Chạy thận nhân tạo là gì? Khi nào cần chạy thận nhân tạo?

Theo thống kê của Hiệp hội Thận học Thế giới, khoảng 3 triệu bệnh nhân trên toàn cầu dựa vào lọc máu hoặc ghép thận để duy trì sự sống. Chỉ riêng ở Việt Nam, có khoảng 800.000 người bị suy thận giai đoạn cuối, phải chạy thận nhân tạo, chiếm 0,1% dân số. Chạy thận nhân tạo vừa tốn kém vừa mệt mỏi cho bệnh nhân và gia đình họ. Với tần suất chạy thận trung bình 3 lần/tuần và chi phí hàng năm khoảng 100 - 150 triệu đồng, đây là gánh nặng tài chính không nhỏ cho các gia đình.

Chạy thận nhân tạo là gì?

Chạy thận nhân tạo là phương pháp điều trị quan trọng đối với bệnh suy thận cấp hoặc giai đoạn cuối khi thận không còn có thể lọc chất thải ra khỏi cơ thể một cách hiệu quả. Bệnh nhân suy thận mãn tính thường phải chạy thận nhân tạo suốt đời hoặc cho đến khi được ghép thận.

Trong quá trình điều trị chạy thận nhân tạo, y tá hoặc kỹ thuật viên lọc máu sẽ đặt hai cây kim vào cánh tay bệnh nhân. Mỗi kim được nối với một ống mềm gắn vào máy lọc máu. Máy bơm máu qua bộ lọc rồi đưa máu đã lọc trở lại cơ thể bệnh nhân. Trong suốt quá trình này, máy lọc máu sẽ theo dõi huyết áp và kiểm soát tốc độ lưu lượng máu qua bộ lọc, cũng như lượng chất lỏng được loại bỏ khỏi cơ thể.

Bộ lọc được sử dụng trong chạy thận nhân tạo có hai phần: Một phần dành cho máu và một phần dành cho dịch lọc, được ngăn cách bằng một màng mỏng. Màng này giữ lại các tế bào máu, protein và các chất quan trọng khác đồng thời loại bỏ các chất thải như urê, creatinine, kali và chất lỏng dư thừa ra khỏi máu.

Nhìn chung, chạy thận nhân tạo là cứu cánh cho nhiều bệnh nhân bị suy thận, mang lại chức năng quan trọng mà thận của họ không thể thực hiện được nữa. Hiểu được quy trình và ý nghĩa của chạy thận nhân tạo có thể giúp bệnh nhân và gia đình kiểm soát việc điều trị hiệu quả hơn và đưa ra quyết định sáng suốt về các lựa chọn chăm sóc sức khỏe của họ.

Khi nào cần chạy thận nhân tạo?

Chạy thận nhân tạo là một thủ tục cứu sống được bác sĩ chỉ định dựa trên sức khỏe tổng thể, chức năng thận, triệu chứng và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Chỉ định chạy thận nhân tạo áp dụng cho các trường hợp như sau:

Suy thận mãn tính giai đoạn cuối

Chạy thận nhân tạo thường được chỉ định cho những người bị suy thận mãn tính giai đoạn cuối. Tình trạng này được đặc trưng bởi mức lọc cầu thận (GFR) giảm nghiêm trọng dưới 15 ml/phút/1,73 m². GFR là một phép đo quan trọng để đánh giá mức độ lọc máu và loại bỏ chất thải của thận.

Suy thận cấp tính

Chạy thận nhân tạo cũng có thể cần thiết trong trường hợp suy thận cấp, thường do ngộ độc. Các triệu chứng như buồn nôn, nôn, sưng tấy và mệt mỏi cho thấy bệnh nhân cần phải được can thiệp khẩn cấp.

Đo chức năng thận

Các bác sĩ sử dụng mức lọc cầu thận ước tính (eGFR) để đánh giá chức năng thận. eGFR được tính toán bằng cách sử dụng một số yếu tố bao gồm mức creatinine trong máu, tuổi, giới tính và các thông số cá nhân khác. Giá trị eGFR bình thường thay đổi tùy theo độ tuổi, cân nặng và giới tính, bác sĩ sẽ đưa ra đánh giá phù hợp cho từng bệnh nhân.

Theo dõi chức năng thận thông qua đo eGFR giúp bác sĩ lên kế hoạch điều trị hiệu quả, bao gồm việc xác định thời điểm thích hợp để bắt đầu lọc máu, đảm bảo can thiệp kịp thời và tối ưu hóa kết quả của bệnh nhân.

