Các dạng bào chế của insulin và một số điều bạn cần biết khi sử dụng insulin

Khi điều trị bệnh tiểu đường, lựa chọn dạng bào chế của insulin là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kiểm soát đường huyết. Dạng bào chế của insulin không chỉ xác định cách thức và tốc độ tác dụng của insulin trong cơ thể, mà còn có thể tác động đến sự tiện lợi và tuân thủ điều trị. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá các dạng bào chế của insulin, bao gồm cả các loại truyền thống và những đột phá mới nhất trong công nghệ, giúp bạn có cái nhìn rõ hơn về sự lựa chọn phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe của mình.

Insulin có vai trò gì?

Insulin là một hormone được tiết ra từ các tế bào trong tuyến tụy, có vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa carbohydrate trong cơ thể. Ngoài ra, insulin còn giúp chuyển hóa mỡ và glycogen trong gan thành năng lượng ATP, cung cấp cho các hoạt động sống của cơ thể.

Insulin có nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể, đặc biệt đối với người mắc bệnh tiểu đường. Cụ thể, insulin thực hiện các chức năng sau:

• Ức chế enzyme phosphorylase, làm chậm quá trình chuyển đổi glycogen thành glucose, từ đó điều tiết chuyển hóa ở người tiểu đường.
• Tăng cường khả năng hấp thu glucose của tế bào.
• Tăng cường hoạt tính của enzyme tổng hợp glycogen, điều này rất quan trọng.

Insulin có ảnh hưởng lớn đến mức đường trong máu, và bệnh tiểu đường phát sinh từ việc lượng đường trong máu quá cao. Insulin giúp ngăn chặn quá trình chuyển hóa glycogen thành glucose vào máu. Khi cơ thể thiếu hụt insulin, glycogen sẽ liên tục chuyển hóa thành glucose, dẫn đến tăng đường máu và gây ra bệnh tiểu đường.

Các dạng bào chế của insulin

Các thuốc tiêm insulin được phân loại dựa trên thời gian khởi phát và thời gian duy trì tác dụng, bao gồm:

• Tác dụng nhanh: Insulin lispro (Humalog), insulin aspart (NovoLog), insulin glulisine (Apidra).
• Tác dụng ngắn: Insulin regular (Humulin R).
• Tác dụng trung gian: Insulin NPH (Humulin N), insulin lispro protamine.
• Tác dụng dài: Insulin glargine (Lantus), insulin detemir (Levemir), insulin degludec (Tresiba).

Ngoài ra, còn có các insulin trộn (như Novomix, Mixtard, Ryzodeg) kết hợp nhiều loại insulin với thời gian tác dụng khác nhau để kiểm soát đường huyết hiệu quả.

Ứng với mỗi loại insulin sẽ có dạng bào chế khác nhau để phù hợp với insulin đó. Dưới đây là một số dạng bào chế của insulin thường gặp:

Insulin dạng tiêm

Có nhiều phương pháp tiêm insulin vào cơ thể, bao gồm: Sử dụng tiêm xilanh thông thường, bút tiêm insulin, bơm insulin tự động. Những lựa chọn này giúp bệnh nhân có nhiều phương án hơn trong việc điều trị bệnh tiểu đường.

Insulin dạng hít

Insulin dạng hít là loại insulin tác động nhanh đã được FDA phê duyệt sử dụng trước bữa ăn. Insulin dạng hít có tác dụng nhanh chóng, với nồng độ insulin trong máu đạt đỉnh sau khoảng 15 - 20 phút và gần như không còn sau 2 - 3 giờ. Đặc biệt, phương pháp này không cần dùng kim.

Insulin dạng viên uống

Đây là dạng bào chế mới của insulin dưới dạng viên uống. Các viên insulin được bao bọc một lớp bảo vệ để tránh bị tiêu hóa bởi dịch tiêu hóa. Thêm vào đó, một liều lượng lớn insulin được sử dụng để đảm bảo rằng một lượng đủ insulin vẫn còn để hấp thụ vào máu và giảm đường huyết, ngay cả khi phần nào bị phá hủy bởi dịch tiêu hóa.

