Axit oxalic có gây hại cho cơ thể không?

Axit oxalic là thành phần quen thuộc, có mặt trong một số thực phẩm hàng ngày. Vậy axit oxalic là gì? Chúng có mấy loại? Làm thế nào để kiểm soát được thành phần này? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp cho bạn các thông tin liên quan đến hoạt chất nói trên.

Axit oxalic là gì?

Theo định nghĩa của Cục An toàn Thực phẩm, axit oxalic là một axit hữu cơ với tính axit mạnh. Chúng tồn tại dưới dạng tinh thể ở điều kiện thường, dễ tan vào nước và tạo thành dung dịch có vị chua, không màu.

Muối của axit oxalic là muối oxalat, là thành phần tự nhiên có trong ngũ cốc và rau củ như cà tím, khoai tây, măng tây, súp lơ xanh, sắn, rau chân vịt,... Trong mỗi loại rau củ khác nhau, muối oxy hóa sẽ có hàm lượng khác nhau. Điều này sẽ làm khó khăn trong việc phân biệt giữa axit oxalic được chủ động thêm vào thực phẩm và axit oxalic tự nhiên.

Axit oxalic có mấy loại?

Xét theo hàm lượng của axit oxalic có trong thực phẩm, có thể chia chúng thành 4 nhóm như sau:

• Nhóm có hàm lượng rất cao: Các loại hạt hỗn hợp, rau dền, khế, cám, hạnh nhân, hạt mè nguyên khô,...
• Nhóm có hàm lượng cao: Măng, khoai tây, đậu phộng, hạt điều,...
• Nhóm có hàm lượng ở mức trung bình: Cần tây, cà rốt, khoai tây chiên, hạt óc chó, hạt dẻ, bơ đậu phộng, sốt cà chua,...
• Nhóm có hàm lượng ở mức thấp: Bông cải xanh, bông cải trắng, cơm dừa, măng tây nấu chín, bắp, gạo, dưa chuột, bơ, hạt hướng dương,...

Theo Hội Y tế Cộng đồng tại thành phố Hồ Chí Minh cho biết, tùy theo đặc tính của phân bón, môi trường, đất, nước, mà các thực phẩm được trồng sẽ có hàm lượng axit oxalic khác nhau. Ngoài ra, chất này còn có thể được tạo ra trong cơ thể do nấm, biến dưỡng và do dùng vitamin C liều cao kéo dài. Ngoài dạng tồn tại tự nhiên, axit oxalic trên thị trường còn có dạng công nghiệp, đây là một axit hữu cơ có tính khử, vì thế được áp dụng để tẩy các vết bẩn, vết gỉ sét.

Axit oxalic có gây hại cho cơ thể không?

Theo các nhà khoa học, axit oxalic có thể gây các tác hại sau cho sức khỏe chúng ta:

Gây độc tính

Khi nạp vào cơ thể axit oxalic với liều cao có thể gây kích thích niêm mạc của ruột. Axit oxalic ở liền nguyên chất có thể gây tình trạng ngộ độc cấp tính, nặng hơn có thể gây tử vong. Liều ngộ độc của hoạt chất này khoảng 378mg/kg thể trọng. Theo đó, nếu một người nặng 60kg có thể bị ngộ độc với 22,68g.

Giảm hấp thu khoáng chất

Axit oxalic khi kết hợp với các khoáng chất như kali, canxi, sắt, magie,... trong ruột sẽ tạo thành muối oxalat. Sự kết hợp và tạo muối này sẽ ngăn cơ thể hấp thu các khoáng chất, từ đó khiến cơ thể chúng ta thiếu đi chất dinh dưỡng cần thiết.

Gây sỏi thận

Thông thường, nếu canxi và lượng nhỏ oxalat tiếp xúc với nhau ở đường tiết niệu vẫn có thể được hòa tan và không xảy ra bất kỳ vấn đề gì. Tuy nhiên, ở một số đối tượng, chúng có thể liên kết và tạo nên tinh thể. Từ đó có thể gây sỏi ở tụy, gan, mật, hay các cơ quan tiết niệu. Chúng cũng có thể đọng lại ở khớp xương, nhất là khi hàm lượng oxalat cao nhưng nước tiểu lại thấp. Nếu sỏi có kích thước nhỏ sẽ không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Tuy nhiên, nếu sỏi có kích thước lớn, chúng có thể gây cảm giác đau, buồn nôn hoặc có thể là tiểu ra máu khi các viên sỏi này di chuyển qua đường tiết niệu.

