U nang và u xơ: Có gì khác biệt giữa hai loại u này?

U nang và u xơ chiếm một tỷ lệ lớn trong các khối u lành tính, nhưng con số này có thể thay đổi tùy theo nghiên cứu và địa phương. Theo một số nguồn thông tin, tỷ lệ u nang và u xơ lành tính có thể chiếm từ 60% đến 70% các trường hợp. Mặc dù cùng là khối u, nhưng chúng khác biệt hoàn toàn về cấu trúc, nguyên nhân hình thành và cách điều trị. Hiểu rõ sự khác biệt này sẽ giúp bạn tránh hoang mang không cần thiết và có hướng xử lý kịp thời.

Định nghĩa, đặc điểm của u nang và u xơ

Để hiểu rõ hơn về u nang và u xơ, chúng ta cần tìm hiểu định nghĩa và đặc điểm của chúng.

U nang là gì?

U nang là một cấu trúc dạng túi bất thường, bên trong chứa đầy dịch, khí hoặc chất nửa rắn, có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể. Chúng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, từ da đến nội tạng. U nang bã nhờn là một ví dụ điển hình của u nang, thường xuất hiện trên da do tắc nghẽn tuyến bã nhờn. Một ví dụ khác là u nang buồng trứng, chứa dịch trong và có thể gây đau bụng hoặc khó chịu. U nang thường có những đặc điểm nổi bật như:

• U nang có cấu trúc đặc trưng với vỏ bao bọc rõ ràng, tách biệt với các mô xung quanh. Bên trong u nang chứa dịch, có thể là nước, bã nhờn, hoặc máu, tùy vào loại u nang. Chính cấu trúc này giúp phân biệt u nang với các khối u khác, chẳng hạn như u xơ, bởi chúng có khoang chứa dịch rõ rệt.
• U nang có tính di động cao, dễ dàng di chuyển dưới da khi sờ nắn. Điều này là do cấu trúc bên trong chứa dịch lỏng, giúp u nang không dính chặt vào cơ hoặc mô sâu, tạo ra cảm giác dễ di chuyển.
• Về tốc độ phát triển, u nang có thể phát triển nhanh chóng trong vài tuần do sự tích tụ dịch bên trong. Trong một số trường hợp, u nang có thể bị vỡ nếu kích thước của nó quá lớn hoặc gặp phải chấn thương.

U xơ là gì?

U xơ là khối u đặc, được hình thành từ các sợi mô liên kết dày đặc, chủ yếu là collagen và fibrocytes. Các u xơ thường liên quan đến rối loạn hormone hoặc yếu tố di truyền, và chúng có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể. U xơ tử cung là một ví dụ phổ biến, có thể gây ra các triệu chứng như rong kinh, đau lưng. U xơ thần kinh là một ví dụ khác, có thể gây tê bì hoặc đau nhức. Đặc điểm nổi bật của u xơ thường là:

• U xơ không có khoang chứa dịch mà có cấu trúc đặc, giống như cao su. Khi phẫu thuật, u xơ thường có màu sắc trắng ngà hoặc hồng nhạt, và có thể sờ thấy sự cứng chắc, không mềm mại như u nang.
• U xơ thường cố định chắc vào mô xung quanh, làm cho chúng khó di chuyển khi ấn. Khi sờ vào, cảm giác là chắc tay, không có sự di động dễ dàng như u nang.
• U xơ phát triển chậm và có thể mất nhiều năm mới tăng kích thước. U xơ ít khi tự teo đi nếu không được điều trị, và thường yêu cầu can thiệp y tế nếu gây ảnh hưởng đến sức khỏe hoặc chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân hình thành u nang và u xơ

Để hiểu rõ hơn về cơ chế hình thành của u nang và u xơ, chúng ta cần tìm hiểu các nguyên nhân chính gây ra sự xuất hiện của chúng.

Nguyên nhân hình thành u nang

Mỗi loại u nang được hình thành do những nguyên nhân khác nhau:

• U nang bã nhờn còn được gọi là u tuyến bã nhờn hình thành khi các tuyến bã dưới da bị tắc nghẽn do sự tích tụ của bụi bẩn, tế bào chết hoặc dầu thừa. Sự tắc nghẽn này tạo ra một túi kín chứa chất bã gồm keratin và lipid, dần phát triển thành khối u nang. Vị trí thường gặp nhất là mặt, lưng và da đầu.
• U nang bạch huyết xuất phát từ bất thường trong quá trình phát triển hệ bạch huyết từ giai đoạn bào thai. Khi các mạch bạch huyết không hình thành đúng cách, dịch bạch huyết bị mắc kẹt, tạo thành túi chứa dịch. U nang bạch huyết thường xuất hiện ở cổ, nách hoặc bẹn. Chúng có thể tồn tại từ khi sinh ra hoặc phát triển trong những năm đầu đời.
• U nang máu có thể hình thành do va đập mạnh khiến các mạch máu nhỏ dưới da bị vỡ, dẫn đến máu tụ và hình thành khoang chứa máu được bao bọc bởi mô xơ. U nang máu thường xuất hiện ở da, cơ hoặc khớp.