Biến chứng có thể gặp phải khi chạy thận nhân tạo

Một số biến chứng có thể phát sinh trong quá trình thực hiện chạy thận nhân tạo, đặc biệt là khi tiếp cận mạch máu bao gồm:

Tắc nghẽn mạch máu

Tắc nghẽn mạch máu do cục máu đông hoặc sẹo có thể cản trở việc điều trị hiệu quả. Lưu lượng máu kém có thể cần các thủ tục bổ sung để thay thế hoặc sửa chữa phương pháp truy cập hiện tại, đảm bảo tiếp tục điều trị thích hợp.

Hạ huyết áp

Những thay đổi đột ngột về cân bằng nước và hóa học của cơ thể trong quá trình chạy thận nhân tạo có thể dẫn đến hạ huyết áp hoặc tụt huyết áp đột ngột. Các triệu chứng của huyết áp thấp bao gồm chóng mặt, mệt mỏi, ngất xỉu, đau dạ dày và yếu cơ. Các bác sĩ có thể điều chỉnh giải pháp lọc máu để giảm thiểu những vấn đề này.

Mất máu

Mất máu có thể xảy ra nếu kim rơi ra khỏi vị trí tiếp cận hoặc ống ngắt kết nối với bộ lọc lọc máu. Máy lọc máu được trang bị thiết bị phát hiện rò rỉ máu, kích hoạt cảnh báo để cảnh báo nhân viên y tế, sau đó họ có thể nhanh chóng giải quyết vấn đề nhằm ngăn ngừa mất máu nhiều và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

Nên làm gì giữa các đợt chạy thận nhân tạo?

Bệnh nhân chạy thận nhân tạo thường gặp tác dụng phụ và có thể cần vài tháng để thích nghi với việc điều trị. Để giảm thiểu những tác dụng phụ này, điều quan trọng là phải tuân thủ đủ liều lượng thuốc được kê đơn và tuân thủ kế hoạch ăn kiêng nghiêm ngặt. Chăm sóc đúng cách giữa các đợt điều trị có thể cải thiện đáng kể kết quả của bệnh nhân.

Hướng dẫn chế độ ăn uống cho bệnh nhân chạy thận nhân tạo:

Hạn chế lượng natri nạp vào

Tiêu thụ nhiều natri có thể gây căng thẳng cho thận và làm phức tạp quá trình lọc máu. Thực phẩm giàu natri cần tránh bao gồm:

• Các loại thịt chế biến sẵn như xúc xích, thịt nguội, gà muối, gà rán.
• Các loại nước mắm và mắm mặn như mắm ruốc, mắm tôm, mắm nêm,...
• Các món kho và rang mặn.

Giảm thực phẩm giàu phốt pho

Nồng độ phốt pho tăng cao có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa canxi, ảnh hưởng đến xương và thận. Tránh các thực phẩm giàu phốt pho như:

• Da và ruột của gia súc, gia cầm và cá.
• Sữa và các sản phẩm từ sữa.
• Lòng đỏ trứng.
• Các loại hạt, quả hạch, trái cây sấy khô, đậu, ngũ cốc nguyên hạt, khoai tây chiên và tỏi.
• Nước giải khát có ga.

Bổ sung thực phẩm giàu chất sắt

Thiếu máu thường gặp ở bệnh nhân suy thận, do đó việc bổ sung sắt rất quan trọng để tăng hồng cầu và giảm mệt mỏi. Các nguồn sắt tốt bao gồm: Kiều mạch, hạt Macadamia, ức gà không da,...

Lưu ý là việc chạy thận nhân tạo sẽ loại bỏ protein khỏi cơ thể, do đó đòi hỏi bệnh nhân cần phải tăng lượng protein để ngăn ngừa tình trạng thiếu hụt. Nên chọn nguồn protein phù hợp với sức khỏe thận. Bên cạnh đó, cần chọn thực phẩm có hàm lượng kali phù hợp để tránh các biến chứng. Dùng vitamin dành cho bệnh nhân suy thận và bổ sung lượng calo lành mạnh vào chế độ ăn uống có thể giúp lấy lại cảm giác thèm ăn và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Ngoài ra, cân bằng lượng chất lỏng nạp vào cơ thể bệnh nhân chạy thận nhân tạo là rất quan trọng. Theo dõi tất cả các chất lỏng, bao gồm nước, súp và thực phẩm như phở và mì, cũng như lượng nước tiểu và mồ hôi.

Tóm lại, chạy thận nhân tạo là phương pháp điều trị quan trọng để duy trì huyết áp và cân bằng chất lỏng cũng như khoáng chất như kali và natri trong cơ thể. Tốt nhất nên bắt đầu điều trị trước khi thận suy đến mức gây ra các biến chứng đe dọa tính mạng. Bên cạnh đó, bệnh nhân lẫn người chăm sóc cần phải tham khảo ý kiến ​​của bác sĩ điều trị để được tư vấn dinh dưỡng phù hợp, hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả.

Xem thêm:

• Suy thượng thận do thuốc: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa
• Sỏi thận nên kiêng ăn gì để tránh làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn?