Túi thừa Zenker là gì? Phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả

Túi thừa Zenker là một bệnh lý hiếm gặp ở hệ tiêu hóa, thường xuất hiện ở người lớn tuổi, gây ra những triệu chứng như khó nuốt, ho khan, và đôi khi cả sặc thức ăn. Được hình thành từ sự phình to bất thường của thành sau thực quản, túi thừa Zenker không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nặng hơn nếu không được điều trị đúng cách.

Túi thừa Zenker là gì?

Túi thừa Zenker là một dạng túi thừa ở phần trên của thực quản, nằm ở vị trí giao giữa thực quản và hầu họng. Đây là một túi nhỏ phát triển khi niêm mạc thực quản phình ra qua một điểm yếu ở cơ, cụ thể là tam giác Killian. Túi thừa Zenker thường xuất hiện ở người cao tuổi, đặc biệt là ở độ tuổi từ 70 trở lên, và phổ biến hơn ở nam giới.

Nguyên nhân chính của sự hình thành túi thừa này vẫn chưa rõ ràng, nhưng nhiều nghiên cứu cho rằng sự co thắt bất thường của cơ thắt thực quản trên có thể dẫn đến tăng áp lực và đẩy mô ra ngoài, hình thành túi thừa. Tình trạng này gây ra các triệu chứng khó chịu, bao gồm:

• Chứng khó nuốt: Người bệnh gặp khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc nước uống.
• Nôn trớ và trào ngược: Thức ăn có thể bị giữ lại trong túi và bị trào ngược sau bữa ăn.
• Chứng hôi miệng: Do thức ăn bị mắc lại trong túi, vi khuẩn có thể phát triển gây mùi hôi.
• Ho mãn tính: Đặc biệt là khi thức ăn hoặc dịch tiêu hóa tràn vào đường thở.
• Nguy cơ viêm phổi hít: Do thức ăn và dịch từ túi thừa có thể tràn vào phổi, gây nhiễm trùng.

Chẩn đoán túi thừa Zenker

Chẩn đoán túi thừa Zenker thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và các phương pháp hình ảnh, bao gồm:

• Chụp X-quang thực quản với chất cản quang: Đây là phương pháp phổ biến nhất để chẩn đoán túi thừa Zenker. Người bệnh sẽ uống chất cản quang (thường là bari) để làm nổi bật hình ảnh thực quản trên X-quang. Hình ảnh này cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp túi thừa cũng như kích thước và vị trí của nó. Túi thừa Zenker thường xuất hiện dưới dạng một túi nhỏ lồi ra từ thực quản trên, phía sau cổ.
• Nội soi thực quản: Nội soi là phương pháp sử dụng ống mềm có gắn camera để quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản. Nội soi có thể giúp xác định túi thừa và kiểm tra các dấu hiệu viêm nhiễm hoặc tổn thương do thức ăn tích tụ. Tuy nhiên, vì nguy cơ chọc vào túi thừa và gây tổn thương, nội soi thực quản cần được thực hiện cẩn thận bởi các bác sĩ có kinh nghiệm.
• Chụp CT hoặc MRI: Trong một số trường hợp, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc cộng hưởng từ (MRI) có thể được chỉ định để đánh giá túi thừa Zenker và loại trừ các nguyên nhân khác gây triệu chứng khó nuốt. Các phương pháp này giúp tạo ra hình ảnh chi tiết hơn về cấu trúc của vùng cổ và ngực.
• Đo áp lực thực quản: Đo áp lực (manometry) là phương pháp kiểm tra chức năng co bóp của thực quản và cơ thắt thực quản trên. Điều này có thể hữu ích trong việc đánh giá cơ chế tạo áp lực quá mức gây ra túi thừa, giúp bác sĩ có cái nhìn toàn diện về hoạt động của thực quản và các cơ liên quan.

Chẩn đoán túi thừa Zenker cần được thực hiện sớm để giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi do hít phải thức ăn, suy dinh dưỡng hoặc viêm nhiễm.

Điều trị túi thừa Zenker như thế nào?

Điều trị túi thừa Zenker có thể bao gồm nhiều phương pháp, từ thay đổi lối sống và ăn uống cho đến can thiệp phẫu thuật tùy thuộc vào kích thước túi thừa và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Với những trường hợp túi thừa Zenker nhỏ hoặc triệu chứng nhẹ, bác sĩ có thể khuyến cáo thay đổi chế độ ăn uống để giảm triệu chứng. Người bệnh nên ăn từng miếng nhỏ, nhai kỹ trước khi nuốt và uống nhiều nước sau khi ăn để giảm nguy cơ thức ăn mắc kẹt trong túi thừa. Các thức ăn mềm, dễ nuốt cũng được khuyến khích.
• Phương pháp nội soi cắt cơ: Phương pháp này là lựa chọn phổ biến và ít xâm lấn trong điều trị túi thừa Zenker. Bác sĩ sẽ sử dụng ống nội soi gắn dao cắt hoặc laser để mở túi thừa và cắt bỏ cơ vòng thực quản trên (cơ cricopharyngeal), giúp thức ăn dễ dàng đi qua mà không bị mắc kẹt. Phương pháp này có ưu điểm là giảm thời gian phục hồi và ít để lại sẹo so với phẫu thuật mở cổ.
• Phẫu thuật mở cổ cắt bỏ túi thừa: Với các trường hợp túi thừa lớn hoặc bệnh nhân không thể thực hiện nội soi, phẫu thuật mở cổ có thể được chỉ định. Phẫu thuật này bao gồm cắt túi thừa và khâu lại phần cơ thắt để đảm bảo thức ăn đi qua dễ dàng hơn. Mặc dù là phương pháp xâm lấn hơn, phẫu thuật mở cổ thường mang lại hiệu quả lâu dài và giảm tái phát.
• Kỹ thuật stapler cắt túi thừa: Phương pháp stapler cũng là một kỹ thuật nội soi nhưng sử dụng dụng cụ ghim để cắt bỏ túi thừa và đóng lại phần mô cùng lúc. Phương pháp này giúp giảm nguy cơ rò rỉ, lành vết thương nhanh và hạn chế khả năng nhiễm trùng.
• Điều trị nội khoa: Trong một số trường hợp nhẹ, thuốc có thể được dùng để giảm triệu chứng, bao gồm các thuốc giảm co thắt cơ trơn và thuốc ức chế axit dạ dày nếu có hiện tượng trào ngược. Tuy nhiên, điều trị nội khoa không thể loại bỏ túi thừa mà chỉ giúp giảm các triệu chứng khó chịu.

Các phương pháp điều trị trên đều cần đánh giá cẩn thận từ bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa hoặc phẫu thuật. Quyết định điều trị phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, kích thước túi thừa, các bệnh lý đi kèm và nguyện vọng của người bệnh.

Túi thừa Zenker là một bệnh lý tuy hiếm gặp nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng khó chịu, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc nhận biết sớm triệu chứng và chẩn đoán chính xác là yếu tố quan trọng để có phương án điều trị phù hợp. Tùy vào mức độ và tình trạng của bệnh, các phương pháp từ điều chỉnh chế độ ăn uống đến can thiệp phẫu thuật đều có thể mang lại hiệu quả tích cực.