không được chẩn đoán và điều trị sớm có thể dẫn đến viêm gan, xơ gan, giãn tĩnh mạch thực quản, xuất huyết tiêu hóa và thậm chí tử vong. Vì vậy, khi nghi ngờ có dấu hiệu bệnh tật cần phải chẩn đoán và điều trị dứt điểm nguyên nhân để giúp trẻ hồi phục hoàn toàn và tăng trưởng, phát triển bình thường.

Xem thêm: 

• Xơ gan ứ mật nguyên phát là gì? Có nguy hiểm không?
• Hội chứng vàng da tắc mật là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị
• Chẩn đoán và điều trị xơ gan ứ mật như thế nào?