Các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ bình thường và bất thường là gì?

Các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ như sức khỏe của mẹ, tình trạng thai kỳ, nhịp tim thai nhi, lượng nước ối,... sẽ cùng góp phần quyết định một ca sinh bình thường hay sinh mổ, mục đích là đảm bảo cả mẹ và bé đều có sức khỏe tối ưu trong suốt quá trình chuyển dạ và sinh nở. Bác sĩ sản khoa sẽ đánh giá chi tiết và theo dõi đúng cách để giúp duy trì tiến trình chuyển dạ suôn sẻ, góp phần mang lại kết quả tốt đẹp cho một ca sinh nở.

Tổng quan về chuyển dạ

Trước khi đi sâu vào tìm hiểu các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ bình thường hay bất thường, chúng ta cần biết được thế nào là quá trình chuyển dạ tự nhiên của thai phụ.

Chuyển dạ đánh dấu giai đoạn cuối của thai kỳ, được định nghĩa là quá trình đưa em bé và nhau thai ra khỏi tử cung qua ngã âm đạo. Thường xảy ra trong khoảng từ 37 đến 41 tuần, với thời gian trung bình là 40 tuần, chuyển dạ là một hiện tượng sinh lý phức tạp. Điều cần thiết là phải phân biệt chuyển dạ thật với tiền chuyển dạ hoặc chuyển dạ giả, thường biểu hiện vài tuần trước khi sinh.

Các dấu hiệu của chuyển dạ giả bao gồm đi tiểu nhiều hơn, bụng tụt xuống đáng kể khi em bé xuống khung chậu, tăng tiết dịch âm đạo, các cơn co thắt tử cung nhẹ và không thường xuyên với cảm giác khó chịu nhẹ và thưa, cổ tử cung xóa mở một phần và đau khớp vùng chậu.

Các yếu tố chính của chuyển dạ

Các cơn co thắt tử cung

Đau bụng tăng dần, đặc trưng bởi các cơn co thắt tăng dần về tần suất và thời gian. Cơn đau thắt chuyển từ thưa sang đều đặn, với khoảng 3 cơn co thắt xảy ra sau mỗi 10 phút. Mỗi cơn co thắt có thể kéo dài hơn 20 giây.

Tiết dịch nhầy âm đạo

Khi chuyển dạ tiến triển, có thể quan sát thấy chất nhầy tiết ra từ âm đạo tăng lên.

Xóa và giãn cổ tử cung

Cổ tử cung bị xóa gần hoặc hoàn toàn, mở rộng hơn 2cm.

Hình thành túi ối

Túi bắt đầu mở rộng khi cực dưới giãn ra do áp lực từ các cơn co thắt tử cung, khiến nước ối đi xuống và hình thành túi.

Hạ thai

Thai nhi dần dần di chuyển xuống dưới với mỗi cơn co thắt tử cung, định vị để sinh nở.

Các giai đoạn chuyển dạ

Giai đoạn 1 – Giãn cổ tử cung

Giai đoạn này liên quan đến việc mở dần cổ tử cung, có thể mở rộng tới 10cm. Giai đoạn này được chia thành 2 giai đoạn:

Giai đoạn tiềm ẩn

Cổ tử cung giãn từ 0 đến 3cm, tiến triển chậm trong khoảng 8 giờ.

Giai đoạn hoạt động

Giãn cổ tử cung tăng tốc từ 3 đến 10cm, thường trong vòng 7 giờ, với tốc độ 1cm mỗi giờ.

Giai đoạn 2 – Sinh con

Giai đoạn này bắt đầu khi cổ tử cung giãn hoàn toàn và tiếp tục cho đến khi em bé chào đời. Quá trình này thường kéo dài từ 30 phút đến 1 giờ.

Giai đoạn 3 – Sinh nhau thai

Sau khi sinh, nhau thai sẽ được đẩy ra ngoài, thường mất từ ​​15 đến 30 phút.

Đánh giá cuộc đẻ

Đánh giá chính xác các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ là rất quan trọng để đảm bảo quá trình sinh nở diễn ra suôn sẻ cũng như phát hiện sớm các biến chứng tiềm ẩn. Nếu các cơn co thắt tử cung có nhịp điệu, đều đặn và phù hợp với mức độ xóa cổ tử cung, thì tiên lượng chuyển dạ thường thuận lợi.

Đánh giá chuyển dạ đúng cách sẽ bao gồm đánh giá chi tiết một số yếu tố chính sau đây:

Các cơn co thắt tử cung

Mẫu, tần suất và cường độ của các cơn co thắt tử cung đóng vai trò trung tâm trong quá trình chuyển dạ. Khi các cơn co thắt này có nhịp điệu và phù hợp với mức độ xóa cổ tử cung thì quá trình chuyển dạ có xu hướng diễn ra tốt đẹp. Tần suất co thắt điển hình thay đổi tùy theo giai đoạn chuyển dạ:

• Giai đoạn tiềm ẩn: 2 - 3 cơn co thắt cứ sau 10 phút.
• Cổ tử cung mở 5 - 6cm: 3 - 5 cơn co thắt cứ sau 10 phút.
• Giai đoạn giãn nở và rặn cuối cùng: 4 - 6 cơn co thắt cứ sau 10 phút.

