Tổn thương dây thần kinh thị giác​: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Dây thần kinh thị giác là một phần của hệ thần kinh trung ương, có nhiệm vụ dẫn truyền thông tin thị giác đến não. Khi các dây thần kinh này bị tổn thương, thị lực suy giảm thậm chí có thể gây mất thị lực vĩnh viễn. Việc phát hiện sớm tổn thương giúp kiểm soát và ngăn ngừa tiến triển xấu của bệnh. Dưới đây là những thông tin quan trọng về tổn thương dây thần kinh thị giác​ mà bạn cần biết.

Thế nào là tổn thương dây thần kinh thị giác?

Tổn thương dây thần kinh thị giác là tình trạng dây thần kinh bị suy giảm chức năng, làm gián đoạn quá trình dẫn truyền tín hiệu từ mắt đến não. Khi bị tổn thương, dây thần kinh không thể hoạt động bình thường, gây suy giảm thị lực hoặc mất thị lực vĩnh viễn.

Những đối tượng dễ bị tổn thương dây thần kinh thị giác thường là:

• Người cao tuổi, người có tiền sử bệnh lý di truyền về mắt;
• Người mắc bệnh tăng nhãn áp;
• Người đang mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp;
• Người hút thuốc, uống rượu nhiều, thiếu dinh dưỡng;
• Người từng chấn thương đầu, u não, viêm thần kinh thị giác.

Nguyên nhân gây tổn thương dây thần kinh thị giác

Tổn thương dây thần kinh thị giác có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm bệnh lý nội khoa và các yếu tố bên ngoài.

Tổn thương dây thần kinh thị giác​ do bệnh lý

Tăng nhãn áp là nguyên nhân phổ biến gây tổn thương dây thần kinh thị giác. Áp lực nội nhãn cao chèn ép lên dây thần kinh, làm suy giảm chức năng dẫn truyền tín hiệu. Viêm dây thần kinh thị giác xảy ra do bệnh đa xơ cứng, nhiễm trùng hoặc rối loạn miễn dịch làm giảm khả năng dẫn truyền tín hiệu thị giác.

Thiếu máu nuôi dây thần kinh thị giác là vấn đề thường gặp ở bệnh nhân cao huyết áp, tiểu đường hoặc bệnh lý tim mạch. Khi lượng máu đến thần kinh thị giác bị gián đoạn, các tế bào thần kinh bị tổn thương do thiếu oxy, gây mất thị lực đột ngột. U não hoặc chèn ép thần kinh cũng có thể gây tổn thương dây thần kinh thị giác, gây mất thị trường, nhìn đôi hoặc suy giảm thị lực từ từ.

Tổn thương do yếu tố bên ngoài

Chấn thương vùng mắt, đầu hoặc hốc mắt có thể làm đứt hoặc tổn thương dây thần kinh thị giác. Những va đập mạnh do tai nạn giao thông, chấn thương thể thao hoặc tai nạn lao động đều có nguy cơ gây suy giảm thị lực nghiêm trọng.

Nhiễm độc thần kinh do rượu, thuốc lá, methanol hoặc tác dụng phụ của một số thuốc có thể làm tổn thương dây thần kinh thị giác. Theo thống kê, nhiễm độc methanol là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa do ngộ độc ở Việt Nam.

Dấu hiệu nhận biết tổn thương dây thần kinh thị giác

Tổn thương dây thần kinh thị giác biểu hiện qua các triệu chứng phổ biến như:

• Người bệnh có thể nhận thấy tầm nhìn bị mờ đi theo thời gian hoặc mất thị lực đột ngột trong vài giờ đến vài ngày;
• Thị lực có thể giảm một phần hoặc hoàn toàn ở một mắt, ảnh hưởng đến khả năng quan sát chi tiết;
• Cơn đau xuất hiện khi mắt di chuyển, đặc biệt khi nhìn sang hai bên;
• Người bệnh có thể nhận thấy màu sắc nhạt hơn hoặc khó phân biệt các gam màu nhất định, đặc biệt là màu đỏ và xanh;
• Người bệnh có thể mất khả năng nhìn một phần không gian hoặc xuất hiện bóng mờ chắn tầm nhìn.

