Cách phân biệt bệnh lý ở đường hô hấp trên và dưới

Các bệnh về đường hô hấp hiện nay đang phổ biến và nhiều người mắc phải. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa biết cách phân biệt giữa đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới. Để hiểu rõ hơn về cách phân biệt đường hô hấp trên và dưới cũng như cách điều trị và phòng ngừa, mời bạn cùng tham khảo bài viết dưới đây.

Cấu trúc giải phẫu của đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới

Dựa trên vị trí giải phẫu của các cơ quan trong hệ thống đường hô hấp, chúng ta có thể chia thành 2 nhóm tương ứng.

Đường hô hấp trên

Đường hô hấp trên bao gồm các cơ quan như miệng, xoang, mũi, họng, thanh quản và khí quản.

Bệnh xảy ra ở những cơ quan này được gọi là bệnh đường hô hấp trên, ví dụ như cảm lạnh thông thường, viêm họng, viêm xoang, viêm thanh quản,... Thường xuất hiện phổ biến vào mùa lạnh hoặc thời điểm giao mùa.

Tính chất của nhóm bệnh đường hô hấp trên thường lành tính, tự giới hạn, không kéo dài và thường không gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số bệnh có đặc điểm cấu tạo phức tạp như viêm xoang có thể tiến triển thành mãn tính nên khó điều trị dứt điểm hoặc bệnh viêm thanh quản sẽ gây nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Đường hô hấp dưới

Đường hô hấp dưới bao gồm ống phế quản và phổi.

Các bệnh như viêm phổi, viêm phế quản, viêm tiểu phế quản thường thuộc nhóm đường hô hấp dưới. Những bệnh này thường được đánh giá với mức độ nghiêm trọng cao hơn so với bệnh đường hô hấp trên và nguyên nhân có thể là virus, vi khuẩn hoặc nấm. Người mắc bệnh viêm đường hô hấp dưới nếu không được điều trị kịp thời có thể gặp phải các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là viêm phổi có thể dẫn đến tình trạng tử vong.

Phân biệt đường hô hấp trên và dưới

Do tính chất bệnh khác nhau đòi hỏi cách điều trị khác nhau nên việc phân biệt giữa bệnh đường hô hấp trên và dưới là rất quan trọng. Ta có thể phân biệt dựa trên nguyên nhân gây bệnh và triệu chứng của bệnh.

Phân biệt dựa trên nguyên nhân gây bệnh

• Bệnh đường hô hấp trên thường phổ biến hơn là do tác nhân gây bệnh tấn công dễ dàng hơn, chủ yếu là do virus. Bệnh do vi khuẩn gây ra như viêm họng do Streptococcus pyogenes,...
• Bệnh đường hô hấp dưới cũng có thể do virus hoặc vi khuẩn gây bệnh, trong đó virus thường gây viêm phế quản và viêm tiểu phế quản. Về viêm phổi nguy hiểm hơn thường do vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae gây ra.

Dựa vào triệu chứng và thể bệnh, bác sĩ sẽ nhận định sơ bộ để xác định tác nhân gây bệnh trong đường hô hấp là do virus hay vi khuẩn. Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra các chỉ định cận lâm sàng phù hợp để chẩn đoán bệnh một cách chính xác nhất, lựa chọn phác đồ điều trị hiệu quả và phù hợp với nguyên nhân gây bệnh.

Trong những tình huống nếu bệnh trở nên phức tạp, khi có sự tác động của nhiều loại tác nhân gây bệnh thì việc kết hợp các phương pháp điều trị mới là cần thiết để đối phó và đẩy lùi bệnh lý.

Phân biệt dựa trên triệu chứng

• Đường hô hấp trên là cửa ngõ đi vào nên rất dễ gặp kích thích của virus và vi khuẩn, dẫn đến xuất hiện với các triệu chứng như chảy nước mũi, hắt hơi, nghẹt mũi và ít gây sốt nhưng một số trường hợp vẫn có thể kèm theo sốt. Triệu chứng của bệnh đường hô hấp trên thường không nghiêm trọng và kéo dài. Tuy nhiên, bệnh không được kiểm soát và điều trị có thể nhanh chóng trở nên nặng. Trong trường hợp nặng, trẻ mắc bệnh viêm thanh quản có thể bị khó thở, thở gấp, cơ thể tím tái. Viêm nắp thanh quản cũng có thể gây khó thở và chảy nước dãi, cần đưa trẻ tới các cơ sở y tế gần nhất để can thiệp, xử trí.
• Nếu mắc bệnh đường hô hấp dưới, triệu chứng thường đa dạng và nặng hơn như ho có đờm, đau ngực, sốt, thở nhanh, khó thở,... Viêm phổi còn gây các triệu chứng khác như đau cơ, đau đầu, buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy,...

Đối với trẻ nhỏ mắc bệnh đường hô hấp, đặc biệt là đường hô hấp dưới, triệu chứng thường nặng và kéo dài. Nếu không chữa trị kịp thời thì dẫn đến các biến chứng nặng và nguy hiểm tới tính mạng.

Hướng dẫn điều trị và phòng ngừa bệnh đường hô hấp

Nguyên nhân virus

Nếu bệnh viêm đường hô hấp trên và dưới do virus gây ra thì thường được điều trị để giảm nhẹ triệu chứng vì hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho các tác nhân gây bệnh này.

Tuy nhiên, khi virus gây bệnh đường hô hấp dưới thường nghiêm trọng, lây lan và tiến triển nhanh chóng. Do đó, người bệnh cần nên sớm thăm khám để được chẩn đoán, điều trị và theo dõi tình trạng sức khỏe. Điều này giúp phát hiện và xử lý kịp thời các biến chứng nguy hiểm, tránh lây lan trong cộng đồng và giảm gánh nặng y tế.

Để phòng ngừa, nên tiêm phòng vắc-xin, phổ biến là vắc-xin phòng phế cầu và vắc-xin phòng Haemophilus influenzae.

Nguyên nhân vi khuẩn

Nếu viêm đường hô hấp do vi khuẩn, kháng sinh là liệu pháp hàng đầu và kết hợp với các thuốc hỗ trợ khác. Streptococcus pneumoniae là vi khuẩn phổ biến và nguy hiểm nhất gây ra bệnh hô hấp. Hiện nay đã có vắc-xin chống lại vi khuẩn này và quan trọng là tiêm vacxin có thể giảm nguy cơ mắc bệnh và giảm biến chứng do vi khuẩn này gây ra, đặc biệt đối với những đối tượng có nguy cơ cao.

Bài viết trên đây đã chia sẻ về cách phân biệt cũng như cách điều trị, phòng ngừa bệnh đường hô hấp trên và dưới. Nhìn chung, bệnh đường hô hấp trên thường phổ biến và ít nguy hiểm hơn, tuy nhiên, mọi đối tượng, đặc biệt là trẻ nhỏ và những người có hệ miễn dịch yếu khi mắc phải sẽ phải đối mặt với nguy cơ nghiêm trọng hơn. Vì vậy, khi xuất hiện các triệu chứng cần nên tới các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị thích hợp.