4 phân độ tay chân miệng ở trẻ cha mẹ cần biết

Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus enterovirus gây ra. Bệnh thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi. Tuy có diễn biến nhẹ và tự khỏi sau 7 - 10 ngày nhưng trong một số trường hợp, tay chân miệng có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong. Do vậy, việc nắm rõ các phân độ tay chân miệng và cách điều trị hiệu quả là vô cùng quan trọng.

Nguyên nhân và tác nhân gây bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng do virus enterovirus thuộc nhóm coxsackievirus A (A16, A7, A4, A9, A10) và enterovirus 71 (EV71) gây ra. Virus này lây truyền qua đường hô hấp (khi ho, hắt hơi) hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ miệng, da phồng rộp của người bệnh.

4 phân độ tay chân miệng

Phân độ 1

Đây là cấp độ nhẹ nhất của bệnh, thường gặp ở trẻ em và có thể điều trị tại nhà, với các triệu chứng như:

• Sốt nhẹ (khoảng 38°C);
• Mệt mỏi;
• Xuất hiện các nốt phỏng nước ở miệng, lòng bàn tay, bàn chân, mông,...;
• Nốt phỏng nước thường mọc riêng lẻ, lộn xộn và dễ bị nhầm lẫn với bệnh thủy đậu;
• Nốt phỏng nước có thể tự vỡ hoặc bị vỡ do trẻ cào gãi, gây tổn thương da;

Phân độ 2

2a:

• Sốt cao trên 38°C kéo dài hơn 2 ngày;
• Mệt mỏi;
• Mất ngủ;
• Quấy khóc không rõ nguyên nhân;
• Nôn ói;
• Giật mình dưới 2 lần/30 phút (không xảy ra khi khám bệnh).

2b:

Nhóm 1:

• Sốt cao không hạ sau khi dùng thuốc;
• Giật mình dưới 2 lần/30 phút (có xảy ra khi khám bệnh);
• Mệt mỏi, ngủ gà;
• Mạch đập nhanh trên 150 lần/phút (khi trẻ nằm yên, không sốt).

Nhóm 2:

• Run người, ngồi không vững;
• Run chi, đi loạng choạng, liệt chi;
• Rung giật nhãn cầu, lác mắt;
• Liệt thần kinh sọ: Khó nuốt, nuốt sặc, giọng nói thay đổi.

Phân độ 3

Đây là giai đoạn bệnh trở nên nặng hơn, xuất hiện các triệu chứng:

• Mạch đập nhanh, trên 170 lần/phút;
• Đổ nhiều mồ hôi, lạnh toàn thân;
• Rối loạn hô hấp: Thở nhanh, thở bất thường, thở nông, khò khè;
• Huyết áp tăng;
• Tăng trương lực cơ.

Phân độ 4

Đây là cấp độ nguy hiểm nhất của bệnh, có tỷ lệ tử vong cao, biểu hiện bằng các triệu chứng:

• Sốc;
• Phù phổi cấp;
• Cơ thể tím tái;
• Ngưng thở, thở dốc, thở yếu;
• Giảm nhịp tim.

Tay chân miệng là bệnh phổ biến ở trẻ em, nhưng không vì vậy mà chủ quan. Trong số 4 phân độ, độ 1 tuy nhẹ nhất và có thể điều trị tại nhà, nhưng từ độ 2 trở đi, gia đình cần đưa trẻ đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.

Lý do không thể xem nhẹ:

• Trẻ nhỏ có sức đề kháng yếu: Ở giai đoạn phát triển mạnh mẽ, trẻ dễ gặp biến chứng nặng như tim mạch, thần kinh, hô hấp, ảnh hưởng lâu dài, thậm chí suốt đời.
• Triệu chứng độ 2 tiềm ẩn nguy cơ: Sốt cao, co giật, rối loạn ý thức,... là dấu hiệu cảnh báo biến chứng nguy hiểm. Phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, hạn chế tối đa di chứng.
• Chuyên gia y tế có biện pháp phù hợp: Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng, kê đơn thuốc, theo dõi sát sao, đảm bảo điều trị hiệu quả và an toàn.