Có khoảng 80% trường hợp sỏi thận được tạo thành từ canxi kết hợp với oxalat. Vì thế, những người có tiền sử bị sỏi thận nên giảm tiêu thụ các thực phẩm chứa oxalat. Tuy nhiên, hầu hết lượng oxalat chứa trong nước tiểu đến từ việc cơ thể tự sản xuất. Các bác sĩ chuyên khoa tiết niệu chỉ khuyến cáo người bệnh nên thực hiện chế độ ăn kiêng với hàm lượng oxalat ít hơn 50mg mỗi ngày. Những người có sức khỏe bình thường ăn ngũ cốc hay rau củ có chứa axit oxalic có nguồn gốc tự nhiên với một lượng ăn bình thường sẽ khó xảy ra tình trạng ngộ độc hay sỏi thận.

Các vấn đề khác

Có một số quan điểm cho rằng việc ăn nhiều oxalat có thể liên quan đến các tình trạng như:

• Sự phát triển của tình trạng tự kỷ;
• Suy nhược cơ thể;
• Các vấn đề liên quan đến cơ quan sinh dục, đặc trưng bởi tình trạng đau âm hộ mãn tính nhưng không rõ nguyên nhân;

Theo các nghiên cứu, các nhà khoa học tin rằng các rối loạn kể trên không liên quan đến oxalat trong thực đơn ăn uống hàng ngày. Tuy nhiên, theo thống kê, trong 59 người phụ nữ bị các vấn đề liên quan đến âm hộ, điều chỉnh lại chế độ ăn ít oxalat và đồng thời bổ sung canxi. Có gần 1/4 người đã cải thiện được triệu chứng của bệnh. Sau đó, các nhà nghiên cứu để kết luận rằng, oxalat có mặt trong thực đơn có thể làm tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn nhưng chúng không phải là nguyên nhân gây bệnh.

Làm thế nào để kiểm soát axit oxalic?

Khó có thể phân biệt giữa axit oxalic tự nhiên và axit oxalic được con người chủ động thêm vào thực phẩm. Vì thế, để đảm bảo tính an toàn vệ sinh thực phẩm cho người tiêu dùng, cục An toàn Thực phẩm có khuyến cáo như sau:

Người tiêu dùng nên chọn các loại thực phẩm phù hợp với sức khỏe gia đình. Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh liên quan đến việc tạo sỏi nên ăn ít hơn 50 mg/ngày. Nên chọn thực phẩm trong danh sách có chứa ít hàm lượng oxalat.

Nên cung cấp đủ canxi cho cơ thể bởi canxi có thể liên kết với oxalat ở ruột và làm giảm nồng độ hấp thu của cơ thể. Nên bổ sung khoảng 800 đến 1200mg canxi mỗi ngày. Các thực phẩm có chứa lượng cao canxi và ít oxalat như sữa chua nguyên chất, bông cải xanh, phô mai, cá hộp,...

Bên cạnh đó, bạn nên bổ sung cho cơ thể ít nhất 2 lít nước mỗi ngày. Nếu bạn bị sỏi thận, lượng nước bổ sung nên nhiều hơn, khoảng 2.5 lít nước mỗi ngày. Ngoài ra, khi thực hiện chế biến món ăn nên lưu ý:

• Ngâm và rửa sạch rau củ;
• Luộc các loại rau giàu oxalat, việc này có thể giảm từ 30 đến 90%, hàm lượng oxalat;
• Nên rang các loại hạt trước khi sử dụng;
• Nấu kỹ các thực phẩm cũng là cách giúp loại bỏ bớt hoạt chất này.

Trên đây là những thông tin về axit oxalic và mối quan hệ của hoạt chất này với sức khỏe chúng ta. Theo đó, đây là hoạt chất cần tránh đối với những người bị sỏi thận. Cần lưu ý đảm bảo chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh để bảo vệ sức khỏe bản thân thật tốt nhé!