Nếu các cơn co thắt quá mạnh và không đều, chúng có thể dẫn đến thai nhi đau đớn, nhau bong non hoặc thậm chí là vỡ tử cung. Ngược lại, các cơn co thắt yếu có thể kéo dài quá trình chuyển dạ, dẫn đến thai nhi đau đớn, chảy máu sau sinh do tử cung đờ hoặc nhiễm trùng hậu sản.

Độ xóa, mở cổ tử cung

Vị trí, mật độ và sự liên kết của cổ tử cung là yếu tố cần thiết trong quá trình đánh giá các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ. Nếu cổ tử cung hướng trung gian với trục âm đạo, quá trình chuyển dạ có nhiều khả năng diễn ra suôn sẻ. Cổ tử cung mềm cho thấy độ xóa mở thuận lợi, trong khi cổ tử cung cứng cho thấy khả năng chuyển dạ khó khăn. Cổ tử cung càng xóa nhiều thì kết quả chuyển dạ càng thuận lợi.

Tình trạng và vị trí của thai nhi

Quá trình chuyển dạ có thể kéo dài trong trường hợp mang đa thai, làm tăng nguy cơ chảy máu sau sinh và chấn thương cho mẹ. Vị trí của thai nhi cũng ảnh hưởng đáng kể đến quá trình chuyển dạ:

• Vị trí ngôi đầu, ngôi mông và thai nhi nhỏ thường cho phép sinh thường.
• Vị trí ngang thường dẫn đến quá trình chuyển dạ kéo dài, cần can thiệp bằng dụng cụ và làm tăng nguy cơ chảy máu sau sinh.

Ngoài ra, kích thước của thai nhi cũng rất quan trọng. Thai nhi nặng hơn 3500g có thể dẫn đến các biến chứng như co thắt mạnh, thai nhi đau đớn, đe dọa vỡ tử cung và cần phải hỗ trợ sinh nở. Nhịp tim thai nhi là một chỉ số quan trọng khác: Nhịp tim đều báo hiệu quá trình chuyển dạ thuận lợi, trong khi nhịp tim bất thường (như nhịp tim phẳng, DIP I, DIP II, DIP III) cần được theo dõi ngay lập tức để ngăn ngừa tình trạng thai nhi bị đau đớn.

Sự tương ứng giữa thai nhi và vùng chậu

Kiểm tra kỹ lưỡng vùng chậu của mẹ, cả bên ngoài và bên trong, giúp xác định mức độ dễ dàng chuyển dạ. Đánh giá bên ngoài bao gồm đánh giá khung chậu qua các móc giải phẫu là eo trên, eo giữa và eo dưới, trong khi đó việc kiểm tra bên trong có thể sử dụng các phương pháp như kỹ thuật Farabeuf hoặc thước thợ để đánh giá độ lọt của thai nhi.

Tóm lại, đánh giá chuyển dạ hiệu quả dựa trên việc đánh giá các cơn co tử cung, độ xóa mở của cổ tử cung, vị trí thai nhi và khả năng tương thích của vùng chậu. Theo dõi đúng cách quá trình chuyển dạ sẽ đảm bảo can thiệp kịp thời, giúp quá trình chuyển dạ an toàn và suôn sẻ hơn.

Các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ thường

Một ca sinh bình thường được đặc trưng bởi một số yếu tố đảm bảo sự an toàn và sức khỏe của cả mẹ và bé. Đánh giá các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ này là điều cần thiết để xác định quá trình sinh nở có diễn ra suôn sẻ hay không.

Sau đây là những yếu tố định nghĩa nên một ca sinh bình thường:

Sức khỏe của mẹ

Người mẹ phải có sức khỏe tốt, không mắc các bệnh cấp tính hoặc mãn tính, không có bất thường về thể chất và không có di chứng của các bệnh ảnh hưởng đến đường sinh dục hoặc toàn bộ cơ thể. Ngoài ra, tiền sử không chuyển dạ khó hoặc xuất huyết sau sinh góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình sinh nở.

Thai kỳ và thai nghén khỏe mạnh

Một trong các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ thường là thai phụ có một thai kỳ không biến chứng và không có bất thường đáng kể nào. Tuổi thai lý tưởng dao động từ 38 đến 41 tuần, cho thấy sự phát triển đủ tháng. Thai nhi là thai đơn, ngôi chỏm,... cho phép chuyển dạ tự nhiên.

Các cơn co thắt tử cung bình thường

Các cơn co thắt tử cung phải diễn ra bình thường, tự nhiên phù hợp với quá trình chuyển dạ.

Nhịp tim thai nhi và nước ối

Nhịp tim thai nhi phải ổn định, với những dao động tự nhiên cho thấy em bé khỏe mạnh. Nước ối cũng phải bình thường, không có các vấn đề như đa ối, thiểu ối, vỡ sớm hoặc các dấu hiệu đau đớn như nhuộm phân su hoặc máu.