Nguyên nhân hình thành u xơ

Mỗi loại u xơ cũng được hình thành theo những cách khác nhau:

• U xơ tử cung hình thành do sự mất cân bằng hormone estrogen và progesterone. Điều này sẽ kích thích tăng sinh quá mức các tế bào cơ trơn tử cung, tạo thành khối u xơ đặc.
• U xơ thần kinh thường xảy ra do đột biến gen NF1 hoặc NF2. Những đột biến này sẽ dẫn đến sự phát triển bất thường của tế bào Schwann xung quanh dây thần kinh. Khối u thường xuất hiện thành nhiều nốt nhỏ dọc theo dây thần kinh, gây tê bì, yếu cơ hoặc rối loạn vận động nếu chèn ép vào cấu trúc lân cận.
• U xơ da và gan thường xảy ra do quá trình lão hóa. Quá trình này khiến chức năng tái tạo tế bào suy giảm, dẫn đến tích tụ collagen và mô liên kết bất thường. U xơ dưới da thường là những khối nhỏ màu nâu, kích thước vài mm đến 2mm, không gây đau. U xơ gan hình thành do sự xơ hóa mô gan, thường lành tính và hiếm khi biến chứng.

Triệu chứng điển hình của u nang và u xơ

Tìm hiểu các triệu chứng điển hình của u nang và u xơ sẽ giúp chúng ta phân biệt chúng một cách dễ dàng hơn.

Triệu chứng của u nang

U nang thường biểu hiện qua các triệu chứng sau:

• U nang có thể gây cảm giác đau nhức khi bị viêm hoặc nhiễm trùng, nhưng không phải u nang nào cũng có nhiễm trùng. Triệu chứng đau có thể do sự tích tụ dịch hoặc kích thước u nang lớn, gây áp lực lên các mô xung quanh. Cảm giác đau tăng khi chạm vào, kèm sưng tấy do tích tụ dịch.
• Vùng da phủ u nang ửng đỏ, sờ nóng do tăng lưu thông máu. Trường hợp nặng có thể sốt nhẹ (37.5 - 38°C), cần phân biệt với viêm mô tế bào.
• Áp lực dịch tăng hoặc tác động cơ học khiến u vỡ. Dịch chảy ra có thể đặc, trắng/vàng (u bã) hoặc lẫn máu (u nang máu), kèm mùi hôi. Nguy cơ tái nhiễm trùng nếu không vệ sinh kỹ.
• Nếu u nang ở buồng trứng, người bệnh có thể gặp triệu chứng đau bụng dưới hoặc đau vùng chậu, rối loạn kinh nguyệt. U lớn chèn ép bàng quang có thể gây tiểu khó.

Triệu chứng của u xơ

Tùy từng loại u xơ, người bệnh có thể gặp phải những triệu chứng khác nhau như:

• U xơ tử cung có thể gây đau âm ỉ vùng bụng dưới, rong kinh, hoặc khó chịu khi giao hợp. Nếu u lớn chèn ép bàng quang, gây tiểu nhiều lần, tiểu rắt, bí tiểu. Một số trường hợp bị ứ nước tiểu có thể tiềm ẩn nguy cơ suy thận cấp. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp triệu chứng chảy máu kinh kéo dài trên 7 ngày, lượng máu nhiều kèm cục máu đông lớn. Mất máu kinh kéo dài có thể khiến da xanh xao, người mệt mỏi;
• U xơ gần cổ tử cung hoặc âm đạo gây đau nhói, khó chịu khi giao hợp;
• U xơ trực tràng hoặc u xơ tử cung phát triển về phía sau chèn ép ruột, dẫn đến đại tiện khó, phân cứng;
• U xơ thần kinh chèn ép dây thần kinh gây đau nhói, tê bì dọc chi hoặc yếu cơ tại vùng chi phối;
• U xơ lớn chèn ép ruột gây bí trung đại tiện, đau bụng dữ dội, nôn mửa.

U nang và u xơ tuy đều là những khối u phổ biến nhưng có đặc điểm, triệu chứng mức độ nguy hiểm khác nhau. Tùy từng loại u nang và u xơ, phương pháp điều trị được áp dụng sẽ khác nhau. Dù trong đa số trường hợp đều là lành tính, nhưng chúng ta cũng không nên chủ quan khi trên cơ thể xuất hiện bất cứ loại u nang và u xơ nào. Hãy thăm khám sớm khi có các triệu chứng bất thường để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.