Cách phòng bệnh sán lá gan ở người

Bệnh sán lá gan ở người là một loại bệnh do ký sinh trùng gây ra, trong đó người nhiễm bệnh bởi các loại sán lá gan nhỏ (như Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini, Opisthorchis felineus) hoặc sán lá gan lớn (như Fasciola hepatica, Fasciola gigantica). Bệnh sán lá gan có thể được lây truyền thông qua việc tiêu thụ các loại thực phẩm chưa chín kỹ, chứa ấu trùng của sán, hoặc uống nước bị nhiễm ký sinh trùng.

Nguyên nhân gây bệnh sán lá gan

Nguyên nhân của bệnh sán lá gan là do nhiễm ký sinh trùng sán lá gan, bao gồm cả bệnh sán lá gan nhỏ và bệnh sán lá gan lớn.

Bệnh sán lá gan nhỏ bao gồm ba loại chính là Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini và Opisthorchis felineus. Trong khi đó, bệnh sán lá gan lớn có hai loại là Fasciola hepatica và Fasciola gigantica.

Các loại sán lá gan này đều có hình dạng giống chiếc lá, thân dẹt, và bờ mỏng. Tuy nhiên, kích thước của chúng khác nhau tùy theo loài, với sán lá gan lớn thường có kích thước lớn hơn so với sán lá gan nhỏ. Các sán lá gan là loài lưỡng tính, nghĩa là chúng có cả tinh hoàn và buồng trứng trên cùng một cơ thể.

Một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự tồn tại của sán lá gan là môi trường bên ngoài. Trứng của sán lá gan có một lớp vỏ mỏng, làm cho chúng khá nhạy cảm với môi trường. Nhiệt độ cao hơn 70 độ C và ánh sáng mặt trời có thể làm hỏng trứng sán. Tuy nhiên, để phát triển thành ấu trùng, trứng sán cần một môi trường nước. Trong môi trường khô cạn, trứng sán sẽ không thể phát triển và sẽ bị hủy hoại. Khả năng tồn tại của sán lá gan trưởng thành trong môi trường bên ngoài cũng rất yếu.

Con đường lây truyền bệnh sán lá gan

Bệnh sán lá gan nhỏ:

Vật chủ chính của sán lá gan nhỏ là con người, cùng với một số loài động vật như chó, mèo, hổ báo, cáo chồn, rái cá, và chuột. Các loài ốc như Bythinia và Melania thường là vật chủ trung gian truyền bệnh đầu tiên, trong khi các loài cá nước ngọt là vật chủ trung gian truyền bệnh thứ hai.

Con người nhiễm bệnh khi ăn phải cá hoặc ốc chưa nấu chín có chứa ấu trùng sán. Sau khi ấu trùng này nhập vào dạ dày, chúng di chuyển xuống tá tràng và từ đó theo đường mật lên gan, nơi chúng phát triển thành sán lá gan trưởng thành và ký sinh, gây ra bệnh trong đường mật.

Bệnh sán lá gan lớn:

Vật chủ chính của sán lá gan lớn là động vật ăn cỏ như trâu và bò. Con người chỉ là vật chủ ngẫu nhiên trong trường hợp này, và vật chủ trung gian truyền bệnh thường là ốc thuộc họ Lymnaea.

Con người bị nhiễm bệnh thông qua việc ăn sống các loại rau mọc dưới nước như rau ngổ, rau rút, rau cần, cải xoong hoặc qua việc uống nước lã có chứa ấu trùng sán.

Triệu chứng của bệnh sán gan

Thời gian ủ bệnh

Thời gian ủ bệnh của cả bệnh sán lá gan nhỏ và sán lá gan lớn phụ thuộc vào số lượng ấu trùng tiếp xúc và phản ứng của cơ thể. Với sán lá gan nhỏ, chỉ khi nhiễm trên 100 sán mới bệnh có thể biểu hiện rõ ràng, trong khi thời gian ủ bệnh của sán lá gan lớn thì khó xác định chính xác.

Thời kỳ lây truyền

Đối với sán lá gan nhỏ:

Sau khi xâm nhập vào mô gan, sán non sẽ phát triển thành sán trưởng thành và đẻ trứng trong các ống mật. Trứng sán sau đó được bài tiết ra ngoài qua phân và tiếp tục phát triển trong nước, qua chu kỳ phát triển đó trùng lặp, lây truyền qua đường ăn cá sống chứa nang trùng.

