Rối loạn vận động là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn vận động là gì?

Rối loạn vận động chỉ các rối loạn của hệ thống thần kinh gây ra các động tác bất thường. Rối loạn vận động thường được phân loại thành 2 nhóm:

• Rối loạn giảm hoặc chậm vận động;
• Rối loạn tăng động.

Bình thường, vận động tự chủ có sự phối hợp hệ thần kinh trung ương, hệ thần kinh ngoại biên, hệ thống ngoại tháp và tiểu não. Rối loạn vận động xảy ra khi có sự bất thường của 1 trong các hệ thống trên.

Những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn vận động

Các triệu chứng thường gặp nhất khi rối loạn vận động:

• Run: Run là một vận động lặp đi lặp lại, thành nhịp mà người bệnh không chủ ý.
• Loạn trương lực: Là trình trạng bạn có tư thế, nét mặt bất thường mà không chủ ý.
• Múa giật, múa vờn: Là các vận động không chủ ý, ngắn, không đều, ảnh hưởng đến mặt, thân và tứ chi. Các biểu hiện như múa vung nửa người, dáng đi như con rối…
• Giật cơ: Là các cử động giật của cơ nhanh và ngắn, chỉ khoảng vài giây.
• Liệt: Là tình trạng cơ thể không thể cử động được. Vị trí có thể là ½ người, chi dưới, chi trên, tứ chi hoặc các cơ ở vùng mặt và cơ hô hấp.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng rối loạn vận động nào, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn vận động

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn vận động là do tổn thương ở một số bộ phận trong não kiểm soát chuyển động, bao gồm:

• Vỏ não vận động sơ cấp: Vỏ não vận động sơ cấp là một vùng não ở thùy trán. Tổn thương vỏ não vận động sơ cấp có thể dẫn đến co cứng, rung giật cơ và các vấn đề về vận động tinh vi.
• Hạch nền: Hạch nền giúp bắt đầu và làm trơn tru các chuyển động cơ, ngăn chặn các chuyển động không tự ý. Tổn thương hạch nền có thể dẫn đến múa giật, múa vờn, loạn trương lực cơ và bệnh Parkinson.
• Tiểu não: Tiểu não điều phối các chuyển động của bạn, giúp tay chân bạn cử động nhịp nhàng và chính xác, đồng thời giúp duy trì thăng bằng. Tổn thương phần não này dẫn đến mất khả năng vận động phối hợp.
• Đồi thị: Tổn thương đồi thị có thể gây run và suy giảm khả năng vận động.

Những ai có nguy cơ mắc phải rối loạn vận động?

Bất cứ ai cũng có thể bị rối loạn vận động, nhưng thường gặp nhất ở người có người thân trong gia đình mắc các rối loạn vận động có tính di truyền. Ví dụ như bệnh nhược cơ, Parkinson, bệnh Huntington...

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải rối loạn vận động

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển chứng rối loạn vận động, bao gồm:

• Chấn thương sọ não;
• Nhiễm trùng;
• Ngộ độc;
• Đột quỵ;
• Tác dụng phụ của thuốc an thần.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm rối loạn vận động

Vì các rối loạn vận động thường do nhiều nguyên nhân phức tạp nên việc chẩn đoán chính xác cần thực nhiều xét nghiệm. Đầu tiên bác sĩ sẽ bắt đầu với hỏi bệnh sử chi tiết, khám thực thể và khám thần kinh.

Dựa trên các triệu chứng của bạn, họ có thể yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm sau đây:

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm giúp chẩn đoán một số loại rối loạn vận động hoặc loại trừ các nguyên nhân khác.
• Điện cơ (EMG): Để đánh giá sức khỏe của cơ bắp và các dây thần kinh điều khiển chúng.
• Điện não đồ (EEG): Để kiểm tra hoạt động điện ở não bạn.
• Chọc dò tủy sống: Để phân tích dịch não tủy của bạn.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI): Để đánh giá tổn thương não của bạn.
• Xét nghiệm di truyền: Xét nghiệm này giúp xác định rối loạn vận động có phải do nguyên nhân di truyền hay không.

Điều trị rối loạn vận động

Nội khoa

Việc điều trị rối loạn vận động khác nhau tùy theo nguyên nhân. Hầu hết các chứng rối loạn vận động đều không có cách chữa trị, vì vậy mục tiêu điều trị là kiểm soát các triệu chứng. Nhưng một số rối loạn vận động, chẳng hạn như bệnh Parkinson do thuốc, thường có thể điều trị được.