Nguyên tắc điều trị bệnh tay chân miệng cơ bản

Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh tay chân miệng. Phụ huynh cần theo dõi sát sao để phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường như sốt, ho, loét miệng và mụn nước. Việc xử lý sớm những triệu chứng này giúp trẻ:

• Giảm khó chịu và nhanh chóng trở lại sinh hoạt bình thường.
• Ngăn chặn sự tiến triển của bệnh.
• Ngăn ngừa sự lây lan và phát triển của virus trên da trẻ và cho người thân xung quanh.

Hạ sốt

Trẻ mệt mỏi, khó chịu, sốt nhẹ (<38.5°C): Đối với trẻ nhỏ, mẹ nên ưu tiên các biện pháp hạ sốt tự nhiên và chỉ dùng thuốc khi các phương pháp này không có hiệu quả. Dùng khăn ấm chườm vào khu vực tập trung nhiều mạch máu như cổ, nách, bẹn và lòng bàn chân.

Trẻ sốt cao (>38.5°C): Sử dụng thuốc hạ sốt paracetamol với liều lượng 10mg/kg/lần, mỗi lần uống cách nhau 6 tiếng. Trước khi dùng thuốc, mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo đạt hiệu quả cao. Nếu sau khi dùng thuốc mà trẻ vẫn không hạ sốt, gia đình nên nhanh chóng đưa trẻ tới cơ sở y tế gần nhất. Trẻ nhỏ sốt quá cao (>39°C) và kéo dài có thể gây biến chứng nghiêm trọng như tổn thương não, tim, phổi, hôn mê, co giật.

Chống nhiễm khuẩn tại mụn nước và vết loét miệng

Mụn nước chứa nhiều virus gây bệnh. Khi mụn nước vỡ, virus sẽ lan ra vùng da xung quanh, tăng nguy cơ lây lan. Dịch từ mụn nước cũng là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển, làm cản trở quá trình lành vết thương và gây loét, đau đớn cho trẻ. Việc loại bỏ và tiêu diệt virus, vi khuẩn trên nốt mụn đã vỡ là rất quan trọng. Sử dụng dung dịch sát khuẩn là phương pháp hiệu quả mà các mẹ thường dùng. Một dung dịch sát khuẩn đạt yêu cầu cần đảm bảo các tiêu chí sau:

• Loại bỏ nhanh chóng virus và vi khuẩn có hại trên da.
• Không gây đau, xót.
• Không chứa kháng sinh hoặc corticoid.
• Thành phần dịu nhẹ cho da nhạy cảm.

Hạn chế sự lây lan của virus

Bệnh tay chân miệng có thể lây lan thành dịch, nên việc hạn chế sự lây lan là rất cần thiết. Để ngăn chặn sự lây lan trên da bé:

• Nhẹ nhàng vệ sinh da hàng ngày cho trẻ.
• Thấm dịch từ nốt mụn ngay khi vỡ và sử dụng dung dịch sát khuẩn.

Để ngăn chặn lây lan bệnh ra cộng đồng:

• Cách ly trẻ mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, tránh để trẻ tiếp xúc gần với trẻ khác.
• Chất thải của trẻ phải được bỏ vào nhà vệ sinh tự hoại hoặc túi rác bọc kín và vứt đúng nơi quy định.

Chế độ ăn uống đầy đủ, đa dạng

Trẻ bị tay chân miệng cần được cung cấp đầy đủ và đa dạng dưỡng chất để tăng cường sức đề kháng và khả năng hồi phục. Đối với trẻ đang bú, mẹ nên cho bú nhiều nhất có thể. Đối với trẻ ăn dặm hoặc đã ăn được cơm, chế độ ăn nên được thay đổi thường xuyên để tăng cường khẩu vị và cung cấp đủ chất dinh dưỡng

Lưu ý:

• Cha mẹ nên trang bị kiến thức về bệnh tay chân miệng để có thể nhận biết sớm các dấu hiệu và đưa trẻ đi khám kịp thời.
• Vệ sinh tay chân, đồ dùng, môi trường sống xung quanh trẻ sạch sẽ để phòng ngừa bệnh.
• Cho trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường sức đề kháng.
• Tiêm phòng đầy đủ cho trẻ theo lịch khuyến cáo của Bộ Y tế.

Bệnh tay chân miệng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Việc nắm rõ các phân độ tay chân miệng giúp cha mẹ theo dõi sức khỏe của trẻ tốt hơn và đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời khi cần thiết.

Tay chân miệng dù nhẹ nhất cũng cần được quan tâm đúng cách, bởi sức khỏe của trẻ là vô giá!