Cách chẩn đoán tổn thương dây thần kinh thị giác

Chẩn đoán tổn thương dây thần kinh thị giác cần sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các phương pháp hình ảnh học chuyên sâu. Dưới đây là những phương pháp được áp dụng phổ biến:

• Bác sĩ tiến hành đo thị lực, kiểm tra phản xạ đồng tử, soi đáy mắt để đánh giá khả năng nhìn, phản ứng của mắt với ánh sáng, quan sát đĩa thị giác,…
• Chụp cắt lớp quang học (OCT - Optical Coherence Tomography) giúp đánh giá độ dày lớp sợi thần kinh võng mạc. Từ đó bác sĩ phát hiện sớm tổn thương dây thần kinh thị giác, đặc biệt trong các bệnh lý như tăng nhãn áp hoặc viêm thần kinh thị giác.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) và chụp cắt lớp vi tính (CT scan) được sử dụng khi nghi ngờ tổn thương do khối u, viêm nhiễm hoặc chèn ép thần kinh.
• Điện sinh lý mắt (VEP - Visual Evoked Potential) để đo tốc độ dẫn truyền tín hiệu thần kinh thị giác từ mắt đến não. Kỹ thuật này giúp phát hiện tổn thương dây thần kinh do viêm, thiếu máu hoặc bệnh lý thần kinh trung ương.

Tổn thương dây thần kinh thị giác​ chữa thế nào?

Tùy vào nguyên nhân gây tổn thương, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị tổn thương dây thần kinh thị giác​ phù hợp.

Điều trị tổn thương dây thần kinh thị giác

Nếu dây thần kinh thị giác tổn thương do tăng nhãn áp, người bệnh sẽ được hạ nhãn áp bằng thuốc nhỏ mắt, điều trị bằng laser hoặc phẫu thuật. Các phương pháp này giúp giảm áp lực đè nén lên dây thần kinh thị giác. Trường hợp do viêm dây thần kinh thị giác, bác sĩ thường chỉ định sử dụng thuốc corticosteroid để giảm viêm và ngăn ngừa tổn thương lan rộng. Ngoài ra, nếu tổn thương liên quan đến thiếu dinh dưỡng hoặc nhiễm độc, việc bổ sung vitamin (đặc biệt là nhóm B như B1, B6, B12) và loại bỏ các tác nhân độc hại như rượu, thuốc lá cũng rất quan trọng.

Biện pháp hỗ trợ phục hồi thị giác

Điều đáng lưu ý là các sợi thần kinh thị giác khi đã bị tổn thương nặng thì rất khó phục hồi hoàn toàn. Tổn thương dây thần kinh thị giác có thể gây suy giảm thị lực, nhìn mờ, thu hẹp tầm nhìn và thậm chí dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị kịp thời. Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, mất khả năng phân biệt màu sắc hoặc ánh sáng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Vì vậy, ngoài điều trị y khoa, bệnh nhân cần áp dụng các biện pháp hỗ trợ như vật lý trị liệu thị giác, duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý.

Tổn thương dây thần kinh thị giác là một vấn đề nghiêm trọng có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc kiểm tra mắt định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, tăng hiệu quả điều trị. Duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát các bệnh lý nền giúp giảm nguy cơ tổn thương thần kinh thị giác. Nếu có dấu hiệu suy giảm thị lực, cần đi khám chuyên khoa mắt ngay. Việc phát hiện và can thiệp sớm sẽ giúp làm chậm tiến trình mất thị lực, nâng cao chất lượng sống và giữ lại chức năng thị giác tối đa cho người bệnh.