Trẻ sơ sinh bị vàng da nên bổ sung gì?

Vàng da là một hiện tượng phổ biến ở trẻ sơ sinh. Đối với trẻ sơ sinh đủ tháng, khoảng 60% trẻ gặp hiện tượng này, trong khi tỷ lệ này cao hơn lên đến 80% đối với trẻ sơ sinh non tháng. Thông thường, vàng da ở trẻ sơ sinh là vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Vàng da sinh lý chiếm khoảng 75% các trường hợp vàng da ở trẻ sơ sinh. Điều này thường biểu hiện da vàng nhẹ, không gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe của trẻ, và do đó không cần thiết phải can thiệp điều trị.

Trẻ sơ sinh bị vàng da

Vàng da sơ sinh là hiện tượng phổ biến khi da và kết mạc mắt của trẻ sơ sinh có màu vàng, thường do tăng bilirubin gián tiếp - một chất được giải phóng khi các hồng cầu bị phá hủy. Đây là một hiện tượng thường gặp ở trẻ sơ sinh, xuất hiện ở khoảng 60% trẻ đủ tháng và lên đến 80% ở trẻ sinh non.

Vàng da sơ sinh có thể ở dạng nhẹ (gọi là vàng da sinh lý) hoặc nặng hơn (gọi là vàng da bệnh lý). Trong trường hợp không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến biến chứng nhiễm độc thần kinh, gây ra các vấn đề về não và thậm chí có thể dẫn đến tử vong hoặc di chứng trọn đời.

Vàng da sinh lý:

Vàng da sinh lý thường xuất hiện ở trẻ sơ sinh do các hồng cầu có mức độ cao trong máu, và chúng chứa HbF - một loại hemoglobin đặc biệt chỉ có ở trẻ em. Điều này làm cho tuổi thọ của hồng cầu ngắn hơn, dẫn đến việc giải phóng bilirubin gián tiếp tăng lên. Gan của trẻ cũng chưa phát triển đầy đủ, không thể loại bỏ bilirubin hiệu quả. Ở trẻ đủ tháng và khỏe mạnh, vàng da được coi là một hiện tượng sinh lý khi có các điều kiện sau:

• Vàng da bắt đầu từ ngày thứ 3 sau khi sinh.
• Tự giảm dần trong khoảng 7 - 10 ngày.
• Vàng da nhẹ (thường chỉ ở vùng cổ, mặt, ngực và phần trên của bụng).
• Không kèm theo các triệu chứng khác như thiếu máu, sự phình to của gan lách, từ chối bú hoặc suy giảm cân nặng.
• Nồng độ bilirubin/máu không vượt quá 12mg% ở trẻ đủ tháng.
• Tốc độ tăng bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ.

Vàng da sinh lý không đòi hỏi can thiệp y tế. Chăm sóc cơ bản như cho trẻ bú sữa mẹ đầy đủ có thể giúp cơ thể loại bỏ bilirubin và làm giảm tình trạng vàng da trong khoảng thời gian từ 1 đến 2 tuần.

Vàng da bệnh lý:

Vàng da được coi là bệnh lý khi xuất hiện sớm, tiến triển nhanh chóng và gây ra nhiều biến chứng bệnh lý khác. Các điểm cần lưu ý là:

• Vàng da đậm màu xuất hiện trong vòng 1 - 2 ngày sau khi sinh.
• Vàng da không chỉ xuất hiện ở mặt và mắt mà còn lan rộng đến bụng, cánh tay và chân.
• Tình trạng vàng da không cải thiện sau 2 tuần với trẻ đủ tháng và sau 3 tuần với trẻ sinh non.
• Vàng da kèm theo các triệu chứng bất thường khác như từ chối bú, nôn mửa, sốt, khóc nhiều, hoặc phân có màu xám.

Đối với trẻ sinh non, đặc biệt là trẻ sinh non dưới 35 tuần tuổi thai, việc chăm sóc và theo dõi tình trạng vàng da càng cần thiết hơn. Cha mẹ nên đưa trẻ đi kiểm tra sức khỏe tại bác sĩ chuyên khoa nhi để được tư vấn và điều trị vàng da sơ sinh kịp thời, nhằm phòng tránh biến chứng nhiễm độc thần kinh có thể xảy ra.

Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị vàng da

Vàng da ở trẻ sơ sinh có thể được gây ra bởi một số nguyên nhân khác nhau như sau:

Tăng sản xuất bilirubin:

Bilirubin dư thừa trong máu là nguyên nhân chính gây ra vàng da. Bilirubin, một sắc tố màu vàng cam, được tạo ra khi các hồng cầu bình thường bị phá hủy trong máu. Các nguyên nhân gây tăng sản xuất bilirubin trong máu có thể bao gồm:

• Bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con, khiến hệ thống miễn dịch của mẹ phá hủy hồng cầu của con. Thường xuyên gặp là bất đồng nhóm máu ABO (mẹ có nhóm máu O, con có nhóm máu A hoặc B) và bất đồng nhóm máu Rh (mẹ có nhóm máu Rh âm, con có nhóm máu Rh dương).