Bên cạnh sự tiện lợi và giảm đau cho bệnh nhân, các nhà nghiên cứu tin rằng viên insulin có thể mang lại lợi ích hơn, vì chúng mô phỏng cách insulin tự nhiên lưu thông trong cơ thể, tức là đi qua gan trước khi vào máu. Tuy nhiên, nghiên cứu về viên insulin hiện vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm.

Miếng dán insulin

Miếng dán insulin có hình dạng hình tròn hoặc vuông, mỏng, khá nhỏ và chứa hơn một trăm kim tiêm siêu nhỏ, mỗi kim tiêm chỉ bằng kích thước của một sợi lông mi. Những kim tiêm này chứa insulin và các enzyme cảm biến nồng độ đường, giúp nhanh chóng giải phóng insulin vào cơ thể khi đường huyết tăng cao.

Các kim tiêm cực nhỏ sử dụng axit hyaluronic, một thành phần chính của các hạt nano, nhưng dưới dạng cứng hơn, giúp chúng đủ cứng để xuyên qua da mà không gây cảm giác đau. Khi miếng dán được áp lên da, các kim tiêm xuyên qua bề mặt và nối vào các mao mạch bên dưới. Khi nồng độ đường trong máu tăng, một loại enzyme cảm ứng đường sẽ kích hoạt việc giải phóng insulin vào máu, giúp giảm đường huyết.

Cách dùng insulin

Một số loại insulin bổ sung cho bệnh nhân tiểu đường bao gồm insulin tác dụng nhanh, insulin tác dụng kéo dài, insulin tác dụng trung bình, và insulin hỗn hợp:

• Insulin tác dụng nhanh: Tiêm dưới da và có tác dụng nhanh chóng sau khoảng 1 giờ. Bệnh nhân cần chú ý đến chế độ ăn chứa carbohydrate như khoai lang, chuối, yến mạch, và các thực phẩm khác.
• Insulin tác dụng trung bình: Có tác dụng sau khi tiêm từ 2 đến 4 giờ, đạt hiệu quả tối ưu sau 6 - 7 giờ và kéo dài từ 10 đến 20 giờ. Bệnh nhân thường cần tiêm 2 lần mỗi ngày.
• Insulin tác dụng kéo dài: Có nhiều loại khác nhau trên thị trường; bác sĩ sẽ chọn loại phù hợp dựa trên tình trạng bệnh nhân. Nên tiêm vào buổi tối.
• Insulin hỗn hợp: Là sự pha trộn giữa insulin tác dụng nhanh và insulin tác dụng chậm, cung cấp hiệu quả điều trị tối ưu cho người bệnh.

Một số lưu ý cho cách dùng insulin:

• Chỉ sử dụng insulin theo chỉ định của bác sĩ.
• Tiêm insulin dưới da chỉ ở các vùng như bụng, đùi, cánh tay; có thể sử dụng qua đường truyền tĩnh mạch trong trường hợp hôn mê.
• Đối với insulin hỗn hợp, nên tiêm 2 lần mỗi ngày, trước bữa sáng và bữa chiều.

Lưu ý khi dùng insulin

Hiện nay, dạng bào chế của insulin phổ biến nhất là bút tiêm insulin. Một số lưu ý khi sử dụng dạng bút tiêm này là:

• Tiêm thường được thực hiện ở bụng, sau đó là cánh tay và đùi.
• Tiêm insulin vào vùng bụng trước bữa sáng và tiêm vào chân trước bữa tối.
• Tiêm insulin nên thực hiện 15 - 30 phút trước khi ăn, tùy theo loại insulin và hướng dẫn của bác sĩ.
• Không nên tiêm khi insulin còn lạnh vì có thể làm đau vết tiêm. Insulin nên được bảo quản ở nhiệt độ phòng để duy trì hiệu quả sử dụng. Nếu có số lượng lớn, có thể để trong tủ lạnh, vì bảo quản ở nhiệt độ phòng chỉ duy trì được trong 1 tháng.

Việc lựa chọn dạng bào chế của insulin, bao gồm insulin tác dụng nhanh, trung bình, kéo dài, và hỗn hợp, tùy thuộc vào nhu cầu điều trị và chỉ định của bác sĩ. Hiểu rõ về từng loại và cách sử dụng đúng cách là rất quan trọng để quản lý hiệu quả bệnh tiểu đường và duy trì sức khỏe tốt.