Chạy thận nhân tạo: Cơ chế và biến chứng có thể gặp

Chạy thận nhân tạo là một phương pháp giúp cơ thể loại bỏ các chất độc, nước và muối khi thận không còn khả năng thực hiện chức năng này. Khi thận suy yếu, chạy thận nhân tạo trở thành một giải pháp điều trị quan trọng, cho phép bạn duy trì cuộc sống bình thường.

Lọc máu là gì? Chạy thận là gì?

Lọc máu là một phương pháp điều trị nhằm thay thế chức năng của thận khi các cơ quan này ngừng hoạt động hoặc bị suy giảm. Có hai phương pháp lọc máu chính:

• Chạy thận nhân tạo: Trong phương pháp này, máu của bạn được lấy ra khỏi cơ thể, đưa qua một bộ lọc bên ngoài để làm sạch, sau đó được đưa trở lại cơ thể. Quá trình này có thể thực hiện tại các cơ sở y tế hoặc tại nhà.
• Lọc màng bụng: Phương pháp này sử dụng màng bụng của chính người bệnh để lọc máu. Một loại dịch đặc biệt được đưa vào khoang bụng để hấp thụ các chất thải từ máu qua các mạch máu nhỏ trong màng bụng. Sau khi làm sạch, dịch này sẽ được dẫn lưu ra ngoài. Lọc màng bụng thường được thực hiện tại nhà.

Cơ chế chạy thận nhân tạo

Trước khi tiến hành chạy thận nhân tạo, người bệnh cần phẫu thuật để nối thông động tĩnh mạch nhằm tăng lưu lượng máu đến máy lọc thận và từ máy trở lại cơ thể.

Chuẩn bị trước khi chạy thận: Quá trình chuẩn bị bắt đầu từ vài tuần đến vài tháng trước khi điều trị. Bác sĩ sẽ tạo một đường tiếp cận vào mạch máu để lấy máu ra và đưa máu đã lọc trở lại. Thời gian hồi phục sau phẫu thuật là cần thiết trước khi bắt đầu điều trị. Có ba phương pháp chạy thận chính:

• Lỗ rò động tĩnh mạch (AV fistula): Đây là phương pháp tạo kết nối giữa động mạch và tĩnh mạch, thường ở cánh tay ít sử dụng. Lỗ rò cần khoảng 6 tuần để hồi phục trước khi sử dụng, có thể kéo dài trong nhiều năm. Đây là phương pháp an toàn, hiệu quả nhất.
• AV ghép (AV graft): Nếu mạch máu quá nhỏ, bác sĩ sẽ dùng một ống nhựa tổng hợp để nối động mạch và tĩnh mạch. Thời gian hồi phục là khoảng 2 tuần, cho phép bắt đầu chạy thận nhân tạo sớm hơn. Tuy nhiên, phương pháp này có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn và có thể cần thay mảnh ghép sau vài năm.
• Ống thông tĩnh mạch trung ương: Dùng trong trường hợp khẩn cấp, khi cần chạy thận nhân tạo ngay lập tức. Một ống nhựa được đưa vào tĩnh mạch lớn ở cổ hoặc gần háng, nhưng chỉ sử dụng tạm thời.

Quá trình chạy thận nhân tạo: Trong quá trình này, bạn sẽ ngồi hoặc nằm trên ghế. Kỹ thuật viên sẽ đặt hai kim vào cánh tay tại vị trí lỗ rò hoặc mảnh ghép. Máy bơm sẽ rút máu từ cơ thể, đưa qua máy lọc để loại bỏ muối, chất thải và chất lỏng, sau đó máu sạch được đưa trở lại cơ thể qua kim thứ hai. Nếu sử dụng ống thông, máu sẽ chảy ra từ một cổng và trở lại qua cổng thứ hai.

Chạy thận nhân tạo có thể thực hiện tại bệnh viện, trung tâm điều trị hoặc tại nhà. Tại trung tâm, mỗi lần kéo dài từ 3 đến 5 giờ, thực hiện ba lần mỗi tuần. Nếu thực hiện tại nhà, bạn sẽ cần điều trị 6 hoặc 7 ngày mỗi tuần, mỗi lần kéo dài từ 2 đến 3 giờ.

Khi nào cần phải chạy thận nhân tạo?