• Các bệnh lý tại hồng cầu làm cho chúng dễ bị phá hủy: Thiếu men G6PD, bệnh lý màng hồng cầu, Thalassemia.
• Vết bầm máu lớn ở trẻ khi sinh.
• Giảm chức năng chuyển hóa bilirubin: Nguyên nhân này có thể là do trẻ mắc một trong các bệnh lý như hội chứng Crigler-Naajar, hội chứng Gilbert, các bệnh lý chuyển hóa di truyền (galactosemia, suy giáp trạng bẩm sinh, rối loạn chuyển hóa tyrosin, methionin, thiếu α1 antitrypsin...), trẻ sinh non, thiếu hụt hormone, hoặc mẹ mắc chứng tiểu đường thai kỳ.

Tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột (tăng chu trình ruột gan):

Các trẻ mới sinh ra với vấn đề như hẹp môn vị, tắc ruột non, phình đại tràng bẩm sinh, tắc ruột phân su, hoặc sử dụng thuốc gây liệt ruột đều có nguy cơ tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột, dẫn đến vàng da.

Vàng da do sữa mẹ:

Một số trẻ trong vài ngày đầu sau khi sinh không được cung cấp đủ lượng sữa mẹ do gặp khó khăn khi bú hoặc do mẹ chưa tiết đủ sữa. Tình trạng này có thể khiến trẻ mất nước, thiếu năng lượng và tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột, gây ra vàng da.

Để khắc phục tình trạng này, mẹ cần cho trẻ bú thường xuyên hơn và theo dõi cân nặng của trẻ. Việc này không yêu cầu phải ngừng bú mẹ nếu trẻ vẫn bú tốt, tăng cân và có sức khỏe tốt.

Các phương pháp điều trị vàng da sơ sinh

Đối với trẻ có tình trạng vàng da nặng hơn, có thể cần đến các biện pháp điều trị khác, bao gồm:

• Chiếu đèn: Phương pháp này được coi là phương pháp hiệu quả nhất để điều trị vàng da sơ sinh. Bằng cách chiếu ánh sáng màu xanh hoặc xanh da trời lên da của trẻ trong khoảng thời gian nhất định, chiếu đèn giúp biến đổi bilirubin trong da thành các dạng có thể bài tiết ra khỏi cơ thể thông qua đường tiêu hóa. Phương pháp này khá an toàn, đơn giản và kinh tế.

• Thay máu: Thay máu được thực hiện khi trẻ có các dấu hiệu đe dọa nhiễm độc thần kinh do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao. Quá trình này bao gồm việc lấy một lượng máu nhỏ từ trẻ và thay thế bằng máu đã được làm sạch từ nguồn máu an toàn khác. Việc thay máu này giúp loại bỏ bilirubin dư thừa trong huyết thanh của trẻ và giảm nguy cơ mắc các biến chứng do nồng độ bilirubin cao gây ra.

Trẻ sơ sinh bị vàng da nên bổ sung gì?

Nếu trẻ sơ sinh phải đối mặt với tình trạng vàng da kéo dài, ngoài việc tuân thủ theo phác đồ điều trị được chỉ định bởi bác sĩ, chế độ dinh dưỡng của người mẹ cũng cần được đảm bảo đủ dưỡng chất để con được bú và hấp thu. Các bữa ăn phải cung cấp đầy đủ các thành phần dinh dưỡng, không chỉ giúp cơ thể mẹ phục hồi mà còn hỗ trợ cho việc sản xuất sữa.

Bổ sung các loại trái cây có tác dụng thải độc: Sau mỗi bữa ăn, mẹ nên bổ sung thêm các loại trái cây như bơ, bưởi, táo, dưa leo, dứa,... nhằm tăng cường khả năng thúc đẩy chức năng gan và thận trong việc loại bỏ độc tố từ cơ thể. Đồng thời, các loại trái cây này còn giúp cân bằng độ pH, tạo điều kiện tốt cho việc tiết sữa, từ đó giúp trẻ khỏe mạnh và ngăn ngừa tình trạng vàng da.

Bổ sung các loại rau xanh: Rau xanh là một phần không thể thiếu trong thực đơn hàng ngày của phụ nữ mang thai và sau khi sinh. Khi trẻ sơ sinh gặp vấn đề về vàng da, người mẹ cần tăng cường ăn các loại rau lá xanh như măng tây, cải xoong, bông cải xanh, cải xoăn,... Các loại rau lá này giàu vitamin và khoáng chất, giúp tăng cường hệ thống miễn dịch của mẹ và giúp trẻ củng cố sức khỏe và ngăn ngừa vàng da.

Uống nhiều nước: Duy trì thói quen uống đủ nước, khoảng từ 2 đến 2.5 lít mỗi ngày, giúp cơ thể thanh lọc và loại bỏ độc tố, đồng thời giúp sản xuất sữa mẹ chất lượng hơn. Khi trẻ gặp vấn đề về vàng da, việc tăng cường cho con bú sẽ giúp cơ thể nhanh chóng loại bỏ bilirubin dư thừa và hỗ trợ quá trình phát triển của trẻ.

Hy vọng qua nội dung bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn trẻ sơ sinh bị vàng da nên bổ sung gì? Các trường hợp vàng da nhẹ thường sẽ tự giảm khi gan của trẻ bắt đầu hoạt động hiệu quả hơn. Việc cho trẻ bú thường xuyên, khoảng từ 8 đến 12 lần mỗi ngày, có thể giúp cơ thể trẻ loại bỏ bilirubin qua đường tiêu hóa.