Cách xử lý khi bị dị vật thực quản

Dị vật thực quản là một vấn đề phổ biến trong quá trình ăn uống, có nguy cơ đe dọa tính mạng và tỷ lệ tử vong cao. Thường gặp nhất là xương động vật như cá, gia cầm, và lợn. Khi gặp trường hợp, việc đi khám hoặc tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng là cần thiết để nhận được hướng dẫn về cách xử trí đúng.

Nguyên nhân bị mắc dị vật thực quản

Thực quản là vị trí phổ biến nhất mà dị vật có thể gặp phải. Dị vật thức ăn thường là nguyên nhân chính gây ra vấn đề này. Đặc biệt, các mảnh thức ăn lớn, mịn như bít tết, xúc xích thường bị nuốt nguyên trước khi được nhai kỹ. Xương, đặc biệt là xương cá, cũng có thể bị nuốt phải nếu chúng không được nhai kỹ.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường không có khả năng phối hợp hầu họng tốt, dẫn đến việc nuốt phải các vật nhỏ tròn như nho, đậu nành, hoặc kẹo, có thể bị nghẹt ở thực quản. Đồng thời, trẻ nhỏ cũng thường nuốt những vật không an toàn như đồng xu hoặc pin do tai nạn hoặc tò mò, một số trong số chúng có thể gặp nguy hiểm khi bị nghẹt ở thực quản, đặc biệt là pin dạng đĩa có thể gây ra bỏng, thủng hoặc rò khí quản-thực quản.

Dị vật thường mắc ở thực quản tại những khu vực có ống hẹp do yếu tố sinh lí hoặc bệnh lí. Đó có thể là do cơ thắt như cơ thắt thực quản dưới, cơ thắt thực quản trên, hoặc sự hiện diện của các cấu trúc mạch máu bên ngoài như động mạch chủ dưới, động mạch dưới đòn mạng lưới, nhẫn, các khối u lành tính, ung thư, co thắt tâm vị, co thắt thực quản lan tỏa, phẫu thuật trước đó, hoặc viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan.

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng mắc dị vật thực quản, nhưng các yếu tố chính bao gồm:

• Sử dụng và chế biến xương không cẩn thận, cắt quá nhỏ hoặc nấu xương trong món ăn như xương nấu với miến.
• Ăn vội vàng hoặc cười đùa khi đang ăn.
• Nuốt nhầm các dị vật nhỏ mà không cố ý.
• Răng yếu hoặc mất răng, đặc biệt là ở người già và trẻ nhỏ.
• Hẹp thực quản hoặc sự hẹp mắc phải trong thực quản, như khối u, sẹo hẹp, túi thừa, hoặc co thắt.

Triệu chứng và dấu hiệu thường gặp

Các triệu chứng khi mắc dị vật thực quản thường được chia thành các giai đoạn khác nhau. Chi tiết như sau:

Triệu chứng ở giai đoạn đầu

Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường gặp các dấu hiệu như:

• Cảm thấy đau khi nuốt, không thể tiếp tục ăn.
• Một số trường hợp có thể có cảm giác hóc dị vật, bệnh nhân có thể cố khạc, thò tay vào họng hoặc cố gắng ăn thêm hy vọng đẩy dị vật xuống.
• Đau tăng dần theo thời gian.
• Nếu dị vật ở thực quản, đau có thể lan sang phía sau xương ức, lan ra sau lưng, và lan lên vai.

Khi nhận thấy các triệu chứng trên, bệnh nhân cần đến ngay cơ sở y tế có chuyên khoa Tai Mũi Họng để được kiểm tra, lấy dị vật ra khỏi thực quản và nhận sự sơ cứu kịp thời.

Giai đoạn viêm nhiễm

Triệu chứng trong giai đoạn viêm nhiễm:

• Dị vật gây tổn thương niêm mạc thực quản hoặc gây thủng thành thực quản, đặc biệt nếu dị vật là xương kèm theo mảnh thịt, có thể gây ra viêm nhiễm nặng.
• Sau 1-2 ngày, triệu chứng bao gồm đau khi nuốt, đau ở cổ, đau ngực tăng dần đến mức bệnh nhân không thể nuốt chấp nhận được, thậm chí là nước cũng gây đau.
• Nếu niêm mạc thực quản và vùng xung quanh bị viêm, triệu chứng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn và có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Giai đoạn biến chứng