Chạy thận nhân tạo là cần thiết khi thận của bạn không còn khả năng thực hiện chức năng lọc máu và loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể. Điều này thường xảy ra khi thận bị suy giảm nghiêm trọng, thường do các nguyên nhân sau:

• Bệnh thận mạn tính (CKD): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, đặc biệt khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn 4 hoặc 5, còn gọi là suy thận giai đoạn cuối.
• Suy thận cấp: Một tình trạng khẩn cấp khi thận đột ngột mất khả năng lọc máu do chấn thương, nhiễm trùng nặng hoặc các nguyên nhân cấp tính khác

• Các bệnh lý khác ảnh hưởng đến chức năng thận: Bao gồm tiểu đường, cao huyết áp, lupus ban đỏ hệ thống, và một số bệnh lý di truyền như bệnh thận đa nang.
• Nhiễm độc: Khi cơ thể bị nhiễm độc bởi các chất độc hại, thuốc, hoặc kim loại nặng, làm thận bị tổn thương nặng nề và mất chức năng.
• Mất cân bằng điện giải nghiêm trọng: Khi thận không thể điều chỉnh cân bằng các chất điện giải trong máu như kali, natri, canxi, dẫn đến tình trạng nguy hiểm cho sức khỏe.
• Ứ đọng chất thải và dịch lỏng: Khi thận không còn khả năng loại bỏ chất thải và dịch lỏng, dẫn đến các triệu chứng như phù, khó thở, mệt mỏi nghiêm trọng.

Việc quyết định khi nào cần bắt đầu chạy thận nhân tạo sẽ do bác sĩ chuyên khoa thận đưa ra, dựa trên các xét nghiệm máu, đánh giá chức năng thận và tình trạng sức khỏe tổng thể của bạn. Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm:

• Tăng mức creatinine và urea trong máu.
• Giảm tốc độ lọc cầu thận (GFR).
• Triệu chứng lâm sàng như buồn nôn, nôn, ngứa, mệt mỏi, phù nề.

Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng liên quan đến suy thận hoặc có chẩn đoán về các bệnh lý ảnh hưởng đến thận, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Những biến chứng khi chạy thận nhân tạo

Chạy thận nhân tạo là một phương pháp điều trị quan trọng cho những người bị suy thận giai đoạn cuối, nhưng nó cũng tiềm ẩn một số tai biến và biến chứng. Dưới đây là các tai biến có thể xảy ra khi chạy thận nhân tạo:

• Huyết áp thấp (hạ huyết áp): Đây là biến chứng phổ biến nhất, xảy ra khi cơ thể mất quá nhiều nước hoặc muối trong quá trình lọc máu. Triệu chứng có thể bao gồm chóng mặt, mệt mỏi, buồn nôn và thậm chí ngất xỉu.
• Chuột rút cơ: Một số bệnh nhân có thể bị chuột rút cơ, thường là ở chân, do mất nước và điện giải.
• Nhiễm trùng: Đặc biệt là nhiễm trùng tại vị trí đặt kim hoặc ống thông. Điều này có thể dẫn đến viêm tĩnh mạch hoặc nhiễm trùng toàn thân nghiêm trọng.
• Phản ứng dị ứng: Một số người có thể phản ứng dị ứng với dung dịch lọc hoặc các chất khử trùng được sử dụng trong quá trình lọc máu

• Mất cân bằng điện giải: Quá trình lọc máu có thể làm mất cân bằng các chất điện giải như kali, natri, canxi trong cơ thể, gây ra các triệu chứng như yếu cơ, co giật, hoặc rối loạn nhịp tim.
• Tắc nghẽn hoặc hư hỏng lỗ thông mạch (AV fistula) hoặc AV ghép: Có thể xảy ra do cục máu đông hoặc xơ cứng, gây khó khăn trong việc tiếp cận mạch máu để lọc máu.
• Hội chứng mất cân bằng lọc máu (Dialysis Disequilibrium Syndrome): Một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, xảy ra khi chất lỏng và chất điện giải di chuyển quá nhanh vào hoặc ra khỏi não, gây đau đầu, buồn nôn, nôn, co giật và trong những trường hợp nặng, hôn mê.
• Chảy máu: Có thể xảy ra do vấn đề với kim hoặc ống thông, hoặc do các vấn đề liên quan đến quá trình đông máu.
• Rối loạn nhịp tim: Do sự thay đổi nhanh chóng về chất điện giải và lượng dịch trong cơ thể, có thể dẫn đến nhịp tim không đều.
• Thiếu máu: Mặc dù không phải là tai biến trực tiếp từ chạy thận, nhưng bệnh nhân chạy thận nhân tạo thường bị thiếu máu do thận không sản xuất đủ erythropoietin (hormone kích thích sản xuất hồng cầu).

Để giảm thiểu các tai biến này, việc kiểm soát và theo dõi cẩn thận bởi các bác sĩ chuyên khoa thận là rất quan trọng. Bệnh nhân cũng cần tuân thủ các chỉ dẫn về chế độ ăn uống, thuốc men, lịch trình điều trị. Hy vọng bài viết trên của Nhà thuốc Long Châu đã giúp bạn hiểu rõ hơn về chạy thận nhân tạo.