Khi nhiễm sán lá gan nhỏ, có thể xuất hiện các biểu hiện như:

• Đau vùng gan do sán gây tắc các ống mật.
• Rối loạn tiêu hóa, khó tiêu, và kém ăn.
• Sạm da, vàng da, hoặc biểu hiện gan to hay xơ gan tùy thuộc vào mức độ bệnh.
• Trong trường hợp nặng, sán lá gan nhỏ có thể gây ra viêm đường mật, chảy máu đường mật, ung thư và xơ gan.

Đối với sán lá gan lớn:

Sau khi xâm nhập vào gan trong khoảng 2-3 tháng, sán sẽ di chuyển đến các ống mật, trưởng thành và đẻ trứng. Trứng sán sau đó được bài tiết ra ngoài qua phân và tiếp tục phát triển thành ấu trùng trong nước, qua chu kỳ phát triển tiếp theo, lây truyền qua ốc và phát triển thành ấu trùng lông.

Người nhiễm sán lá gan lớn thường có các biểu hiện như:

• Đau vùng gan hoặc thượng vị lan ra mũi ức.
• Mệt mỏi, cảm giác đầy bụng, rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, sốt, đau khớp, và mẩn ngứa.
• Các trường hợp nặng có thể gây áp xe gan, đau hạ sườn dữ dội và gan to. Nếu khối áp xe vỡ ra phổi, có thể gây ra tràn dịch màng phổi, trường hợp này rất nguy hiểm.

Triệu chứng của bệnh sán lá gan có thể giống với các bệnh lý khác ở gan, do đó việc thăm khám kỹ càng là cần thiết để đưa ra phác đồ điều trị chính xác.

Cách phòng bệnh sán lá gan ở người

Để phòng chống bệnh sán lá gan ở người, việc duy trì vệ sinh an toàn thực phẩm và xử lý chất thải là rất quan trọng. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa:

Vệ sinh an toàn thực phẩm:

• Thực hiện ăn chín, uống sôi: Tránh ăn gỏi cá và các món ăn chế biến từ cá, cua nếu chưa được nấu chín hoàn toàn. Nước uống cũng cần phải đảm bảo đã đun sôi trước khi sử dụng.

• Hạn chế ăn sống rau mọc dưới nước: Tránh ăn sống các loại rau như rau ngổ, rau ôm, cải xoong, rau cần, ngó sen,... Những loại rau này thường bị nhiễm sán lá gan lớn, và việc nấu chín sẽ tiêu diệt các ấu trùng và đảm bảo an toàn.

Vệ sinh cá nhân và môi trường:

• Rửa tay thường xuyên: Đặc biệt là trước khi chuẩn bị thức ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Giữ gìn vệ sinh môi trường: Không thả phân tươi vào ao nuôi cá hoặc phóng uế vào nguồn nước.

Tuyên truyền và kiểm soát dịch bệnh:

• Tăng cường tuyên truyền: Các cơ quan chức năng cần phải tăng cường tuyên truyền về nguy cơ và cách phòng chống bệnh sán lá gan ở người trong cộng đồng.
• Kiểm dịch biên giới: Cần thực hiện kiểm dịch nghiêm ngặt đối với trâu, bò nhập khẩu từ các vùng có dịch bệnh.

Nếu có dịch xảy ra, cần khoanh vùng dập dịch và đưa người bệnh đến cơ sở y tế để điều trị kịp thời.

Việc phòng chống và điều trị sớm bệnh sán lá gan ở người rất quan trọng. Người bệnh thường có cơ hội tốt hơn khi phản ứng với điều trị và có thể hoàn toàn hồi phục. Ngược lại, việc điều trị muộn có thể dẫn đến các tổn thương cơ quan nghiêm trọng hơn.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin về cách phòng bệnh sán lá gan ở người. Các triệu chứng của bệnh sán lá gan lớn bao gồm mệt mỏi, giảm cân, sốt thất thường, da và niêm mạc xanh xao do thiếu máu, đau bụng, và rối loạn tiêu hóa. Trong khi đó, bệnh sán lá gan nhỏ thường biểu hiện qua đau tức vùng gan, khó tiêu, kém ăn, và các triệu chứng rối loạn tiêu hóa khác. Việc phát hiện và điều trị sớm có vai trò quan trọng, do đó khi có các triệu chứng này, người bệnh nên đi khám và điều trị ngay tại các cơ sở y tế.

Xem thêm:

• Xét nghiệm sán lá gan và những điều bạn cần biết
• Bệnh sán lá gan có nguy hiểm không?