Một số phương pháp điều trị rối loạn vận động bao gồm:

• Thuốc: Một số loại thuốc có thể giúp giảm các triệu chứng rối loạn vận động. Ví dụ, thuốc giãn cơ có thể giúp giảm co cứng. Thuốc Dopaminergic có thể giúp điều trị bệnh Parkinson và hội chứng chân không yên. Thuốc chống lo âu có thể giúp điều trị chứng loạn trương lực cơ. Ngoài ra còn có các loại thuốc cụ thể cho các tình trạng cụ thể.
• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu giúp cải thiện cách cơ thể bạn thực hiện các chuyển động.
• Liệu pháp nghề nghiệp: Liệu pháp nghề nghiệp giúp cải thiện khả năng thực hiện các công việc hàng ngày của bạn. Chuyên gia trị liệu nghề nghiệp sẽ giúp bạn học cách đứng, ngồi, di chuyển hoặc sử dụng các công cụ khác nhau một cách an toàn để tham gia vào các hoạt động sinh hoạt và công việc hằng ngày.
• Trị liệu ngôn ngữ: Trị liệu ngôn ngữ giúp cải thiện khả năng nói, kỹ năng ngôn ngữ và khả năng nuốt của bạn.
• Tâm lý trị liệu: Tâm lý trị liệu (liệu pháp trò chuyện) là phương pháp nhằm giúp bạn xác định và thay đổi những suy nghĩ, cảm xúc, và hành vi không đúng đắn gây ảnh hưởng tới bạn hoặc mọi người xung quanh. Rối loạn vận động thường dẫn đến mắc các tình trạng sức khỏe tâm thần như trầm cảm và lo lắng. Tâm lý trị liệu có thể giúp ích.
• Tiêm Botulinum: Thuốc này có thể giúp giãn cơ nếu bạn bị loạn trương lực cơ hoặc co cứng.

Ngoại khoa

Điều trị bằng phẫu thuật chỉ được chỉ định khi bạn không đáp ứng với tất cả phương pháp điều trị nội khoa.

Kích thích não sâu là một phẫu thuật não dành cho những người mắc bệnh Parkinson giai đoạn nặng, loạn trương lực cơ và các chứng run khác. Nó có thể làm giảm các chuyển động không chủ ý của bạn.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của rối loạn vận động

Chế độ sinh hoạt: Để hạn chế diễn tiến của rối loạn vận động, bạn có thể tham khảo các việc làm sau:

• Tuân thủ điều trị của bác sĩ.
• Tập thể dục thường xuyên. Ít nhất 30 phút mỗi ngày và hầu hết các ngày trong tuần.
• Tự theo dõi các triệu chứng, nếu có bất kỳ triệu chứng mới hoặc nặng lên của các triệu chứng cũ cần đến gặp ngay bác sĩ để được điều trị kịp thời.

Chế độ dinh dưỡng: Mỗi dạng rối loạn vận động sẽ có một chế độ dinh dưỡng khác nhau. Do đó, hãy thảo luận với chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn uống và dinh dưỡng phù hợp.

Phòng ngừa rối loạn vận động

Rối loạn vận động có thể do nhiều nguyên nhân phức tạp hoặc không tìm ra nguyên nhân. Do đó, việc tìm ra phương pháp giúp ngăn ngừa mắc các rối loạn vận động là vô cùng khó khăn. Bạn có thể giảm nguy cơ mắc các rối loạn vận động bằng cách thực hiện lối sống lành mạnh bao gồm:

• Hạn chế thịt chế biến sẵn.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh.
• Tập thể dục 30 phút hầu hết các ngày trong tuần.
• Uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày.
• Hạn chế rượu bia, thuốc lá.
• Mang mũ bảo hiểm và thắt dây an toàn khi tham gia giao thông.

Các câu hỏi thường gặp về rối loạn vận động

Nguyên nhân gây rối loạn vận động là gì?

Rối loạn vận động có thể do tổn thương não, chẳng hạn như chấn thương sọ não, nhiễm trùng, viêm não, rối loạn chuyển hóa, độc tố hoặc tác dụng phụ ngoài ý muốn của thuốc. Chúng cũng có thể do các rối loạn di truyền trong gia đình.

Rối loạn vận động được chẩn đoán như thế nào?

Vì các rối loạn vận động và nguyên nhân của chúng rất đa dạng nên các xét nghiệm dùng để chẩn đoán các rối loạn này cũng có thể khác nhau. Chúng có thể bao gồm:

• Xét nghiệm di truyền;
• Xét nghiệm máu;
• Chụp MRI hoặc CT;
• Điện não đồ (EEG).

Tiên lượng dài hạn cho chứng rối loạn vận động là gì?

Trẻ sẽ hoạt động như thế nào tùy thuộc vào loại rối loạn vận động, nguyên nhân của nó, mức độ và thời gian bắt đầu điều trị. Ví dụ, một đứa trẻ mắc chứng loạn trương lực cơ nguyên phát có thể sống một cuộc sống bình thường nếu được điều trị sớm, trong khi chứng loạn trương lực cơ không được chẩn đoán và điều trị trong nhiều năm có thể trở thành tàn tật vĩnh viễn.

Các rối loạn vận động khác, chẳng hạn như rối loạn máy giật, cuối cùng có thể tự khỏi hoặc thuyên giảm.

Nếu rối loạn vận động là một phần của rối loạn di truyền hoặc thoái hóa nghiêm trọng thì có thể không thể điều trị. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, có những biện pháp can thiệp có thể làm giảm đáng kể các triệu chứng.

Rối loạn vận động phổ biến nhất là gì?

Hai rối loạn vận động phổ biến nhất là bệnh Parkinson và run vô căn.