Hội chứng Cotard: Bệnh tâm thần hiếm gặp nhưng nguy hiểm

Hội chứng Cotard là gì?

Hội chứng Cotard còn gọi là hội chứng xác sống biết đi hay ảo giác Cotard, là một sự thay đổi nghiêm trọng trong nhận thức của một người về cơ thể hoặc sự tồn tại của họ. Ví dụ, một số người mắc hội chứng này có thể tin rằng họ đã chết, một số khác lại nghĩ họ bất tử. Những người này luôn tin rằng nhận thức của họ là đúng dù có bằng chứng chứng minh điều ngược lại. Điều này có thể khiến họ biểu hiện những hành vi mà bình thường họ không làm như bỏ ăn vì họ đã chết. Trên thế giới hiện nay chỉ mới phát hiện khoảng 200 người mắc bệnh.

Hội chứng Cotard có thể là triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt tuy nhiên nó rất hiếm. Một báo cáo năm 2021 cho thấy rằng trên những bệnh nhân bị tâm thần phân liệt chỉ có khoảng 1 phần trăm là có hội chứng Cotard. 

Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng Cotard

Triệu chứng chính của hội chứng Cotard là niềm tin sai lầm về sự tồn tại của họ. Họ có thể tin rằng:

• Họ không tồn tại;
• Họ đang chết hoặc đã chết;
• Một số bộ phận trên cơ thể của họ bị thiếu;
• Họ bất tử hoặc họ đã chết và đang bắt đầu cuộc sống mới.

Những người mắc hội chứng này có thể tin rằng các cơ quan nội tạng của họ đang bị phân hủy ở bên trong, biến mất hoặc bị ăn mất. Một đánh giá năm 2017 cho thấy trong 12 người mắc hội chứng Cotard thì có 8 người tin rằng họ đã chết, trong đó có 3 người nghĩ rằng họ bị nhân viên y tế giết; 4 người còn lại nói rằng họ đang trong giai đoạn hấp hối.

Các triệu chứng của bệnh có thể được chia thành:

• Hoang tưởng phủ định: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng Cotard. Người bệnh thường phủ định về sự tồn tại của bản thân, hoặc có khi còn cho rằng người thân đã chết.
• Hoang tưởng bất tử: Người bệnh cho rằng bản thân mình bất tử nên không cần được chăm sóc hay ăn uống.
• Rối loạn cảm giác và ảo giác: Người bệnh cho rằng các cơ quan trong người mình đang bị thối rữa và biến mất dần, hay một bộ phận nào đó trên người đang dần biến mất.
• Phản ứng lo lắng hay quá khích: Tự hại bản thân, bỏ ăn, chống đối,...

Biến chứng có thể gặp khi mắc hội chứng Cotard

Một số người mắc hội chứng Cotard có thể tin rằng họ không cần phải chăm sóc bản thân nữa ví dụ như không tắm rửa có thể khiến người xung quanh xa lánh và giữ khoảng cách; điều này có thể dẫn đến cảm giác bị cô lập và chán nản cho người bệnh.

Một số người có thể cần được chăm sóc và theo sát hơn vì họ có thể làm tự làm tổn thương bản thân hoặc người xung quanh:

• Nhảy từ các tòa nhà hoặc nhảy cầu;
• Không ăn, không uống gây tình trạng suy dinh dưỡng;
• Tự hại mình;
• Bạo lực hoặc xâm phạm người khác.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn tin rằng mình đã chết, hoặc sắp chết hoặc một phần cơ thể của bạn bị thiếu hay biến mất hãy đi khám để tìm kiếm sự trợ giúp của nhân viên y tế.

Hoặc nếu người thân của bạn có suy nghĩ như trên, bạn không nên cố gắng tranh luận hay thuyết phục người thân của mình vì điều đó không thể thay đổi suy nghĩ của họ. Thay vì vậy hãy đề nghị cùng họ đến khám tại các cơ sở y tế.

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng Cotard

Hiện nay các nhà nghiên cứu vẫn chưa hiểu đầy đủ các nguyên nhân gây ra hội chứng Cotard hay tại sao chúng có thể xảy ra trên những người mắc bệnh tâm thần phân liệt. Hội chứng Cotard là một chẩn đoán hiếm gặp và hầu hết những người mắc các bệnh lý có thể gây ra hội chứng này đều có thể không phát triển hội chứng khi mắc bệnh.

Những người mắc hội chứng Cotard được cho thấy có xu hướng xuất hiện những thay đổi trong não, do đó có thể thần kinh đóng một vai trò tiềm ẩn trong sự phát triển của hội chứng này. 

Những ai có nguy cơ mắc Hội chứng Cotard

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng độ tuổi trung bình của những người mắc hội chứng Cotard là 50 tuổi, tuy nhiên bệnh vẫn có thể xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên. Những người dưới 25 tuổi mắc hội chứng này có xu hướng mắc bệnh rối loạn lưỡng cực kèm theo. Nữ giới có xu hướng mắc hội chứng Cotard cao hơn nam giới.