Thời gian và tiến trình chuyển dạ

Một ca chuyển dạ điển hình sẽ kéo dài từ 16 - 18 giờ, không kéo dài không cần thiết. Vị trí của thai nhi phải tiến triển trơn tru và giai đoạn rặn đẻ không kéo dài quá 1 giờ.

Sinh thường và sức khỏe của em bé

Một ca sinh bình thường là thai nhi được sinh ra tự nhiên mà không cần can thiệp hoặc sử dụng các công cụ đặc biệt. Một trẻ sơ sinh khỏe mạnh nặng hơn 2500g và đạt hơn 8 điểm trong bài kiểm tra Apgar ngay phút đầu tiên sau khi chào đời. Ngoài ra, nhau thai được sinh ra mà không có biến chứng, không bị xuất huyết hoặc giữ lại mô nhau thai trong hoặc sau quá trình này.

Chỉ định mổ lấy thai

Bên trên, chúng ta đã biết được đâu là các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ thường rồi. Tuy nhiên, như chúng ta đều biết, sinh con là quá trình đầy phức tạp, cần đánh giá chính xác diễn biến cuộc chuyển dạ mới giúp cho thai phụ sinh nở thành công, an toàn. Trong quá trình này, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao để đánh giá một số yếu tố chính từ đó ra quyết định thai phụ cần phải mổ lấy thai hay không.

Dưới đây là các yếu tố có thể thai phụ phải tiến hành sinh mổ:

Rủi ro sức khỏe của bà mẹ

Một số tình trạng sức khỏe của bà mẹ có thể làm phức tạp quá trình sinh thường. Bao gồm:

• Chảy máu trong khi mang thai, đặc biệt là trong quá trình chuyển dạ.
• Các bệnh về tim, phổi, gan, thiếu máu, huyết áp cao, tiền sản giật, sản giật hoặc nhiễm trùng.
• Các rủi ro liên quan đến tuổi tác, chẳng hạn như bà mẹ dưới 18 tuổi, bà mẹ sinh lần đầu trên 35 tuổi hoặc những người trên 40 tuổi sinh đứa con thứ hai.
• Khoảng cách giữa các lần sinh ngắn (dưới 2 năm) hoặc tiền sử sinh hơn 4 lần.
• Tiền sử điều trị vô sinh, sảy thai liên tiếp hoặc sức khỏe tâm thần kém.
• Các lần sinh mổ, sinh bằng kẹp hoặc sinh hút trước đó gây ra xuất huyết.

Bất thường về thai nhi và nước ối

Các tình trạng bất thường liên quan đến thai nhi và nước ối có thể cần can thiệp phẫu thuật:

• Đầu sưng hoặc màng ối dày.
• Vỡ màng ối sớm hoặc kéo dài, có phân su, có máu trong nước ối, đa ối hoặc thiểu ối.
• Nhau tiền đạo, nhau bong non, dây rốn dài bất thường, dây rốn sa hoặc dây rốn thắt nút.

Biến chứng chuyển dạ

Chuyển dạ có thể biểu hiện các dấu hiệu bất thường, khiến phương pháp mổ lấy thai trở thành lựa chọn an toàn nhất:

• Các cơn co tử cung mạnh, nhanh, liên tục hoặc yếu và không thường xuyên, cho thấy có thể có rối loạn cơ.
• Cổ tử cung dày, cứng và phù nề không giãn nở bình thường.
• Chuyển dạ kéo dài vượt quá thời gian bình thường, với giai đoạn tiềm ẩn kéo dài hơn 8 giờ.
• Các vấn đề về vị trí đầu thai nhi, chẳng hạn như đầu nhô cao hoặc không cúi xuống, hộp sọ chồng lên nhau hoặc không hạ xuống được.

Tiên lượng chuyển dạ kém

Khi có các dấu hiệu cảnh báo trên, bác sĩ sản khoa có thể đề nghị sinh mổ. Quy trình này bao gồm việc đưa thai nhi và nhau thai ra ngoài thông qua một vết rạch ở bụng hoặc tử cung. Sinh mổ thường được chỉ định khi quá trình chuyển dạ gây nguy cơ cho sự an toàn của cả mẹ và con, đảm bảo kết quả tốt nhất có thể trong trường hợp sinh bất thường.

Tất cả các yếu tố đều được ghi chép cẩn thận trên biểu đồ chuyển dạ, cho phép bác sĩ sản khoa có thể theo dõi liên tục và can thiệp kịp thời.

Tóm lại, đứng trước một cuộc đẻ sắp diễn ra, việc đánh giá các yếu tố tiên lượng cuộc đẻ bình thường hay bất thường là vô cùng quan trọng. Nếu thai phụ và thai nhi đáp ứng các yếu tố của cuộc chuyển dạ thường thì quá trình chuyển dạ sẽ diễn ra tự nhiên. Ngược lại, việc xác định sớm các nguy cơ, biến chứng là cần thiết để bác sĩ sản khoa có hành động quyết đoán, thường là thông qua sinh mổ, đảm bảo sự an toàn và sức khỏe của cả mẹ và bé.

Xem thêm: Có nên mổ đẻ trước khi chuyển dạ không? Lợi ích và rủi ro