Triệu chứng trong giai đoạn biến chứng:

• Viêm tấy quanh thực quản cổ: Dị vật gây thủng thực quản cổ có thể gây viêm nhiễm, dẫn đến sốt cao, tình trạng nhiễm khuẩn, suy sụp cơ thể, đau cổ, không thể ăn uống, hơi thở hôi, vùng cổ đau khi bị nhấn.
• Viêm trung thất: Thủng thực quản ngay ở đoạn ngực có thể gây viêm trung thất, bệnh nhân có thể phát sốt cao hoặc nhiệt độ tụt xuống thấp hơn bình thường, đau ngực, khó thở, nhịp tim nhanh và yếu, huyết áp giảm, xuất hiện bọng khí dưới da vùng cổ và ngực.
• Viêm màng phổi mủ: Dị vật có thể xâm nhập và thủng màng phổi gây ra viêm mủ. Bệnh nhân có thể phát sốt cao, đau ngực và khó thở.
• Thủng mạch máu lớn: Do dị vật sắc nhọn, có thể đâm thủng thành thực quản hoặc gây chấn thương trực tiếp vào mạch máu lớn, hoặc gây viêm hoại tử trên mạch máu lớn. Dấu hiệu cảnh báo có thể là khạc hoặc nôn ra máu đỏ tươi hoặc xuất hiện nguy cơ nặng khi bệnh nhân chảy máu.

Cách sơ cứu khi gặp dị vật mắc vào thực quản

Để tránh biến chứng tiềm ẩn, người bệnh cần đi khám và lấy dị vật càng sớm càng tốt trước khi tình trạng trở nên nghiêm trọng. Nếu điều này được hoàn tất trễ, dị vật có thể di chuyển xuống ruột, làm cho việc lấy dị vật trở nên phức tạp hơn. Trong trường hợp này, dị vật có thể xâm nhập qua ruột non và ruột già, có thể gây thủng ruột và đòi hỏi phẫu thuật ổ bụng để loại bỏ.

Các giai đoạn điều trị bao gồm:

• Giai đoạn đầu: Sau khi dị vật đã bị hóc, việc soi và lấy dị vật cho bệnh nhân được thực hiện.
• Giai đoạn viêm nhiễm: Soi và lấy dị vật, kê đơn kháng sinh, giảm viêm, bổ sung nước và điện giải theo chỉ định của bác sĩ Tai Mũi Họng.
• Giai đoạn biến chứng: Điều trị phụ thuộc vào biến chứng cụ thể. Nếu có áp xe quanh thực quản, có thể cần phải mở cạnh cổ để dẫn lưu mủ, lấy dị vật, đưa thức ăn qua sonde cao su, sử dụng kháng sinh, giảm viêm, hỗ trợ tim mạch, cân bằng kiềm và bổ sung chất dinh dưỡng. Hồi sức kỹ thuật tốt và việc đưa thức ăn qua sonde dạ dày cũng là cần thiết.

Một số biện pháp phòng bị mắc dị vật ở thực quản

Để phòng tránh dị vật thực quản, có một số biện pháp cần thực hiện:

• Ăn chậm rãi và cẩn thận, tránh ăn đồ ăn có khả năng gây hóc như xương, hạt nhỏ, hoặc thức ăn cứng.
• Chế biến thức ăn cẩn thận, đảm bảo không còn dị vật nhỏ hoặc nguy hiểm trước khi ăn.
• Giám sát trẻ em khi ăn và không cho họ ăn khi đang chơi hoặc nói chuyện.
• Tránh cho trẻ em chơi với đồ chơi nhỏ hoặc có thể gây nghi ngờ hóc.
• Sử dụng đồ chơi an toàn và đảm bảo rằng chúng không chứa các phần nhỏ có thể bị nuốt.
• Dọn dẹp sạch sẽ những vật dụng nhỏ và dễ gây nguy hiểm cho trẻ em.
• Hạn chế việc sử dụng đồ chơi có thể bị vỡ ra các mảnh nhỏ, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.

Dị vật thực quản, tức là các vật dạng thức ăn bị kẹt trong đường ống tiêu hóa, là một trường hợp cấp cứu phổ biến, đồng thời cũng là một nguy hiểm đáng kể đối với tính mạng của bệnh nhân, với tỷ lệ tử vong cao. Việc đi khám và xử trí kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.