Một số tình trạng có thể tăng nguy cơ mắc hội chứng Cotard:

• Động kinh: Một người có thể bị hội chứng Cotard do tổn thương não liên quan đến bệnh động kinh hoặc trong giai đoạn sau cơn động kinh.
• Bệnh thần kinh: Các tình trạng gây tổn thương não như mất trí nhớ, đột quỵ, chấn thương sọ não đều có thể gây ra hội chứng Cotard.
• Lạm dụng chất gây nghiện: Một số người có thể gặp ảo giác do ảnh hưởng của thuốc hoặc do tổn thương não liên quan đến thuốc.
• Tình trạng tâm thần: Các rối loạn tâm thần như trầm cảm thường xảy ra ở những người mắc hội chứng Cotard.
• Nhiễm trùng: Đặc biệt là nhiễm trùng ở não có thể gây ảo giác và các triệu chứng thần kinh khác.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải Hội chứng Cotard

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải hội chứng Cotard:

• Sử dụng chất kích thích hoặc chất gây nghiện;
• Mắc bệnh mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp;
• Tiền sử mắc bệnh trầm cảm hoặc bệnh tâm thần khác như rối loạn nhân cách, rối loạn phân ly…;
• Tiền sử chấn thương sọ não, đột quỵ;
• Mắc bệnh Parkinson, xơ cứng rải rác,…

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán Hội chứng Cotard

Hội chứng Cotard thường khó chẩn đoán vì đa số các bác sĩ không nhận ra đây là bệnh. Không có một tiêu chuẩn nào giúp chẩn đoán xác định bệnh. Bác sĩ thường chẩn đoán hội chứng Cotard sau khi loại trừ hết các tình trạng bệnh lý khác.

Bác sĩ có thể nghi ngờ bạn mắc hội chứng Cotard bằng cách nói chuyện với bạn về cảm giác của mình. Tuy nhiên vì hội chứng này có thể là dấu hiệu và triệu chứng của một bệnh lý tiềm ẩn do đó khi chẩn đoán hội chứng Cotard cũng cần xác định nguyên nhân gây ra chúng.

Nếu nghi ngờ bạn mắc bệnh tâm thần phân liệt, bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng tâm thần của bạn bằng cách trả lời các câu hỏi về tình trạng sức khỏe tâm thần và trạng thái tinh thần của bạn. Để chẩn đoán xác định tâm thần phân liệt bạn cần đáp ứng các tiêu chuẩn trong DSM-V (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).

Nếu nguyên nhân không phải do tâm thần phân liệt, bác sĩ sẽ đề nghị làm thêm một số xét nghiệm:

• Xét nghiệm máu để xác định tình trạng và vị trí nhiễm trùng;
• MRI/CT-scan não để tìm kiếm tổn thương trong não;
• Kiểm tra nồng độ thuốc gây nghiện.

Phương pháp điều trị Hội chứng Cotard

Hội chứng Cotard có thể gây ra bởi nhiều bệnh lý khác nhau do đó không có phương pháp điều trị chung cho hội chứng này. Thay vào đó cần xác định chính xác nguyên nhân gây ra để có thể đề ra kế hoạch điều trị phù hợp với từng nguyên nhân.

Liệu pháp sốc điện

Đây là một liệu pháp tiềm năng trong điều trị hội chứng Cotard, bằng việc truyền một dòng điện nhỏ qua não của bạn để tạo ra những cơn động kinh nhỏ khi bạn đang được gây mê. Điều này giúp thay đổi dẫn truyền thần kinh và chức năng não, có thể cải thiện triệu chứng ở một số người. Tuy nhiên liệu pháp sốc điện có thể gây một số rủi ro như mất trí nhớ, lú lẫn, buồn nôn và đau cơ. 

Điều trị khác

Mặc dù liệu pháp sốc điện cho thấy hiệu quả nhưng vẫn mang lại nhiều rủi ro, do đó bác sĩ thường sẽ điều trị trước với các phương pháp khác trước khi nghĩ đến điều trị bằng sốc điện. Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra bệnh:

• Thuốc chống loạn thần để điều trị bệnh tâm thần phân liệt hoặc các rối loạn tâm thần khác;
• Thuốc chống trầm cảm;
• Tâm lý trị liệu để giúp người mắc hội chứng Cotard hiểu được những niềm tin sai của họ và giúp họ quản lý tình trạng này tốt hơn;
• Ngưng các thuốc gây ra hội chứng Cotard;
• Bù nước qua đường truyền tĩnh mạch, đặc biệt đối với những người bị ảo giác do ma túy hoặc suy dinh dưỡng.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của Hội chứng Cotard

Chế độ sinh hoạt:

• Ghi lại các triệu chứng và thời gian xảy ra chúng bằng sổ tay;
• Tìm kiếm người thân thiết để có thể chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của mình;
• Không hút thuốc lá;
• Không uống rượu bia;
• Không sử dụng các chất kích thích, chất gây nghiện dù chỉ một lần;
• Giữ tinh thần vui vẻ, hạnh phúc;
• Tập thể dục giúp tâm trạng bạn tốt hơn.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn đủ bữa và đầy đủ các chất tránh suy dinh dưỡng;
• Uống đủ nước, chia đều trong ngày;
• Ưu tiên các thực phẩm sạch, tránh các thực phẩm chế biến sẵn.

Phương pháp phòng ngừa Hội chứng Cotard hiệu quả

Nhiều nguyên nhân được cho là liên quan đến hội chứng Cotard, tuy nhiên nguyên nhân gây bệnh hiện nay vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn do đó những yếu tố dưới đây có thể giúp bạn phòng ngừa một phần cho bạn không mắc bệnh:

• Điều trị tốt các bệnh mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp,...;
• Theo dõi tình trạng sức khỏe và các triệu chứng của bản thân thường xuyên;
• Không sử dụng các chất gây nghiện dù chỉ một lần trừ khi bác sĩ chỉ định;
• Trò chuyện và chia sẻ cảm xúc của bạn với những người xung quanh;
• Tái khám và quản lý tốt các bệnh lý tâm thần nếu có;
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng;
• Tập thể dục thường xuyên.