Hội chứng Sudeck: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Hội chứng Sudeck được mô tả lần đầu tiên bởi bác sĩ Silas Weir Mitchell vào năm 1872 với các triệu chứng đau và nóng rát. Ông đặt tên hội chứng này là Causalgia (hỏa thống). Đến năm 1946, bác sĩ James A. Evans mô tả hội chứng này với tên hội chứng loạn dưỡng giao cảm phản xạ (Reflex sympathetic dystrophy Syndrome - RSD). Ngoài ra, hội chứng này còn có những tên gọi khác như teo Sudeck (Sudeck’s atrophy), hội chứng teo cơ sau chấn thương (posttraumatic dystrophy), hội chứng loạn dưỡng thần kinh vận mạch phản xạ (reflex neurovascular dystrophy).

Dựa trên đồng thuận của Hiệp hội Quốc tế về Nghiên cứu Đau (IASP) năm 1994, các nhà khoa học đưa ra sự thống nhất về tên gọi của hội chứng này là hội chứng đau vùng phức tạp (Complex regional pain syndrome - CRPS). Hội chứng này được chia thành hai tuýp với các tiêu chuẩn chẩn đoán chuyên biệt:

• CRPS tuýp I (RSD): Người bệnh có sự kiện kích hoạt đau nhưng không có bằng chứng về tổn thương thực thể thần kinh.
• CRPS tuýp II (Causalgia): Người bệnh có sự kiện kích hoạt đau và có bằng chứng về tổn thương thực thể thần kinh.

Hội chứng Sudeck là tình trạng lâm sàng đặc trưng với các triệu chứng đau kiểu bỏng rát, rối loạn vận mạch, rối loạn vận động, hội chứng vai tay, loạn dưỡng teo cơ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng Sudeck

Theo hai bác sĩ Steinbrocker và Argyros, hội chứng Sudeck được chia thành ba giai đoạn.

Giai đoạn đau và sưng (kéo dài 3 - 6 tháng)

Người bệnh có các triệu chứng của rối loạn vận mạch và dinh dưỡng như:

• Đau kiểu bỏng rát, đau liên tục, tăng dần, nặng hơn về đêm. Đau trầm trọng hơn khi buông thõng tay, khi kích thích lên da như gió lạnh thổi, chạm tay vào nước lạnh, vật nhọn châm lên da.
• Phù nề từ cổ tay xuống ngón tay, da sưng căng, mất nếp nhăn tự nhiên, ấn lõm, mu bàn tay phù nặng hơn lòng bàn tay.
• Da bàn tay và ngón tay sắc đỏ tím, tăng khi buông thõng tay xuống, nhạt hơn khi nâng bàn tay cao lên.
• Tăng hoặc giảm cảm giác vùng bàn ngón tay.
• Hạn chế vận động khớp cổ tay, khớp bàn - ngón tay và khớp ngón tay.
• Khớp vai có thể bị đông cứng, đau liên tục cả khi nghỉ, tăng lên khi vận động và khi về đêm.

Giai đoạn loạn dưỡng (kéo dài 3 - 6 tháng)

Các triệu chứng của rối loạn vận mạch và dinh dưỡng cùng với các triệu chứng của khớp vai vẫn tồn tại nhiều tháng, khiến người bệnh đau đớn, suy nhược và lo âu, kèm theo:

• Đau vẫn dai dẳng, lúc tăng lúc giảm, bỏng rát nhiều.
• Bàn tay và ngón tay sưng nề.
• Da ngón tay đỏ tía, hiện rõ các mao mạch, có chỗ sắc da tái hơn xung quanh, mất các nếp nhăn tự nhiên, da teo.
• Cảm giác bàn tay căng tức, nặng nề, giảm cảm giác sờ và cầm nắm.
• Khó hoặc không thể duỗi các ngón tay.
• Thay đổi màu sắc móng.
• Tăng tiết mồ hôi.
• Hạn chế vận động nghiêm trọng ở khớp vai.

Giai đoạn teo cơ (tồn tại kéo dài)

Tình trạng rối loạn vận mạch và dinh dưỡng giảm dần, bệnh diễn tiến đến giai đoạn teo cơ với các biểu hiện:

• Đau bỏng rát và phù nề giảm dần.
• Dính các khớp bàn - ngón tay khiến bàn tay luôn trong tư thế duỗi, có dạng “bàn tay khỉ”.
• Ngược lại, viêm cân gan tay gây biến dạng gân gấp các ngón khiến ngón tay luôn trong tư thế gấp, tình trạng này còn được mô tả là kiểu co thắt Dupuytren.
• Phù nề giảm làm lộ rõ tình trạng teo các cơ vùng bàn tay và ngón tay, đặc biệt là mô ngón cái và ngón út.
• Hạn chế vận động nặng nề cổ tay, bàn tay và các ngón tay.

Biến chứng của hội chứng Sudeck

Hội chứng Sudeck ngoài gây các triệu chứng ở chi trên thì cũng có thể xuất hiện tương tự ở chi dưới. Nếu không điều trị kịp thời sẽ tiến triển theo ba giai đoạn như trên, dẫn đến mất chức năng các chi bị tổn thương, biến dạng chi và tàn phế. Ngoài ra, hội chứng Sudeck cũng có thể gây ảnh hưởng đến các hệ cơ quan của toàn thân như:

• Hệ tim mạch và hô hấp: Đau thắt ngực, khó thở, co thắt cơ liên sườn, ngất,...
• Hệ tiêu hóa: Đau bụng, tiêu chảy, táo bón, buồn nôn, nôn,...
• Hệ bài tiết: Tiểu nhiều lần, tiểu không tự chủ,...
• Hệ nội tiết: Giảm nồng độ cortisol máu, giảm nồng độ hormone tuyến giáp,...
• Hệ thần kinh: Giảm trí nhớ, rối loạn ngôn ngữ,...
• Rối loạn tâm lý: Lo âu, trầm cảm, kém tập trung,...

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi xuất hiện bất kì triệu chứng nêu trên, bạn cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được tư vấn. Việc chẩn đoán và điều trị bệnh sớm sẽ giúp bệnh phục hồi hiệu quả và hạn chế để lại những biến chứng nguy hiểm.

Tần suất mắc hội chứng Sudeck là 26,2/100 000 người mỗi năm. Có 75% trường hợp bệnh là tìm được nguyên nhân, thường xảy ra sau một sự kiện kích hoạt như:

• Chấn thương: Gãy xương, tụ máu, trật khớp, bong gân,...
• Phẫu thuật: Sọ não, lồng ngực, chậu hông,...
• Một số bệnh lý: Nhồi máu cơ tim, viêm màng ngoài tim, lao, nhiễm trùng, bệnh tự miễn, ung thư phế quản, ung thư vú, đột quỵ não, thoái hóa cột sống cổ, viêm quanh khớp vai, hội chứng ống cổ tay,...
• Nằm bất động lâu: Bó bột, liệt,...
• Sử dụng thuốc: Thuốc kháng lao, phenobarbital, rimifon, iod phóng xạ 131,...
• Nội soi khớp.